Krzepice

Krzepice (niem. Kschepitz, hebr. קז'אפיצה, ros. Кшепице) – miasto w województwie śląskim, w powiecie kłobuckim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Krzepice. Krzepice leżą na terenie Małopolski, w pobliżu jej historycznej granicy z Wielkopolską i na granicy ze Śląskiem, którą była rzeka Liswarta. Według podziału administracyjnego z lat 1975-1998 miasto należało do województwa częstochowskiego.

W wyniku reformy administracyjnej w 1999 roku włączone zostały do województwa śląskiego, z siedzibą w Katowicach, do którego należały również w latach 1950-1975 (od 1952 pod nazwą województwo katowickie).

Według danych z 31 grudnia 2008 miasto miało 4 479 mieszkańców.

Geografia

Miasto położone jest w Obniżeniu Krzepickim, stanowiącym środkowo-północną część Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. Krzepice leżą nad trzema rzekami: Piskarą, Piszczką i najdłuższą z nich Liswartą.

Demografia

• 1812 - 1139
• 1827 - 1315
• 1847 - 2207 (w tym 1054 narodowości żydowskiej)
• 1860 - 2163 (1069)
• 1883 - 2693
• 2006 - 4534
• 2007 - 4486
• 2008 - 4479

Nazwa

Nazwa Krzepice, zanotowana w 1356 roku jako Crzepycze, pochodzi od nazwy osobowej Krzepa i oznacza miejsce zamieszkania potomków lub członków rodu osoby, którą tak nazywano.

Historia

W XII wieku w miejscu obecnego miasta, ze względu na jego pograniczne położenie, założono gród warowny. Później powstał zamek - pierwotnie drewniany, w XIV wieku przebudowany na murowany. Dziś z tej budowli pozostał głównie zarys fosy. Tutejszy kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła wzniesiony został w 1357 przez Kazimierza III Wielkiego, przebudowany w XV wieku i w II połowie XVII; stanowi obecnie przykład architektury sakralnej baroku. Nadanie praw miejskich datuje się także na rok 1357, choć fakt ten został potwierdzony dopiero w 1527. W 1370 nowo koronowany na króla Polski Ludwik Węgierski nadał miasto w lenno Władysławowi Opolczykowi. Miastu odebrano prawa miejskie w 1870, jako odpowiedź władz rosyjskich na udział Krzepiczan w powstaniu przeciw rządom zaborcy. Krzepice odzyskały prawa miejskie dopiero po I wojnie światowej.

Do wybuchu II wojny światowej Żydzi stanowili liczącą się grupę społeczną Krzepic. Pamiątką po tym pozostaje zabytkowy cmentarz żydowski i ruiny bożnicy (usytuowane w lewobrzeżnej części miejscowości o historycznej nazwie Kuźniczka). W 1941 podczas okupacji Niemcy planowali zmienić nazwę miasta na Krippitz O.S. Planowana zmiana administracji nazistowskiej nie została nigdy wdrożona.

Przynależność administracyjna

Okres		Państwo	Zwierzchność	Jednostka administracyjna	Status miasta
XII wiek-1357 lub 1339		Królestwo Polskie		województwo krakowskie	Gród Krzepice
1244 lub 1339-1356					Miasto Krzepice
1356-1370				województwo krakowskie, krzepicki okręg zamkowy
1370-1391		Księstwo opolskie		krzepicki okręg zamkowy
1391-1569		Królestwo Polskie		województwo krakowskie, starostwo krzepickie
1569-1658		Rzeczpospolita Obojga Narodów		województwo krakowskie, powiat lelowski, starostwo krzepickie
1658-1793		Rzeczpospolita Obojga Narodów	Klasztor Paulinów na Jasnej Górze	województwo krakowskie, powiat lelowski, starostwo kłobuckie
1793		Królestwo Prus		Prusy Południowe, departament łęczycki, powiat częstochowski
1793-1795				Prusy Południowe, departament piotrkowski, powiat częstochowski
1795-1807				Prusy Południowe, departament kaliski, powiat częstochowski
1807-1815		Księstwo Warszawskie	Cesarstwo Francuskie	departament kaliski, powiat częstochowski
1815-1816		Królestwo Polskie	Imperium Rosyjskie
1816-1826				województwo kaliskie, obwód wieluński, powiat częstochowski
1826-1837
1837-1842				gubernia kaliska, obwód wieluński, powiat częstochowski
1842-1867				gubernia kaliska, powiat wieluński
1867-1870				gubernia piotrkowska, powiat częstochowski
1870-1916					Wieś Krzepice
1916-1917		Królestwo Polskie	Rzesza Niemiecka, Austro-Węgry
1917-1918					Miasto Krzepice
1918		Królestwo Polskie
1918-1939		Rzeczpospolita Polska		województwo kieleckie, powiat częstochowski
1939-1945		III Rzesza		Prowincja Górny Śląsk, Kreis Blachstät
1939-1945		Polskie Państwo Podziemne		Okręg Radom-Kielce, Inspektorat E Częstochowa, Obwód Częstochowa
1945-1950		Rzeczpospolita Polska		województwo kieleckie, powiat częstochowski
1950-1952				województwo katowickie, powiat częstochowski
1952-1975		Polska Rzeczpospolita Ludowa		województwo katowickie, powiat kłobucki
1975-1989				województwo częstochowskie, rejon kłobucki
1989-1998		Rzeczpospolita Polska
od 1999				województwo śląskie, powiat kłobucki, gmina Krzepice

Transport

Przez obrzeża Krzepic przebiega droga krajowa 43 łącząca Częstochowę z Wieluniem.

W listopadzie 2009 roku została oddana do użytku obwodnica w ciągu drogi krajowej. Obwodnica posiada klasę drogi głównej przyspieszonej (GP), a w jej ciągu powstały wiadukt, dwa mosty oraz trzy skrzyżowania z wydzielonymi lewoskrętami.

Przez miasto przebiega również wybudowana w 1926 roku linia kolejowa nr 181 relacji Herby Nowe – Wieluń Dąbrowa. Pasażerska komunikacja kolejowa obsługiwana jest przez stację Krzepice.

Komunikację autobusową z większymi ośrodkami miejskimi zapewniają PKS Częstochowa, PKS Wieluń, PKS Lubliniec oraz inne (również prywatne).

Przepływająca przez Krzepice rzeka Liswarta oraz uchodzące do niej Piskara i Piszczka nie były nigdy rzekami spławnymi (żeglownymi), stanowiły za to przeszkody w budowie komunikacyjnych szlaków lądowych (dróg).

Zabytki

• Zamek w Krzepicach
• Kościół św. Jakuba w Krzepicach

Struktura wyznaniowa

• Parafia Świętego Jakuba Apostoła w Krzepicach, ul. K. Wielkiego 1
• Sala Królestwa Świadków Jehowy, ul. Muznerowskiego 167

Osoby związane z Krzepicami

• Ignacy Kozielewski - współtwórca polskiego harcerstwa, pedagog, nauczyciel gimnazjum w Krzepicach
• Józef Kaczmarek - lekarz, działacz społeczny i samorządowy w Krzepicach

Starostowie krzepiccy

• Abel Biel
• Dobiesław Kmita - wojewoda lubelski i sandomierski
• Mikołaj Wolski - marszałek wielki koronny
• Władysław IV Waza - król Polski (otrzymał starostwo krzepickie przed elekcją, w 1630 roku)
• Adam Kajetan Miączyński - pisarz polny koronny
• Kazimierz Melchiades Sapieha - dworzanin królewski, zmarł w Krzepicach

Urodzeni w Krzepicach

• Józef Tokarzewski - generał brygady Wojska Polskiego
• Wanda Chodkowska - zakonnica (siostra Anicilla), żołnierz AK, sanitariuszka w powstaniu warszawskim
• Robert Tekieli - polski dziennikarz, publicysta, animator kultury niezależnej, poeta lingwistyczny
• Ks. Zenon Raczyński - (1933-1996) - Proboszcz parafii św. Józefa w Częstochowie na Rakowie, przywódca duchowy środowisk robotniczych, Kapelan "Solidarności", Duszpasterz akademicki.
• Tomasz Moczek - artysta rzeźbiarz

Zobacz też

• Gmina Kuźniczka