Pyskowice

Pyskowice (niem. Peiskretscham) – miasto i gmina w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, na Górnym Śląsku.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 19 067 mieszkańców.

Położenie

Miasto Pyskowice jest położone w południowo-zachodniej Polsce, w zachodniej części województwa śląskiego, i Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP), w północnej części powiatu gliwickiego na Wyżynie Katowickiej, nad rzeką Dramą.

Miasto sąsiaduje z miastem:

• Gliwice

oraz gminami:

• Rudziniec, Toszek, Wielowieś (powiat gliwicki)
• Zbrosławice (powiat tarnogórski)

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 30,89 km². Miasto stanowi 4,69% powierzchni powiatu.

Według danych z roku 2002 Pyskowice ma obszar 31,14 km², w tym: użytki rolne 61%, użytki leśne 6%.

Władze miasta

W Pyskowicach po zmianach ustrojowych rządzi burmistrz wspólnie z radą miejską. Kolejnymi burmistrzami miasta w III RP byli:

Pochodzenie nazwy

W zapisach historycznych jako Piscovitz (początek XIV w.), Piskowicze (1495). Nazwa patronimiczna, pochodzi od nazwy osobowej o charakterze przezwiskowym Pysk.

Historia

Kalendarium:

• 1256 - pierwsze wzmianki o wsi;
• 1260 - prawdopodobne otrzymanie praw miejskich (jako miasto wzmiankowane w 1327);
• 1281-1355 - przynależność do księstwa bytomskiego;
• 1338 - miasto padło ofiarą zarazy;
• 1355 - własność książąt cieszyńskich;
• 1414 - własność książąt oświęcimskich;
• 1430 i 1433 - rabunek przez husytów (Biedrzych ze Strażnicy);
• 1455 - przynależność do księstwa toszeckiego;
• 1484 - własność króla czeskiego Władysława Jagiellończyka, który sprzedał je Janowi Sokołowskiemu;
• 1497 - odkupienie księstwa toszeckiego przez książąt opolskich;
• 1532 - własność margrabiego brandenburskiego Jerzego Hohenzollerna;
• 1558 - własność rodziny Redernów;
• 1581 - ścięcie burmistrza Tomasza Czecha na rozkaz Rederna;
• 1626 - rabunek miasta przez wojska duńskie Mansfelda;
• 1627 - pożar miasta;
• 1637 - własność rodziny Kolowrat-Liebsteinsky;
• 1638 - własność rodziny Collonów;
• 1680 - pożar miasta;
• 1707 - własność rodziny Peterswaldskich;
• 1718 - własność rodziny Kotulińskich;
• 1759 - własność rodziny Wehner - Posadowskich;
• 1791 - własność rodziny Eichendorfów;
• 1797 - własność rodziny Gaszyńskich;
• 1808 - upaństwowienie miast prywatnych;
• 1822 - pożar miasta;
• 1841 - własność rodziny Guradze;
• 1879 - wybudowanie linii kolejowej Opole-Bytom;
• 1890 - proboszczem został ks. dr Jan Piotr Chrząszcz (1857-1928);
• 1921 - podczas plebiscytu 2/3 ludności głosowało za przynależnością do Niemiec;
• 22 stycznia 1945 wkroczenie Armii Czerwonej do miasta.

Architektura

Pyskowice zasadniczo dzielą się na 2 części: Stare Pyskowice - tak zwana Stara Bana (południowa część miasta) i Nowe Pyskowice - tak zwane Osiedle (północna część miasta). Na dwie części Pyskowice dzieli rzeka Drama oraz równolegle do rzeki wybudowana obwodnica z Bytomia do Opola. Nowe Pyskowice poza starówką to budynki z lat pięćdziesiątych w stylu socrealistycznym i bloki z Wielkiej płyty (Osiedle Wieczorka). Na terenie Nowych Pyskowic znajduje się rynek z ratuszem i kamieniczkami stanowiące starówkę miasta. Stare Pyskowice to budynki z lat trzydziestych, stary dworzec kolejowy, osiedle z wielkiej płyty (Osiedle Traugutta) i dzielnica domków jednorodzinnych. W części Starych Pyskowic znajduje się również dzielnica Dzierżno niegdyś osobna wieś oraz dzielnica Zaolszany. Zabudowa obu dzielnic jest typowo wiejska z wieloma gospodarstwami rolnym. W dzielnicy Dzierżno znajdują się dwa sztuczne jeziora: Dzierżno Małe z wieloma ośrodkami rekreacyjnymi i Dzierżno Duże niezagospodarowane ze względu na zanieczyszczenie wody. W dzielnicy Zaolszany znajduje się zabytkowy cmentarz żydowski przy drodze nr 901.

Zabytki

Pyskowice zostały bardzo dobrze odbudowane po zniszczeniach wojny lub czasów powojennych. Najważniejsze zabytki usytuowane są w obrębie rynku, czyli starego miasta:

• Stare Miasto – zachowany średniowieczny układ urbanistyczny starego miasta.
• Domy mieszkalne w rynku i na starym mieście – zabytkowe budynki z XVIII i XIX wieku.
• Fontanna – zabytkowa fontanna na rynku.
• Ratusz miejski – obiekt z 1822 roku.
• Kościół Świętego Mikołaja – kościół z XV wieku.
• Kościół Świętego Stanisława – kościół cmentarny z 1865-1868 roku (złożony wniosek o wpisanie kościoła do rejestru zabytków)
• Kościół Ewangelicko-Augsburski Apostołów Piotra i Pawła - kościół z 1879 roku
• Droga krzyżowa – 14 stacji drogi krzyżowej z XVIII wieku
• Synagoga – ruiny synagogi z 1822 roku
• Cmentarz żydowski - kirkut z 1830 roku.
• Skansen Kolejowy - skansen Towarzystwa Ochrony Zabytków Kolejnictwa.

Kultura

• Klub Filmowy JAŚ w Miejskim Ośrodku Kultury i Sportu
• Miejska Biblioteka Publiczna
• Miejski Ośrodek Kultury i Sportu
• Muzeum Miejskie
• Ognisko Pracy Pozaszkolnej
• Społeczne Ognisko Muzyczne

Wspólnoty religijne

Dominującym wyznaniem pyskowiczan jest religia rzymskokatolicka, lecz mieszkają tam także wyznawcy kościoła ewangelicko-augsburskiego:

• Parafie rzymskokatolickie
  • Parafia św. Mikołaja w Pyskowicach
  • Rzymskokatolicka Parafia Nawrócenia Św. Pawła Apostoła
  • Parafia Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Pyskowicach
• Parafie innych wyznań
  • Ewangelicko-Augsburska Parafia Apostołów Piotra i Pawła

Edukacja

Gminne placówki oświatowe w Pyskowicach to:

Żłobki:

• Miejski Żłobek Integracyjny

Przedszkola:

• Przedszkole Numer 1
• Przedszkole Numer 2
• Przedszkole Numer 3
• Przedszkole Numer 4
• Przedszkole Numer 5

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa Numer 4
• Szkoła Podstawowa Numer 5
• Szkoła Podstawowa Numer 6

Gimnazja:

• Gimnazjum Numer 1
• Gimnazjum Numer 2

Na terenie miasta znajduje się ponadto jednostki oświatowe prowadzone przez Starostwo Powiatowe w Gliwicach:

Licea ogólnokształcące:

• Liceum Ogólnokształcące w ZS im. Marii Konopnickiej
• Liceum Profilowane w ZS im. Marii Konopnickiej

Technika:

• Nowo powstałe TECHNIKUM w ZSMK (profile: informatyczny, architektury krajobrazu oraz handlowy)

Szkoły zawodowe:

• Zasadnicza Szkoła Zawodowa w ZS im. Marii Konopnickiej

Szkoły specjalne:

• Zespół Szkół Specjalnych

Pozostałe placówki oświatowe:

• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna
• Zespół Obsługi Placówek Oświatowych
• Ognisko Pracy Pozaszkolnej

Opieka zdrowotna

W Pyskowicach istnieje rozbudowana sieć aptek, przychodni lekarskich i szpitali:

Ośrodki zdrowia:

• NZOZ w Pyskowicach Wielospecjalistyczna Przychodnia Numer 1
• NZOZ Centrum Usług Medycznych A.A. "Remedium"
• NZOZ Poradnia Chirurgiczna Dla Dzieci i Dorosłych
• NZOZ Poradnia Chorób Płuc
• NZOZ Praktyka Lekarza Rodzinnego
• Stacja Pogotowia Ratunkowego

Turystyka

• Przez Pyskowice przebiega szlak turystyczny:
• – Szlak Okrężny Wokół Gliwic

Komunikacja miejska

Na terenie Pyskowic kursuje 8 linii autobusowych obsługiwanych przez KZK GOP i MZKP (linie: 20, 71, 153, 184, 677, 707, 737, 739, 791) ponadto kursują lokalne autobusy PKS Gliwice. Linie KZK GOP i MZKP łączą Pyskowice z Bytomiem, Dzierżnem, Gliwicami, Łabędami, Tarnowskimi Górami i od 2011 roku z Wielowsią, oraz zabrzańskimi dzielnicami Helenka i Rokitnica.

Transport

Drogowy

Drogi Wojewódzkie:

• droga wojewódzka nr 901 (Olesno, Zawadzkie, Sieroty, Pyskowice, Gliwice)

Drogi Krajowe:

• droga krajowa nr 40 (Głuchołazy, Prudnik, Kędzierzyn-Koźle, Pyskowice)
• droga krajowa nr 94 (Kraków, Dąbrowa Górnicza, Bytom, Pyskowice, Opole, Brzeg, Oława, Wrocław, Legnica)

Autostrady:

• autostrada A4 (w odległości około 20 km od Pyskowic)

Kolejowy

Komunikacja kolejowa nie jest dobrze rozwinięta. Pyskowice posiadają stację PKP, na której zatrzymują się jedynie pociągi Regio, ponieważ pociągi pospieszne (obecnie TLK) nie kursują trasą przez Pyskowice. Najczęstsze i niestety jedyne kursy pociągów zmierzają do Opola, Gliwic i Strzelec Opolskich. Przez Pyskowice przechodzi linia kolejowa Opole-Gliwice, oraz magistrala węglowa Gliwice-Lubliniec. W latach siedemdziesiątych istniało jeszcze bezpośrednie połączenie do Lublińca. Do lat 90. część pociągów na trasie Gliwice-Katowice kończyło swoją trasę na stacji Pyskowice Miasto, która znajdowała się blisko centrum miasta i nowo wybudowanego osiedla mieszkaniowego. Później tory do Pyskowic Miasta zostały złożone przez PKP, a budynek dworca został zaadaptowany jako bar; obecnie nie jest używany. Od 1998 roku w pobliżu stacji PKP działa skansen kolejowy.

Lotniczy

W odległości około 42 km od Pyskowic w Pyrzowicach znajduje się port lotniczy Katowice-Pyrzowice. W samych Pyskowicach trwają prace nad otworzeniem lotniska paralotniarstwa.

Sport

W mieście istnieje wiele obiektów oraz organizacji sportowych:

Obiekty sportowe:

• Skatepark przy ulicy Szpitalnej
• Hala Widowiskowo-Sportowa im. Huberta Wagnera
• Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny
• Stadion Sportowy

Kluby sportowe:

• TKS Karate Kyokushinkaikan filia Pyskowice
• Remedium Pyskowice (futsal I liga ogólnopolska)
• Miejski Klub Sportowo-Rekreacyjny "CZARNI" Pyskowice (piłka nożna)
• Miejski Klub Sportowo-Rekreacyjny (piłka siatkowa)
• Miejski Klub Sportowy "Return" (tenis ziemny)
• UKS "TRÓJKA" (piłka nożna)
• UKS "CZWÓRKA" (koszykówka)
• UKS "PIĄTKA" (szczypiorniści)
• Ślaski Klub "TAEKWON-DO"
• Sekcja Tenisa Stołowego
• Stowarzyszenie "GTW" - sekcja wspinaczki sportowej

Miasta partnerskie

Lista miast partnerskich Pyskowic:

• La Ricamarie, Francja
• Czerwonogród, Ukraina
• Flörsheim, Niemcy

Ludzie związani z miastem

• Agata Buzek (ur. 20 września 1976 w Pyskowicach) - polska aktorka i modelka. Córka byłego premiera Rzeczypospolitej Polskiej Jerzego Buzka i Ludgardy Buzek.
• ks. dr Jan Piotr Chrząszcz (niem. Johannes Peter Chrząszcz, 1857-1928), Śląski kapłan, historyk regionalny, ksiądz w Pyskowicach i zmarł w Pyskowicach
• Magdalena Kumorek (ur. 14 sierpnia 1979 w Pyskowicach) - polska aktorka filmowa i teatralna. Wychowana w Gliwicach.
• Artur Płatek (ur. 2 czerwca 1970 w Pyskowicach) - były piłkarz, obecnie trener.
• Ewa Sonnet (była mieszkanka Pyskowic) - piosenkarka oraz modelka.
• Thomas Szczeponik (1860-1927) - niemiecki polityk niemieckiej Partii Centrum w Reichstagu
• Tomasz Bandrowski - piłkarz Lecha Poznań, gra na pozycji defensywnego pomocnika.
• Grzegorz Kasprzik (ur. 20 września 1983 w Pyskowicach) – polski piłkarz grający na pozycji bramkarza w Lechu Poznań. Grał m.in. w Górniku Zabrze (juniorzy) i Piaście Gliwice
• Rafał Szombierski (ur. 12 marca 1982 w Pyskowicach)- żużlowiec, wychowanek RKM-u Rybnik. Obecnie zawodnik Włókniarza Częstochowy.
• Egon Franke (ur.23 października 1935 roku w Gliwicach) - polski szermierz, mistrz olimpijski z Tokio 1964. W latach 50. i 60. XX wieku mieszkał w Pyskowicach. Jego ojciec - Franciszek - był kierownikiem gazowni miejskiej. W momencie kiedy sięgał po olimpijskie złoto, był pyskowiczaninem.
• Dariusz Gnatowski (ur.24 maja 1961 w Rudzie Śląskiej) - polski aktor teatralny i filmowy, znany jako "Boczek" z serialu "Kiepscy". Przez trzy lata mieszkał w Pyskowicach przy ul. Wojska Polskiego.
• Robert Kurpion (urodzony 13 kwietnia 1869 we wsi Gandrinnen - zmarł 26 sierpnia 1943 w Janowicach Wielkich)- pisarz niemieckojęzyczny, autor licznych powieści o tematyce regionalnej i dziejach górnośląskiego przemysłu. W latach dwudziestych XX wieku mieszkaniec Pyskowic, nauczyciel w szkole górniczej, w końcu jej dyrektor w latach 30.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004: