Piekary Śląskie

Piekary Śląskie (niem. Deutsch Piekar, śląs. Pjekary Ślůnske) – miasto na prawach powiatu, położone w południowej Polsce, w województwie śląskim, w centrum Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego (GOP).

Miasto leży nad rzeką Brynicą, w południowej części Wyżyny Śląskiej.

Pierwsza wzmianka o Piekarach pochodzi z 1253 roku. Pierwotnie osada była nazywana Zwierzów i Pecare. Do 1934 nazwa Wielkie Piekary (lub Piekary Wielkie); 1 kwietnia 1934 Wielkie Piekary połączono z Szarlejem w gminę Szarlej-Wielkie Piekary, po czym 3 września 1935 nazwę zmieniono na Piekary Śląskie.

Miejscowość posiada prawa miejskie od 1 stycznia 1947 roku. Piekary Śląskie są od XVII wieku ośrodkiem pielgrzymkowym oraz jednym z głównych w Polsce ośrodków kultu maryjnego z obrazem Matki Boskiej Piekarskiej. Miasto uznawane jest przez wielu za duchową stolicę Górnego Śląska.

Według danych GUS z 2009 roku miasto liczy 58 519 mieszkańców, powierzchnia zajmuje 39,98 km², a gęstość zaludnienia wynosi 1472 os./km².

Środowisko naturalne

Położenie

Piekary Śląskie leżą w środkowej części województwa śląskiego. Graniczą od północy z gminą Świerklaniec, od wschodu z Bobrownikami i Wojkowicami, od południa z Siemianowicami Śląskimi i Chorzowem, a od zachodu z Bytomiem i Radzionkowem.

Piekary leżą w centrum konurbacji górnośląskiej.

Ukształtowanie terenu

Miasto leży w centralnej części Wyżyny Śląskiej, na tzw. Garbie Tarnogórskim (Kozłowa Góra) oraz na Wyżynie Katowickiej (Brzeziny Śląskie i Dąbrówka Wielka). Między tymi dwiema wyżynnymi częściami znajduje się Kotlina Józefki oraz Obniżenie Szarleja-Brynicy, utworzone z dolin rzek: Szarlejki i Brynicy. Najwyższym wzniesieniem naturalnym Piekar jest Winna Góra (350 m n.p.m.) w Kozłowej Górze. Kopiec Wyzwolenia, który został usypany w latach 1932-1937, to najwyższy punkt w mieście (356 m n.p.m.). Wzgórze Cerekwica na którym wznosi się Kalwaria ma wysokość 316 m n.p.m.Najniższym punktem jest dno Brynicy (261 m n.p.m.) na południowo-wschodnim krańcu miasta w Dąbrówce Wielkiej. Krajobraz został przekształcony w wyniku intensywnej działalności górniczej w ciągu setek lat. Pojawiły się nowe formy rzeźby terenu: garby, doły, misy, niecki, a najwięcej jest hałd poodpadowych, oczek wodnych i zapadlisk.

Klimat

Średnia roczna temperatura wynosi 8,12 ºC, średnia temperatura w lipcu 16,8 °C, a w styczniu –3 °C. Średnia suma opadów w skali roku wynosi od 750 do 888 mm i jest wyższa od średniej dla całej Polski. Liczba dni deszczowych wynosi 165. Wiatry wieją przeważnie z kierunków zachodnich i północno-zachodnich. Klimat całego Górnego Śląska różni się nieco od klimatu sąsiednich regionów, zwłaszcza Dolnego Śląska czy Wielkopolski. Różnice są widoczne w większości parametrów meteorologicznych. Przejawia się to między innymi w niższej temperaturze powietrza, zarówno latem, jak i zimą, oraz w większej sumie opadów, co z kolei przejawia się dłuższym okresem zalegania pokrywy śnieżnej, oraz większą jej grubością.

Zasoby wodne

Miasto znajduje się w całości w dorzeczu Wisły, a odwadniane jest przez rzekę Brynicę. Drugi, co do wielkości ciek na obszarze miasta to Szarlejka dawniej zwana Bielczą. Jest to skanalizowany silnie zanieczyszczony ciek, do którego dziennie dostaje się około 5 tys. m3 ścieków komunalnych. Brzegi jej obudowane są wysokim wałem, a w części miejskiej Piekar Śląskich w latach 90. została ona przykryta. W 2007 zapadła decyzja o przeznaczeniu miliona euro na projekt "Czysta rzeka Szarlejka” – rekultywacja terenów doliny rzeki Szarlejki na cele przyrodnicze. Liderem projektu jest Radzionków, ale beneficjentami projektu będą również Piekary Śląskie i Bytom. Początek wspólnej inwestycji rozpocznie się prawdopodobnie w 2009.

Na granicy Piekar oraz gminy Świerklaniec znajduje się zbiornik Kozłowa Góra. Obecnie przy zbiorniku działa "Stacja Uzdatniania Wody Kozłowa Góra" Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów.

Fauna i flora

Na granicy Piekar, Bytomia i Chorzowa znajduje się rezerwat ptactwa wodnego Żabie Doły. Inne obszary o dużej wartości przyrodniczej to: Kocie Górki , Winna Góra, Dolina Brynicy, Las Dioblina, Las Lipka oraz łąki i stawy w Kozłowej Górze.

Na terenie miasta stwierdzono 72 gatunki ptaków lęgowych, w tym gatunki chronione i zagrożone np. bocian biały, myszołów, pustułka, skowronek, remiz, ortolan, wilga. W Piekarach zaobserwowano także występowanie ponad 400 gatunków roślin, w tym grążel żółty, powojnik prosty oraz dziewięćsił bezłodygowy. Do dużych ciekawostek przyrodniczych należy zaliczyć występowanie w mieście: podróżniczków, derkaczy, kszyków, krwawodziobów. W mieście występuje rzadki ssak będący pod ochroną prawną – chomik europejski. Przyrodę miasta bada i popularyzuje Piekarskie Stowarzyszenie Przyrodników.

Podział administracyjny

W wyniku reformy administracyjnej z 1975 roku w skład miasta wchodzą następujące dzielnice:

• Kozłowa Góra
• Centrum
• Szarlej
• Brzozowice
• Kamień
• Brzeziny Śląskie
• Dąbrówka Wielka

Historia

Najważniejsze daty:

• 1136 – bulla papieża Innocentego II wymienia Piekary jako miejscowość położoną pod Bytomiem o nazwie Zwersow (Zwierzów)
• 1277 – powstanie pierwszej parafii rzymskokatolickiej pw. św. Piotra i Pawła w Kamieniu
• 1303 – konsekracja drewnianego kościoła pw. św. Bartłomieja w Piekarach
• 1623 – przekazanie Piekar wraz z ziemią bytomską kupcowi Łazarzowi Henckelowi von Donnersmarckowi
• 1659 – ksiądz Jakub Roczkowski przenosi obraz Matki Boskiej do ołtarza głównego
• 1676 – mieszkańcy Tarnowskich Gór, po ustąpieniu epidemii cholery w tym mieście, składają ślubowanie corocznej pielgrzymki do Piekar
• 1680 – zaraza w czeskiej Pradze; na prośbę cesarza Leopolda I wizerunek Matki Boskiej Piekarskiej zostaje przewieziony do tego miasta; w drodze powrotnej uroczyste procesje z udziałem obrazu odbywają się w Hradcu Králové i Nysie
• 1683 – król Jan III Sobieski w drodze do Wiednia modli się przed obrazem NMP w Piekarach
• 1696 – August II Mocny zaprzysięga w Piekarach pacta conventa i ponawia wyznanie wiary katolickiej
• 1734 – przed cudownym obrazem modli się kolejny król Polski – August III, odwiedza on także kopalnie galmanu
• 1847 – Teodor Heneczek zakłada pierwszą polską drukarnię
• 1849 – konsekracja Bazyliki pw. NMP i św. Bartłomieja
• 1896 – konsekracja piekarskiej Kalwarii
• 1911 – pierwsze wydobycie węgla w kopalni Andaluzja
• 1922 – wkroczenie Wojska Polskiego, Piekary wcielone do Polski
• 1925 – koronacja obrazu Matki Boskiej Piekarskiej
• 1933 – połączenie Brzozowic i Kamienia w Brzozowice-Kamień
• 1934 – połączenie Piekar i Szarleja w gminę Szarlej-Wielkie Piekary
• 1935 – zastąpienie nazwy Szarlej-Wielkie Piekary, Piekarami Śląskimi
• 1937 – uroczyste odsłonięcie i poświęcenie Kopca Wyzwolenia
• 1939 – Piekary otrzymują od Sejmu Śląskiego prawa miejskie, nie dochodzi jednak do formalnego nadania statusu miasta (wybuch II wojny światowej)
• 1945-1946 siedziba gminy Piekary Śląskie.
• 1947 – pełne nadanie praw miejskich
• 1954 – uruchomienie KWK Julian (pierwsza z nowych kopalń węgla uruchomionych w Polsce po II wojnie światowej)
• 1975 – reforma administracyjna, w wyniku której powstał obecny kształt miasta (Piekary + Szarlej + Kozłowa Góra + Brzozowice-Kamień + Brzeziny Śląskie + Dąbrówka Wielka)
• 1990 – reaktywacja samorządu terytorialnego, odbywają się wybory do rady miejskiej w wyniku których wybrany zostaje zarząd miasta z prezydentem miasta Andrzejem Żydkiem na czele
• 1994 – nadanie Honorowego Obywatelstwa Miasta Piekary Śląskie Papieżowi Janowi Pawłowi II, który uczestniczył w pielgrzymkach mężczyzn do MB Piekarskiej, gdy był jeszcze biskupem krakowskim
• 1996 – założenie Radia Piekary
• 1999 – reforma administracyjna: Piekary Śląskie miastem na prawach powiatu
• 2005 – zmiana herbu miasta

Zabytki

Obiekty sakralne

• Bazylika Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja
  • wizytówka Piekar Śląskich, wznoszono ją w latach 1841-1846 z inicjatywy księdza Jana Nepomucena Ficka,zakonsekrowana w roku 1849. Znajduje się tu obraz Matki Boskiej Sprawiedliwości i Miłości Społecznej, do którego co roku pielgrzymuje kilkaset tysięcy pątników, Matka Boska Piekarska jest patronką ludzi pracy na Śląsku
• Kalwaria Piekarska
  • mieści się na wzgórzu Cerkwica, wzniesiona w drugiej połowie XIX wieku, znajduje się tu kompleks 14 kaplic Drogi Krzyżowej oraz 15 kaplic różańcowych, na szczycie stoi zbudowany w stylu neogotyckim kościół pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego
• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Brzezinach Śląskich
  • kościół parafialny według projektu Ludwika Schneidera, pochodzi z 1915 roku, całość nie posiada jednolitego stylu architektonicznego, przeważa styl mieszany, gotycko-romański
• Kościół Matki Boskiej Wspomożenia Wiernych w Dąbrówce Wielkiej
  • kościół parafialny według projektu Ludwika Schneidera, został przebudowany z kaplicy w latach 1902-1904, styl neoromański
• Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamieniu
  • parafia św. Piotra i Pawła jest najstarszą parafią wiejską na Śląsku, erygowana została 4 października 1277 na mocy dekretu biskupa Pawła z Przemankowa, na jej terenie urodził się późniejszy biskup krakowski i wrocławski Nanker, obecny kościół zbudowany w 1899 w stylu neogotyckim, według projektu Ludwika Schneidera
• Kościół Trójcy Przenajświętszej w Szarleju
  • budowany w latach 1929-1933 według projektu architekta Zygmunta Gawlika (twórcy katedry w Katowicach), wystrój wnętrza sporządził artysta plastyk Maciej Bieniasz
• Kościół Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Kozłowej Górze
  • budowany w latach 1936-1937 według projektu architekta Affa z Katowic
• Kaplica Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Kozłowej Górze (1907)
• Kaplica Matki Bożej – Maria Hilf w Szarleju
  • wzniesiona w 1905 przez rzemieślnika z Bytomia, w miejscu śmierci jego córki zabitej przez złoczyńców, na granicy Piekar i Bytomia, zbudowana w stylu neogotyckim, nad wejściem widnieje napis: Maryjo Wspomóż – Erbaut Maria Hilf, to miejsce upamiętnia także postój wojsk króla Jana III Sobieskiego idącego na odsiecz Wiednia, w 1922 nastąpił podział Śląska, pierwsze granice były dość płynne i bywało, że w nocy starano się je przesunąć, przez to kapliczka raz znajdowała się na terytorium Niemiec, raz zaś na terytorium Polski, obecnie mocno zaniedbana
• Kaplica św. Antoniego w Dąbrówce Wielkiej – Dołkach (1930)
• Kaplica Studzienka (1862, przebudowana 1930)

Zobacz też: Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich oraz Dekanat Piekary Śląskie

Pomniki i miejsca pamięci narodowej

• Kopiec Wyzwolenia
  • miał być symbolem walki o polskość i przypominać przyszłym mieszkańcom bohaterskich powstańców. W ten sposób uczczono również przypadającą w 1932 roku 250. rocznicę przejazdu przez Piekary króla Jana III Sobieskiego spieszącego z wojskami polskimi pod Wiedeń
• Park Trzech Bohaterów w Brzozowicach
  • znajduje się w nim pomnik ku czci poległych w latach 1939-1945 i tablica na miejscu stracenia J. Hadasia, H. Hatki i T.Tomy
• Park przy ul. Bytomskiej
  • znajduje się w nim pomnik poległych w latach 1939 – 1945 i upamiętnienia 1000-lecia Państwa Polskiego
• Pomnik Jana Pawła II
  • poświęcony został w czasie 58. pielgrzymki mężczyzn i młodzieńców – 29.05.2005 przez kardynała Franciszka Macharskiego, autorem pomnika jest prof. Zygmunt Brachmański. Jest to pierwszy pomnik Jana Pawła II w archidiecezji katowickiej, stoi on przy głównym wejściu na Kalwarię Piekarską, "witając pielgrzymów"

Inne

• Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej
  • dawny Zespół Szpitala Spółki Brackiej, wzniesiony w latach 1916-1924, mający leczyć urazy powypadkowe, głównie ludzi pracujących w górnictwie, obecnie jest to jedna z lepszych w krajów placówek specjalizujących się w leczeniu schorzeń i urazów narządów ruchu, według Rankingu Szpitali 2008 "Rzeczpospolitej" placówka zajmuje 2. miejsce w zestawieniu szpitali publicznych: monospecjalistycznych bez onkologicznych.
• Fortyfikacje Obszaru Warownego "Śląsk"
  • 13 schronów bojowych
  • 4 schrony pozorne
  • 2 schrony pozorno-bojowe
  • Schron bojowy zamaskowany w budynku cywilnym
    • mieści się w dzielnicy Kamień przy ulicy Długosza 84 w dawnym domu Organizacji "Strzelec", cały budynek, wraz z częścią forteczną, wybudowano w 1938; schron bojowy umieszczono w północno-zachodnim narożniku budynku, obiekt jest jednoizbowy, z dwoma wejściami, wyjściem ewakuacyjnym i dwoma strzelnicami, zadaniem obiektu było wspieranie sąsiednich schronów i zamknięcie ogniem broni ręcznej i maszynowej wyjścia z ulic prowadzących do Kamienia od strony zachodniej; odkryty w 2001, prace remontowe rozpoczęto w 2005, obecnie udostępniony do zwiedzania
• Dawny ratusz w Brzezinach Śląskich (1892)
• Urząd Miasta (początek XX w.)
• Zabudowania folwarku Donnersmarcków: spichlerz (1798), stodoły, stajnie, kuźnia, budynki mieszkalne służby
• Modernistyczny budynek I Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Jana III Sobieskiego przy ul. Gimnazjalnej 24 (1932) zaprojektowany przez Karola Schayera
• Zabytki przemysłu i techniki m.in. dawne szyby kopalni "Nowa Helena", zabudowania KGH "Orzeł Biały" i huty "Krystyn", zabudowania kopalni "Rozalia"

Również wiele kamienic, domów, chat, budynków dawnych szkół ludowych.

Wspólnoty religijne

Kościół rzymskokatolicki

Miasto jest znanym od XVII wieku ośrodkiem pielgrzymkowym oraz jednym z głównych w Polsce ośrodków kultu maryjnego z obrazem Matki Boskiej Piekarskiej. Piekary uznawane są przez wielu za duchową stolicę Górnego Śląska. Corocznie w maju i sierpniu odbywają się pielgrzymki stanowe do Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich.

Na terenie Piekar Śląskich istnieją następujące parafie:

• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Brzezinach Śląskich
• Parafia Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Dąbrówce Wielkiej
• Parafia św. Józefa
• Parafia św. ap. Piotra i Pawła w Kamieniu
• Parafia Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Kozłowej Górze
• Parafia Imienia NMP i św. Bartłomieja Apostoła w Centrum
• Parafia Świętej Rodziny na Osiedlu Wieczorka
• Parafia Trójcy Przenajświętszej w Szarleju
• Kalwaria Piekarska w Centrum

Parafie te należą do archidiecezji katowickiej oraz Dekanatu Piekary Śląskie.

Inne

Do II wojny światowej w Piekarach znajdował się dom modlitw wyznawców judaizmu. Mieścił się on na ostatnim piętrze kamienicy położonej obecnie przy ul. 1 Maja 3 w dzielnicy Szarlej.

W okresie reformacji tzn. w wieku XVI, w Piekarach istniał kościół ewangelicki. Od 2004 w mieście odbywają się nabożeństwa w kościele protestanckim należącym do Kościoła Bożego (Zielonoświątkowego).

Świadkowie Jehowy - kilka zborów, posiadające Sale Królestwa.

W 1983 roku poświęcono w Piekarach kaplicę Kościoła Starokatolickiego Mariawitów, placówka była częścią nowozałożonej parafii Miłosierdzia Bożego w Bytomiu. Kaplica mariawicka funkcjonowała do 1990 roku.

Górnictwo i hutnictwo

Piekary Śląskie to miasto o bogatych tradycjach górniczych i hutniczych. Znajdowały się tu pokłady rud galmanu, cynku i ołowiu oraz węgla kamiennego. Na terenie Piekar udokumentowaną działalność górniczą rozpoczęto na początku XVIII wieku, jednak już wcześniej prowadzono tu na mniejszą skalę wydobycie różnych surowców. W 1704 roku wrocławski kupiec Jerzy Giesche założył dwie kopalnie galmanu "Jerzy" i "Bernard". Od tej pory na terenie Piekar Śląskich do wybuchu II wojny światowej powstało 8 kopalń galmanu, 3 huty cynku, 2 huty cynku i ołowiu oraz 2 kopalnie węgla kamiennego założone przez Spółkę Giesche bądź ród Donnersmarcków. W 1954 roku powstała Kopalnia Węgla Kamiennego Julian.

Obecnie w mieście istnieje Zakład Górniczy Piekary, wchodzący w skład Kompanii Węglowej. Powstał on w wyniku połączenia dwóch piekarskich kopalń:

• Kopalni Węgla Kamiennego Julian
• Kopalni Węgla Kamiennego Andaluzja

Życie kulturalne miasta

Imprezy kulturalne

Każdego roku w życie kulturalne miasta i jego mieszkańców włączają się liczne festiwale, koncerty i inne wydarzenia organizowane przez władze miasta lub różne instytucje. Są to m.in.:

• Dni Miasta Piekary Śląskie
• Piekarskie Wieczory Bluesowe
• Festiwal Pieśni Maryjnej “Magnificat"
• Piekarskie Sympozja Naukowe
• Festiwal Integracyjny "Skrzydła"
• Festiwal "Dla Jezusa"
• Muzyczne Niedziele
• Oktoberfest po naszymu
• Kabareton

Instytucje kulturalne

W Piekarach Śląskich działa wiele placówek kulturalnych takich jak:

• Miejski Dom Kultury - zajmuje się rozwojem kulturalnym mieszkańców miasta; organizacją imprez artystycznych, koncertów i spektakli oraz animacją zajęć i warsztatów dla dzieci i młodzieży. Ponadto w MDK-u działają sekcje skupiające sympatyków różnych dziedzin zainteresowań. Główna siedziba Miejskiego Domu Kultury a zarazem Radia Piekary mieści się przy ul. Bytomskiej 73. Instytucja posiada też swoje filie w różnych dzielnicach miasta, m.in.:
  • Środowiskowy Dom Kultury Kozłowa Góra
  • Dzielnicowy Dom Kultury Brzeziny Śląskie
  • Dzielnicowy Dom Kultury Dąbrówka Wielka
  • Młodzieżowy Dom Kultury nr 1
  • Młodzieżowy Dom Kultury nr 1 - Filia
  • Młodzieżowy Dom Kultury nr 2
  • Spółdzielczy Dom Kultury

• Ośrodek Kultury "Andaluzja" w Brzozowicach-Kamieniu - organizuje on cieszące się dużym zainteresowaniem "Piekarskie Wieczory Bluesowe" na które przyjeżdżają goście z całego świata. W Ośrodku Kultury "Andaluzja" organizowane są koncerty, festiwale oraz wernisaże i wystawy.

• Miejska Biblioteka Publiczna - oferuje swoim czytelnikom bogate zbiory literatury pięknej, popularnonaukowej i specjalistycznej. W swej ofercie Miejska Biblioteka Publiczna ma także szereg propozycji wystawienniczych w Galeriach Sztuki Współczesnej i Izbie Regionalnej, która corocznie organizuje kilkadziesiąt wystaw z zakresu malarstwa, rzeźby, grafiki, rysunku i rękodzieła artystycznego. Oprócz siedziby głównej przy ul. Kalwaryjskiej 62d, w mieście istnieje osiem filii Miejskiej Biblioteki Publicznej.

• Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy w Katowicach - Filia w Piekarach Śląskich

• Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Woj. Śląskiego - Koło w Piekarach Śląskich

Media

Media działające na terenie Piekar Śląskich:

• Radio Piekary (88,7 FM) - regionalna rozgłośnia radiowa założona w 1996 roku nadająca audycje głównie w gwarze śląskiej. Stacja zajmuje drugie miejsce w konkursie na najczęściej słuchaną rozgłośnię w aglomeracji śląskiej.

• Głos Piekarski - bezpłatny miesięcznik lokalny wydawany od 2005 roku przez Miejski Dom Kultury. Znajdują się w nim bieżące informacje z miasta i Śląska.

• Przegląd Piekarski - bezpłatny dwutygodnik lokalny wydawany na terenie Piekar Śląskich. Znajdują się w nim bieżące informacje z miasta i Śląska.

• Piekary TV - oficjalna piekarska telewizja internetowa. Na jej stronie znajdują się materiały telewizyjne, relacjonujące ważne miejskie wydarzenia, imprezy oraz materiały związane z szeroko rozumianą działalnością gminy.

• PAGFilm - Piekarska Amatorska Grupa Filmowa - amatorska piekarska telewizja internetowa. Na jej stronie znajdują się filmy dotyczące miasta oraz ważnych wydarzeń na jego terenie.

Oświata

W mieście istnieje 10 szkół podstawowych, 4 gimnazja, 4 szkoły ponadgimnazjalne oraz 16 przedszkoli.

Szkoły podstawowe

• Miejska Szkoła Podstawowa nr 1
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 (MSP 3)
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 5 im. Wawrzyńca Hajdy
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 9 im. Gustawa Morcinka
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 11
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 12 im. Jana Demarczyka
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 13 im. Powstańców Śląskich
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 14
• Miejska Szkoła Podstawowa nr 15 im. Powstańców Śląskich
• Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 2 (MSP 16)

Gimnazja

• Miejskie Gimnazjum nr 1
• Miejskie Gimnazjum nr 2
• Miejskie Gimnazjum nr 3 im. Jana Pawła II
• Miejskie Gimnazjum nr 4

Szkoły ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. Króla Jana III Sobieskiego
• Zespół Szkół nr 1
• Zespół Szkół nr 2 im. Janusza Korczaka
• Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. Stanisława Ligonia

Szkoły wyższe

• Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej.
  • studia niestacjonarne na kierunkach Informatyka, Stosunki Międzynarodowe, Pedagogika, Finanse i Rachunkowość, Zarządzanie
• Uniwersytet Trzeciego Wieku

Inne placówki

• 16 przedszkoli miejskich
• Zespół Szkół im. Marii Grzegorzewskiej
• Młodzieżowy Dom Kultury nr 1
• Młodzieżowy Dom Kultury nr 2
• Ognisko muzyczne

Demografia

Struktura demograficzna mieszkańców Piekar Śląskich wg danych z 31 grudnia 2007:

1 w tym Osiedle Wieczorka i Józefka: 16.617

1 Ludność w roku 2011 wynosi 56.511

Gospodarka

W ostatnich latach nastąpiły w Piekarach Śląskich jak i w całym regionie zmiany w strukturze gospodarczej, zatrudnieniu, wzroście obrotu gospodarczego. Zjawiska te wpływają na pojawienie się nowych jakościowo problemów społecznych, związanych z reformami gospodarczymi, przemianami w przemyśle państwowym i rozwojem prywatnej przedsiębiorczości. W czerwcu 2008 roku w Piekarach Śląskich było zarejestrowanych 2131 bezrobotnych, stopa bezrobocia wyniosła wtedy 5,5%, a na 100 osób pracujących przypadało 18 bezrobotnych. Zmiany te nie są wyłącznie specyfiką Piekar Śląskich, bowiem północno-zachodnie pasmo GOP-u ma liczne wzajemne powiązania (np. rynki zbytu i pracy), które na siebie oddziaływają tworząc duży potencjał przemysłowy i ludnościowy. Pod względem przestrzennym i funkcjonalnym Piekary Śląskie związane są z Bytomiem, który również należy do tzw. obszarów rozwojowych (podobnie jak Katowice, Chorzów i Gliwice).

Przemysłowe oblicze miasta ukształtowane jest przez górnictwo węgla kamiennego, które przeszło proces restrukturyzacji (utworzenie Zakładu Górniczego Piekary). Duże znaczenie w zachodzących przemianach ma budowa autostrady A-1, dzięki czemu miasto uzyska dobry dostęp do najważniejszych w GOP-ie węzłów komunikacyjnych i centrów przemysłowych.

W 1999 w mieście powstała Piekarska Strefa Aktywności Gospodarczej, zlokalizowana została w rejonie ulic Podmiejskiej i Obwodowej Zachodniej. Teren inwestycyjny został został z myślą o małych i średnich przedsiębiorcach. Strefa powstała w celu aktywizacji gospodarczej terenów zdegradowanych na skutek eksploatacji górniczej, utworzenie nowych miejsc pracy oraz nowych rodzajów działalności gospodarczej, a tym samym poprawę sytuacji ekologicznej, gospodarczej oraz jakości życia mieszkańców miasta.

29 czerwca 2006 na mocy porozumienia miasta Piekary Śląskie, Spółki Orzeł Biały SA, Zakładu Gospodarki Komunalnej w Piekarach Śląskich oraz Górnośląskiej Agencji Przekształceń Przedsiębiorstw w Katowicach utworzono Piekarski Park Przemysłowy. Powstaje on w celu utworzenia dodatkowych miejsc pracy oraz umożliwienia wykonania działalności gospodarczej na preferencyjnych warunkach, a także w celu dokonywania przepływu wiedzy i technologii pomiędzy jednostkami naukowymi a przedsiębiorstwami. Ma zajmować docelowo około 130 ha terenu rozciągającego się na granicy Brzezin Śląskich i Bytomia. Program ten jest ukierunkowany także na ochronę środowiska przyrodniczego miasta poprzez rewitalizację na tym obszarze terenów zdegradowanych i przywrócenie im funkcji użytkowych.

Transport

Tranzyt

• droga krajowa nr 94: Zgorzelec–Wrocław–Bytom–Piekary Śląskie-Kraków
• droga wojewódzka nr 911: Bytom-Piekary Śląskie-Świerklaniec
• przez Piekary Śląskie przebiegać będzie odcinek budowanej autostrady A1

Lotnisko

W odległości około 20 km od miasta znajduje się Port lotniczy Katowice-Pyrzowice. Ma 2 terminale. W odległości około 80 km od miasta znajduje się Port lotniczy Kraków-Balice.

Tramwaje

27 maja 1894 roku w Piekarach oddano do eksploatacji pierwszy odcinek linii tramwajowej, która łączyła centrum miasta z Bytomiem, była to trakcja parowa. Od 1949 roku na trasie Bytom-Szarlej-Piekary Śląskie kursowała linia nr 8. W latach 1952-1958 w trzech etapach przedłużono linię z Kopalni "Nowy Orzeł Biały" do Brzezin Śląskich. W dalszej rozbudowie linii przeszkodził wiadukt kolejowy na drodze do Dąbrówki Wielkiej. Linię zakończono w połowie drogi do tej miejscowości i zbudowano tam pętlę, która istnieje do dziś. Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku zlikwidowano (w dwóch etapach) linię tramwajową prowadzącą obecną ulicą Bytomską z Bytomia do centrum miasta. Tramwaj linii numer 8 kursował od tego czasu od Bytomia do Dąbrówki Wielkiej. Dnia 1 kwietnia 2006 ze względu na złą sytuację spółki Tramwaje Śląskie linia została zlikwidowana, tym samym Piekarzanie stracili ostatnie połączenie tramwajowe. W ostatnim okresie linia istniała na trasie Bytom (Politechnika Śl.) – Brzeziny Śl. – Dąbrówka Wielka (Pętla).

Autobusy

Połączenia wewnętrzne oraz z sąsiednimi miejscowościami zapewnia wyłącznie komunikacja autobusowa. Miasto zleciło organizację komunikacji miejskiej Komunikacyjnemu Związkowi Komunalnemu Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego w Katowicach. Wcześniej autobusy w mieście obsługiwał Międzygminny Związek Komunikacji Pasażerskiej w Tarnowskich Górach.

Aktualnie istnieją 24 linie autobusowe (5, 24, 42, 43, 52, 53, 73, 85, 91, 99, 104, 105, 114, 119, 133, 148, 164/264, 168, 170, 185, 192, 700, 780, 860). Linie te łączą pomiędzy sobą dzielnice miasta, a także zapewniają bezpośredni dojazd do Bytomia, Tarnowskich Gór, Katowic, Siemianowic Śl., Radzionkowa, Będzina, Wojkowic i niektórych miejscowości gmin: Świerklaniec, Bobrowniki, Mierzęcice oraz Ożarowice. Istnieje także prywatna linia mikrobusowa (oznaczona jako M861) na trasie Piekary Śl. – Chorzów – Katowice. Komunikacja PKS ma marginalne znaczenie. Istnieją jedynie pojedyncze kursy autobusów PKS na trasach Zawiercie – Bytom, a także Praszka – Katowice. Istnieje też połączenie PKS z Częstochową, które służy dowozowi pracowników ZG Piekary.

Kolej

Istniejąca na terenie miasta kolej służy jedynie do celów przewozu towarów (głównie węgla), ale jeszcze nie tak dawno do Piekar można było się dostać pociągiem, a w mieście istniał przystanek osobowy w Dąbrówce Wielkiej, stacja w Szarleju i Brzezinach Śląskich. Pierwsze połączenie kolejowe Piekary otrzymały w 1870 roku. Niewiele z tego zostało. Zabytkowa infrastruktura kolejowa jest dewastowana i niszczona. W całości zachowała się jedynie stacja Brzeziny Śląskie z 1925 roku, lecz w 2008 roku została wyburzona.

Turystyka, sport i rekreacja

Szlaki turystyczne

Na terenie miasta wyznakowano następujące szlaki piesze:

• Szlak Husarii Polskiej
  • część zachodnia Szarlej-Piekary-Kozłowa Góra-długości 8,3 km
  • część wschodnia Dąbrówka Wielka-Brzeziny Śląskie-długości 6,3 km

• Szlak Powstańców Śląskich
  • Szarlej-Piekary-Kopiec Wyzwolenia-długości 5,6 km

• Szlak Tysiąclecia
  • Kopiec Wyzwolenia-Piekary-Kozłowa Góra-długości 6,5 km

• Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego
  • Dąbrówka Wielka-Dołki-Kamień-długości 7,5 km

• Szlak łącznikowy
  • długości 0,7 km łączy szlak Husarii ze Szlakiem Powstańców Śląskich

Obiekty sportowe

• Hala klubu GKS Olimpia Piekary Śląskie
• Stadion znajdujący się na terenie MOSiR-u Piekary Śląskie
• Profesjonalny bulodrom do gry w pétanque na terenie MOSiR-u Piekary Śląskie
• Stadion znajdujący się na terenie klubu "Andaluzja Piekary Śląskie"
• Kompleks sportowy (basen kryty i siłownia) znajdujący się na terenie "KWK Julian"
• Basen kryty znajdujący się na terenie MSP nr 5 w Piekarach Śląskich
• Basen otwarty znajdujący się na terenie MOSiR-u Piekary Śląskie
• Korty tenisowe znajdujące się na terenie MOSiR-u Piekary Śląskie
• Korty tenisowe znajdujące się na terenie klubu "Andaluzja Piekary Śląskie"
• Skatepark przy ul. ks. J. Popiełuszki należący do MOSiR-u Piekary Śląskie

Kluby sportowe

• Olimpia Piekary Śląskie – klub piłki ręcznej
• Orkan Dąbrówka Wielka – piłka nożna (liga okręgowa), szachy (II liga)
• Orzeł Biały Brzeziny Śląskie – piłka nożna (klasa A)
• Czarni Kozłowa Góra – piłka nożna (klasa A)
• Coslovia Kozłowa Góra – kolarstwo szosowe
• Andaluzja Piekary Śląskie – piłka nożna (liga okręgowa), podnoszenie ciężarów (II liga męska)
• Master Piekary Śląskie – szachy
• Ośrodek Sztuk Walki Triada – boks tajski, karate shinkyokushinkai, jujitsu
• UKS Net SKOK Skarbiec Piekary Śląskie – siatkówka kobiet (III liga)
• UKS La-Basket Piekary Śląskie – koszykówka
• MOSiR Piekary Śląskie – piłka nożna (drużyny juniorskie)
• KS Piekary – piłka nożna (klasa A)

Organizacje

• Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, który został założony w 1994 roku i od tej pory dysponuje wszechstronną bazą sportową miasta. W jego skład wchodzą obiekty sportowe takie jak:
  • przy ul. Olimpijskiej boisko piłkarskie, boisko treningowe, basen kąpielowy, korty tenisowe, boiska do siatkówki plażowej i koszykówki, lodowisko w okresie zimowym, bulodrom do pétanque, strzelnica, staw wędkarski
  • przy ul. Skłodowskiej-Curie boisko do piłki nożnej, boisko piłkarskie "Orlik", boisko wielofunkcyjne, boiska treningowe, korty tenisowe, bieżnia, pawilon sportowy
  • przy ul. Pokoju boisko do piłki nożnej, boisko treningowe boisko do koszykówki, pawilon sportowy
  • przy ul. Drzymały sala gimnastyczna
  • przy ul. Szymanowskiego boisko do piłki nożnej, boisko treningowe
  • przy ul. Szkolnej hala sportowa, sala do gry w tenisa stołowego
  • przy ul. Popiełuszki skatepark

Główna siedziba MOSiR-u znajduje się przy ul. Olimpijskiej 3.

• Miejskie Centrum Informacji i Turystyki
  • wydzielone we wrześniu 2006 roku z MOSiR-u, do jego zadań należy m.in. promocja turystyki pieszej i rowerowej, obsługa turystów i pielgrzymów poprzez udzielanie informacji na temat miasta, współpraca z miastem partnerskim Kroměříž, prowadzenie działalności wydawniczej i księgarni turystycznej
  • siedziba ul. Bytomska 157

Symbole miasta

Herb Piekar Śląskich

Obecny herb Piekar Śląskich (zmieniony w 2005) przedstawia dwóch ubranych na czarno górników w strojach ludowych, ze złotymi butami i szarfami, którzy wskazują rękoma na Sanktuarium Matki Sprawiedliwości i Miłości Społecznej w Piekarach Śląskich. Wszystkie elementy umieszczone są na niebieskim (błękitnym) tle. Przed zmianą herbu w 2005 znajdowało się na nim dwóch górników trzymających się za ręce, bez wizerunku bazyliki piekarskiej.

Flaga Piekar Śląskich

Na podstawie uchwały Rady Miasta Piekary Śląskie z 2005 roku dotyczącej zmian w statucie miasta, barwami miasta są kolory błękitny, złoty (żółty) i błękitny, w trzech poziomych pasach, których szerokość do szerokości flagi jest w proporcjach: ¼, ½, ¼, a stosunek szerokości do długości flagi wynosi 5:8.

Hejnał Piekar Śląskich

Hejnał miasta Piekary Śląskie został ustanowiony 21 maja 2009 na sesji Rady Miasta. Oparty jest na motywach pieśni religijnej Matko Piekarska autorstwa Feliksa Nowowiejskiego. Hejnał skomponował organista piekarskiej bazyliki Klaudiusz Jania. Utwór rozbrzmiewa z piekarskiego Ratusza codziennie o 12:00 i 21:00.

Administracja

Piekary Śląskie są miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy wybierają do Rady Miasta Piekary Śląskie 23 radnych. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta Piekary Śląskie przy ul. Bytomskiej.

Prezydenci Piekar Śląskich:

• Andrzej Żydek (1990–2002)
• Stanisław Korfanty (od 2002)

Przewodniczącym Rady Miasta Piekary Śląskie jest Krzysztof Seweryn.

Miasto jest członkiem takich organizacji jak:

• Związek Miast Polskich,
• Związek Powiatów Polskich,
• Górnośląski Związek Metropolitalny
• Śląski Związek Gmin i Powiatów
• Komunikacyjny Związek Komunalny GOP.

Mimo że Piekary są powiatem dużo placówek administracji państwowej znajduje się w sąsiednich miastach. W Piekarach mieści się urząd skarbowy oraz inne urzędy szczebla powiatowego.

Piekarzanie

Osoby urodzone na terenie miasta

• Hubert Banisz (ur. 16 lutego 1928, zm. 19 marca 1983) – polski piłkarz, reprezentant Polski, olimpijczyk z igrzysk w Helsinkach 1952.
• Eugeniusz Burzyk (ur. 25 września 1960) – polski duchowny katolicki, pisarz, publicysta i dziennikarz, były korespondent Katolickiej Agencji Informacyjnej.
• bł. ks. Józef Czempiel (ur. 21 września 1883, zm. 4 maja 1942) – polski duchowny katolicki, błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego (męczennik).
• Wincenty Dunikowski-Duniko (ur. 1947) - polski artysta, grafik, rzeźbiarz i malarz; twórca sztuki Moment Art.
• Alfred Gazda (ur. 6 czerwca 1938) - były polski piłkarz, grający na pozycji napastnika, trener.
• Maria Gomola (ur. 29 maja 1941) – polska polityk, posłanka na Sejm X kadencji.
• Wilhelm Góra (ur. 18 stycznia 1916, zm. 21 maja 1975) – polski piłkarz, reprezentant Polski, uczestnik igrzysk w Berlinie 1936 i Mistrzostw Świata w piłce nożnej w 1938 roku.
• Maciej Iłowiecki (ur. 28 lutego 1935) – polski dziennikarz, publicysta, były członek Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
• Maksymilian Jasionowski (ur. 12 października 1867, zm. 7 marca 1957) - polski pisarz, poeta, działacz społeczny i narodowy, uczestnik III powstania śląskiego.
• Stanisław Korfanty (ur. 12 listopada 1957) – polski samorządowiec, od 2002 prezydent Piekar Śląskich, były dyrektor siemianowickiego Centrum Leczenia Oparzeń.
• Stanisław Kowolik (ur. 4 listopada 1953) – polski polityk, samorządowiec, poseł na Sejm II kadencji, od 1980 członek "Solidarności".
• Hans Kroll (ur. 18 maja 1898, zm. 8 sierpnia 1967) – niemiecki polityk, ambasador RFN w Belgradzie, Tokio i Moskwie.
• bp Józef Kupny (ur. 23 lutego 1956) – polski duchowny katolicki, od 2005 biskup pomocniczy archidiecezji katowickiej.
• Stanisław Mastalerz (ur. 7 maja 1895, zm. 6 listopada 1959) - żołnierz, pułkownik, dowódca, uczestnik powstań śląskich; pomysłodawca usypania Kopca Wyzwolenia.
• Adam Matysek (ur. 19 lipca 1968) – polski piłkarz, reprezentant Polski w piłce nożnej, uczestnik Mistrzostw Świata w piłce nożnej w 2002 roku.
• Kaja Mirecka-Ploss (ur. 12 września 1928) - działaczka społeczna, pisarka, projektantka mody, doktor sztuki.
• Marek Moś (ur. 3 grudnia 1956) - polski dyrygent, skrzypek i kameralista; założyciel Kwatetu Śląskiego oraz wykładowca Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach.
• bp Nanker (ur. ok. 1270, zm. 8 kwietnia 1341) – polski duchowny katolicki, biskup krakowski i wrocławski.
• Stanisław Piastowicz (ur. 3 marca 1928) - polski poeta, autor wielu wierszy.
• Jerzy Polaczek (ur. 24 sierpnia 1961) – poseł na Sejm RP, minister transportu w latach 2005 – 2007.
• Wiktor Polak (ur. 4 grudnia 1883, zm. 21 czerwca 1941) – polski poeta i powstaniec, uczestnik wszystkich powstań śląskich.
• Dariusz Sikora (ur. 30 grudnia 1958) - polski hokeista, uczestnik igrzysk w Lake Placid 1980 w 1980, dwukrotny mistrz Polski.
• Marek Siwiec (ur. 13 marca 1955) – poseł na Sejm RP, deputowany do Parlamentu Europejskiego, w latach 2007–2009 jego wiceprzewodniczący.
• Szymon Sobala (ur. 15 stycznia 1919) - polski gimnastyk, trener, olimpijczyk z igrzysk w Helsinkach 1952, siedmiokrotny mistrz Polski.
• Mirosław Sowiński (ur. 15 stycznia 1956, zm. 1 lipca 2008) - polski piłkarz grający na pozycji bramkarza, trener.
• Marek Stachowski (ur. 21 marca 1936, zm. 3 grudnia 2004) - współczesny polski kompozytor i pedagog, profesor zwyczajny, były rektor Akademii Muzycznej w Krakowie.
• Stanisław Stanuch (ur. 29 marca 1931, zm. 9 lipca 2005) - polski pisarz i poeta, publicysta, redaktor, reportażysta.
• Grzegorz Strzelczyk (ur. 1971) – polski duchowny katolicki, doktor teologii, publicysta, prodziekan Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Śląskiego.
• Edward Ścigała (ur. 20 lutego 1926, zm. 28 stycznia 1990) – sztangista, trener, olimpijczyk z igrzysk w Helsinkach 1952, dwukrotny mistrz Polski.
• Paweł Świętek (ur. 28 października 1924, zm. 16 lutego 1989) - polski gimnastyk, trener, olimpijczyk z igrzysk w Helsinkach 1952, trzykrotny mistrz Polski.
• Tomasz Teluk (ur. 1974) - politolog, doktor filozofii, naukowiec, komentator i publicysta.
• Emanuel Tomanek (ur. 25 grudnia 1893, zm. 1940) - podporucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, komendant główny Związku Powstańców Śląskich.
• Fabian Waculik OFM (ur. 9 sierpnia 1910, zm. 19 kwietnia 1945) - polski franciszkanin i kapelan Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, pośmiertnie odznaczony orderem Virtuti Militari.
• Stefan Wanot (ur. 15 grudnia 1941) – polski inżynier i polityk, poseł na Sejm X kadencji.
• Walter Winkler (ur. 2 lutego 1943) – polski piłkarz, reprezentant Polski w piłce nożnej, trener.
• Marcin Witas (ur. 21 kwietnia 1976) – śląski wykonawca hip-hopowy, raper występujący pod pseudonimem Dohtor Miód.
• Dariusz Wosz (ur. 8 czerwca 1969) – niemiecki piłkarz, reprezentant Niemiec w piłce nożnej, uczestnik Mistrzostw Europy w 2000 roku.
• Jerzy Wójcik (ur. 22 kwietnia 1933, zm. 10 marca 2008) – polski artysta baletu, choreograf, pedagog i folklorysta związany z Zespołem Pieśni i Tańca "Śląsk".

Honorowi obywatele Piekar Śląskich

• bł. papież Jan Paweł II (ur. 18 maja 1920, zm. 2 kwietnia 2005) – polski duchowny katolicki, arcybiskup krakowski, kardynał, od 1978 papież, błogosławiony Kościoła Rzymskokatolickiego.

Po raz pierwszy w historii Piekar Śląskich tytuł Honorowego Obywatela Miasta przyznany uchwałą Rady Miasta z dnia 18 maja 1994 roku otrzymał Polak - Papież Jan Paweł II.

• ks. Władysław Student (ur. 10 kwietnia 1931, zm. 16 grudnia 2007) – polski duchowny katolicki, prałat, od 1973 do 1998 proboszcz i kustosz Bazyliki Najświętszej Marii Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich.

Tytuł honorowego obywatela miasta otrzymał 22 lutego 2001 w dowód szacunku i uznania dla jego autorytetu, wartości moralnych oraz czynnego uczestniczenia w życiu publicznym miasta, wkład w rozwój społeczny i kulturalny służący dobru mieszkańców Piekar Śląskich.

• abp Damian Zimoń (ur. 25 października 1934) – polski duchowny katolicki, od 1985 biskup, od 1992 arcybiskup katowicki – metropolita górnośląski.

Tytuł honorowego obywatela metropolita otrzymał w uznaniu zasług dla piekarskiego sanktuarium maryjnego, a przez to dla całego miasta dnia 26 października 2005.

• premier Jerzy Buzek (ur. 3 lipca 1940) – polityk, poseł na Sejm RP, w latach 1997-2001 premier Rządu RP, od 2004 poseł do Parlamentu Europejskiego, a od 2009 jego przewodniczący.

Honorowym obywatelem Piekar został 21 maja 2010 w dowód szacunku dla Jego osoby, uznania dla Jego osiągnięć na wielu płaszczyznach, wyrażając wdzięczność za zaangażowanie w krzewienie idei samorządności oraz wspieranie dążenia miasta Piekary Śląskie dla uzyskania statusu miasta powiatowego.

• dr n. med. Bogdan Koczy - lekarz ortopeda, traumatolog i naukowiec, ordynator oddziału urazowo-ortopedycznego męskiego, od 1998 dyrektor Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Chirurgii Urazowej im. dra Janusza Daaba w Piekarach Śląskich.

Tytuł honorowego obywatela miasta otrzymał 10 listopada 2010 w dowód szacunku dla Jego osoby, uznania dla Jego osiągnięć na wielu płaszczyznach, wyrażając wdzięczność za zaangażowanie w rozbudowę i unowocześnienie bazy leczniczej Piekarskiej Urazówki, promowanie nowych technologii medycznych, kształcenie fachowych kadr o najwyższych kwalifikacjach, których swoistą marką jest praca i zdobywanie specjalizacji medycznej w "Urazówce".

Zobacz też

• Śląsk