Mikołów

Mikołów (śl. Mikołůw, niem. Nikolai / Nicolai, czes. i słow.: Mikulov) – miasto położone w południowej Polsce, w województwie śląskim, w południowej części Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Jest siedzibą powiatu mikołowskiego. Graniczy bezpośrednio ze stolicą województwa - Katowicami oraz Łaziskami Górnymi, Ornontowicami, Orzeszem, Paniówkami, Rudą Śląską, Tychami, Wyrami.

Według danych z 31 grudnia 2010 roku miasto miało 39 196 mieszkańców.

Położenie

Jest to miasto położone na Wyżynie Śląskiej, graniczy bezpośrednio od wschodu z Katowicami, od południa z Tychami, gminą Wyry, Łaziskami Górnymi i Orzeszem, od zachodu z gminą Ornontowice i gminą Gierałtowice, a od północy z Rudą Śląską. Współrzędne geograficzne centrum miasta wynoszą: 50º 10' szerokości geograficznej północnej i 18º 54' długości geograficznej wschodniej.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosiła 79,20 km². Miasto stanowi 34,07% powierzchni powiatu.

Według danych z 5 lipca 2011 r. powierzchnia gruntów leśnych w Mikołowie wynosiła 21,3 km²

Sąsiednie gminy: Gierałtowice, Katowice, Łaziska Górne, Ornontowice, Orzesze, Ruda Śląska, Tychy, Wyry.

Podział administracyjny

• Sołectwa:
  • Borowa Wieś
  • Bujaków
  • Mokre
  • Paniowy
  • Śmiłowice
• Dzielnice:
  • Centrum
  • Dąbrowa
  • Gniotek
  • Goj
  • Gronie
  • Jamna
  • Kamionka
  • Kałuże
  • Kąty
  • Kolonia Huta
  • Kolonia Wojewódzka
  • Nowy Świat
  • Pelcówka
  • Regielowiec
  • Reta
  • Rusinów
  • Sośnia Góra
  • Stara Huta
  • Stracona Wioska
  • Wygoda
  • Wymyślanka
• Osiedla:
  • 30-lecia PRL
  • Adama Mickiewicza
  • C.K. Norwida
  • Grunwaldzkie
  • Jana Kochanowskiego
  • Józefa Piłsudskiego
  • Juliusza Słowackiego
  • Leśna Bryza
  • Słoneczna Polana
  • Wojciecha Korfantego

Historia

Nazwa miasta pochodzi najprawdopodobniej od imienia Mikołaj, nie jest jednak pewne, czy pochodzi od św. Mikołaja (najstarszy kościółek, a właściwie kapliczka, poświęcona jest św. Mikołajowi), czy też od jakiegoś dziedzica imieniem Mikołaj (po ludowemu Mikula), bogatego właściciela mieszkającego w tej okolicy w czasach powstania osady. Za drugą możliwością przemawiają dawne nazwy miasta - Miculow, Mikulau, Mikulow, Mikułów (w księgach kościelnych ta ostatnia nazwa występuje do 1824).

Istnieje również stare podanie opowiadające o początkach tego miasta, nie poparte jednak żadnymi dowodami historycznymi. Podanie opowiada o handlarzach bydłem, którzy zatrzymali się w tych okolicach na odpoczynek. W trakcie nocy nagle zachorowało całe bydło. Przerażeni handlarze zaczęli się modlić i ślubować św. Mikołajowi wybudowanie kaplicy, jeżeli święty sprawi, że bydło wyzdrowieje. Bydło rzeczywiście wyzdrowiało, a handlarze zbudowali ślubowaną kaplicę ku czci św. Mikołaja.

Najważniejsze daty

• 1222 - pierwsza historyczna wzmianka o Mikołowie - w dokumencie wydanym przez księcia opolskiego Kazimierza (syna Mieszka raciborskiego) dla biskupa wrocławskiego Wawrzyńca, gdzie jako świadek wymieniony jest hrabia Andrzej, kasztelan z Mikołowa (oryg. comes Andreas, castellanus de Miculow). Świadczy to o tym, iż Mikołów pełnił już funkcje w administracji państwowej jako gród i siedziba kasztelanii.
• 1228 - wzmianka o Mikołowie pojawiła się w dokumencie księcia opolskiego Kazimierza, stanowiącym umowę z wojewodą Klemensem, gdzie jako świadek, po raz kolejny, pojawia się kasztelan mikołowski Andrzej. Podobne wzmianki, w których występuje ów Andrzej znajdujemy również w dokumentach z lat 1232 i 1234.
• 1258 - w dokumentach księcia opolskiego Władysława dwukrotnie pojawia się kasztelan mikołowski imieniem Jan, syn Wernera.
• 1265-1280 - rozbudowa miasta przez Jana z Grabia.
• 1266 - 1 marca pierwsza wzmianka o kościele św. Wojciecha w Mikołowie - biskup krakowski Paweł przebywający w Sławkowie nadał kościołowi św. Wojciecha w Mikołowie dziesięciny ze wsi Przeczyce, Toporowice i Targoszyce. Mikołów należał w tych czasach do dekanatu Sławkowskiego.
• 1375 - książę raciborski Jan I sprzedaje miasto Mikołów i Pszczynę z okolicami księciu opolskiemu Władysławowi.
• 1545 - król czeski Ferdynand I nadaje miastu Mikołów prawo do urządzania jarmarków i targów tygodniowych.
• 1547 - 27 lipca nadanie miastu Mikołów ordynacji miejskiej przez pana ziemi pszczyńskiej Jana Turzo.
• 1580 - do Mikołowa przybywa pierwszy pastor.
• 1630 - parafia mikołowska wraca w ręce katolików (proboszczem zostaje Tomasz Aleksander Czarniecki).
• 1645 - miasto dotknęła klęska pożaru - świadczy o tym dokument z tegoż roku, w którym miasto Mikołów prosi urząd podatkowy we Wrocławiu o umorzenie 500 florenów zaległości podatkowych.
• 1760 - po raz pierwszy w dokumentach pojawia się dzisiejsza nazwa miasta Mikołów.
• 1794 - 20 maja największy pożar w historii miasta, centralna część miasta uległa zniszczeniu - pożar wybuchł w domu kowala Marcina Kozaka znajdującym się na rynku miasta.
• 1840 - L. Froehlich zakłada w Mikołowie fabrykę łyżek (przetrwała do końca stulecia).
• 1842 - otwarto fabrykę wyrobów żelaznych i części maszyn pod nazwą huta "Maria Ludwika".
• 1845 - Tomasz Nowacki zakłada w Mikołowie drukarnię.
• 1848 - w Mikołowie miała miejsce epidemia tyfusu, zmarło wówczas 20% ogółu ludności.
• 1856 - powstaje dworzec kolejowy w Mikołowie.
• 1861 - 25 września konsekracja nowego kościoła pw. św. Wojciecha.
• 1872 - zburzenie starego ratusza i wybudowanie nowego ratusza w Mikołowie.
• 1874 - Karol Miarka rozpoczyna działalność wydawniczą w Mikołowie.
• 1908 - ukończenie budowy wodociągów miejskich, na które wydano ok. 250 tys. marek.
• 1919 - 17 sierpnia walki w mieście podczas I powstania śląskiego.
• 1921 - plebiscyt na Górnym Śląsku - w Mikołowie większość głosów pada za Niemcami (3059 do 2434).
• 1922 - 29 czerwca Mikołów wraz z częścią Górnego Śląska przyłączony do Polski.
• 1939 - 3 września wkroczenie wojsk niemieckich do miasta Mikołów.
• 1945 - 28 stycznia wkroczenie Armii Radzieckiej.
• 1954 - Mikołów zostaje włączony do powiatu tyskiego.
• 1975 - do Mikołowa przyłączono Śmiłowice, Mokre oraz Paniowy.
• 1994 - 30 grudnia przyłączenie Bujakowa.
• 1998 - powstaje powiat mikołowski obejmujący Mikołów, Łaziska Górne, Orzesze, Wyry oraz Ornontowice.
• 1998 - ogłoszenie św. Wojciecha patronem Mikołowa
• 2002 - przebudowa rynku w Mikołowie.
• 2008 - Kościół św. Wojciecha staje się Bazyliką Mniejszą w Mikołowie
• 2009 - poświęcenie kościoła pw. św. Antoniego Padewskiego w Mikołowie Recie-Goju

Mikułów al. Mikołów, niem. Nicolai, miasto okręgowe w pow. pszczyńskim na Szląsku górnym, leży na wzniesieniu 1116 st. par., na połowie drogi pomiędzy Oświęcimiem (w Galicyi) a Gliwicami, o 14 kil. od Katowic. Posiada dwa kościoły katolickie, kościół ewangielicki, synagogę, szkołę katolicką 5-klasową (529 uczniów), ewang. 1-klas. (60 ucz.) i żydowską prywatną (104 ucz.). Co do władz M. posiada: urząd miejski, urząd policyjny okręgowy, urząd pocztowy, dwóch sądziów okręgowych. Z zakładów przemysłowych istnieją tu: huty żelazne (Nicolai Hutte, Walther H., Maria Louisen H., Frohlische Loffelschmiede), wielki młyn amerykański. Kolej żelazna łącząca Racibor z Katowicami przerzyna grunta należące do miasta, na których mieści się stacya. Ludność miasta z 2752 mk. w 1834 r., wzrosła do 3059 w 1840 r., doszła do 4479 w 1861 r. Mówi ona zesputą polszczyzną. Wychodzą tu dwa pisma peryodyczne polskie dla ludu nakładem Miarki: "Katolik" i "Monika". Początkiem miasta miało być obozowisko urządzone tu przez mołdawskich handlarzy bydła. Oni to wznieśli drewniany kościółek ś. Mikołaja (Nikołajek zwany) w miejscu, gdzie dziś stoi murowana kaplica na płn. od miasta przy drodze do st. dr. żel. Pożar ratusza w 1794 r. zniszczył archiwum miejskie, stąd przeszłość M. mało jest znaną. W Kod. dypl. Muczk. i Rzyszcz. wspomniany jest M. w dok. z 1228 r. Dochował się też dokument, w którym Mieczysław (Mieszko), ks. Opolski, jako władzca Pszczyny, potwierdza (w Rybniku 1287 r.) nadania poczynione przez Jana z Grabi kościołowi ś. Wojciecha w M. W 1547 r. baron Hans Turzo, pan na Betlemfalva i na Pszczynie, nadał M. miejską organizacyę, samorząd, sądownictwo i łączne z tem przywileje uprawy wina, warzenia piwa, tworzenia cechów, targi i jarmarki. W tej epoce M. stał się ważnem targowiskiem dla handlu bydłem, solą i wódką. Najście Szwedów w 1630 r. zadało ciężką klęskę miastu. Spustoszyli oni prócz miasta i klasztor zakonnic pod miastem stojący. O przeszłych stosunkach miasta świadczy dotąd nazwa jednej z ulic (Krakowska) i tak zwana Skotnica, będąca zapewne miejscem dawnego targowiska na bydło. Do mieszczan należy obecnie 4662 mr. ziemi, w tem 4029 mr. roli, 52 mr. ogr., 352 mr. łąk, 137 mr. pastw. i 122 zagajników. Klimat tu dość ostry skutkiem wzniesionego położenia i silnych wiatrów od Karpat wiejących. Par. kat. mikułowska posiada od 1861 r., prócz starego, nowy murowany kościół z dwoma wieżami i liczy 13926 parafian (1869 r.). Do parafii należą miejscowości: Gostyń, Wyrów, Łaziska (górne, dolne i średnie), Śmiłowica, Kamionka, Wilkowy, Panewnik, Piotrowice, Podlesie, Zarzycze, Lgota, Althammer. W obrębie parafii mieszka 745 ew. i 540 żydów. Dekanat mikułowski dyec. wrocławskiej miał 1869 r. 45158 kat., 1435 ew., 530 izr. i 8 parafii: Berun, Boischow, Chełm W., Lendzin, Mokra, M., Tychy, Woszczyce.

Zabytki

• układ urbanistyczny z rynkiem i nieregularną siatką ulic
• Kościół parafialny pw. św. Mikołaja z 1720 r. Został przeniesiony z Przyszowic do Borowej Wsi w latach 1937-1939. Ołtarz pochodzi z roku 1600.
• Kościół parafialny pw. św. ap. Piotra i Pawła w Paniowach.
• Kościół parafialny pw. Matki Bożej Śnieżnej (nazwany tak dopiero po wybudowaniu kościoła parafialnego pw. św. Wojciecha, który przejął jego wcześniejszą nazwę) zbudowany w latach 1270-1280, później przebudowany.
• Kościół parafialny pw. św. Wojciecha (Bazylika mniejsza) zbudowany w stylu neoromańskim w latach 1843-1861.
• Kościół parafialny św. Mikołaja w Bujakowie
• Kościół parafialny św. Wawrzyńca w Mokrem
• Kościół ewangelicki pw. św. Jana z lat 1860-1861.
• Nowy cmentarz żydowski w Mikołowie z najstarszą macewą z połowy XVIII w. przy ul. Konstytucji 3 Maja (istniał też stary cmentarz żydowski w Mikołowie, lecz został zniszczony podczas II wojny światowej)
• Zabytkowe kamienice w śródmieściu.
• Budynek przy ul. Krakowskiej 33, którego historia może sięgać czasów średniowiecza (mury piwnic), a obecnie stanowi przykład architektury historyzująco-modernistycznej.
• park Planty, którego początki sięgają XVIII wieku

Edukacja

W mieście znajduje się:

• 12 przedszkoli oraz 2 oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych
• 11 szkół podstawowych, w tym 2 tzw. specjalne
• 6 gimnazjów, w tym 2 tzw. specjalne
• 7 szkół średnich

Demografia

Według danych z 2005 gmina miejska Mikołów miała 38 057 mieszkańców, z czego 28 396 osób zamieszkuje w centralnych dzielnicach miasta, natomiast 9 661 pozostałe pięć sołectw wchodzących w skład Mikołowa: Borowa Wieś, Bujaków, Mokre, Paniowy i Śmiłowice.

Gospodarka

Przez większą część swojej historii Mikołów był miastem handlowym, a w XX wieku miastem przemysłowym. W ubiegłym wieku w Mikołowie powstało wiele dużych zakładów przemysłowych, m.in. MiFaMa (Mikołowska Fabryka Maszyn), FPM (Fabryka Palenisk Mechanicznych), Wiromet. W Mikołowie mieści się jedyna w Polsce i jedna z dwóch w Europie Kopalnia Doświadczalna "Barbara". W Mikołowie znajduje się wzgórze Gronie, od którego pochodzi nazwa piwa Tyskie Gronie (na wzgórzu tym znajduje się ujęcie wody dla browaru).

Wspólnoty religijne

Na terenie Mikołowa działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły i wspólnoty religijne:

• Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP, Parafia w Mikołowie
• Kościół rzymskokatolicki
• Kościół Wolnych Chrześcijan
• Świadkowie Jehowy

Kultura

• Instytut Mikołowski
• Mikołowskie Dni Muzyki - odbywający się w maju festiwal muzyki poważnej
• Impresje Mikołowskie - plenery malarskie
• Dni Mikołowa - święto miasta

Sport

• AQUA-PLANT - kryta pływalnia z dwoma basenami, jacuzzi oraz dwiema saunami.

Kluby sportowe

• AKS Mikołów - klub piłkarski grający obecnie w IV lidze
• AKS Mikołów - klub szachowy
• Orzeł Mokre - klub piłkarski grający obecnie w klasie "A" - trener Rafał Oprządek
• LKS 45 Bujaków - klub piłkarski grający obecnie w klasie "B"
• LKS Strażak Mikołów - klub grający obecnie w klasie "A", speedrowerowcy walczą o medale Drużynowych Mistrzostw Okręgu Południowego PFKS
• Kamionka Mikołów - klub grający obecnie w klasie "B"
• Orkan KS Kamionka - klub skata grający obecnie w II lidze
• Mario Mikołów - Klub bilardowy grający w 1 lidze bilardowej
• UKS Satori - klub karate, reprezentujący powiat mikołowski na arenie krajowej i międzynarodowej wg zasad Karate WKF i WUKF

Turystyka

Szlaki turystyczne
Szlak Obrońców Polskiej Granicy

• Trasa: Zabrze – Mikołów - Tychy

Szlak Krawędziowy GOP

• Trasa: Gliwice – Mikołów - Chełm Śląski

Szlak Bohaterów Wieży Spadochronowej

• Trasa: Katowice – Mikołów - Chudów

Szlak Okrężny Wokół Gliwic

• Trasa: Rudy – Mikołów - Stodoły

Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego

• Trasa: Łubianki – Mikołów - Rybnik

Szlak architektury drewnianej

• Trasa: Bielsko-Biała – Mikołów - Żywiec

Media

Czasopisma miejskie:

• Gazeta mikołowska
• Aktualności

Telewizja internetowa:

• Mikołów TV

Miasta partnerskie

Lista miast partnerskich Mikołowa:

• Beuningen
• Sainte-Geneviève-des-Bois
• Klimkovice
• Ilava

Zobacz też

• Synagoga w Mikołowie
• Ratusz w Mikołowie