Gamów

Gamów (niem. Gammau) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie raciborskim, w gminie Rudnik. Zabytkiem jest kościół który został zbudowany w 1728.

Miejscowość jest położona w południowo-zachodniej części gminy. Posiada powierzchnię 5,16 km² oraz ponad czterystu pięćdziesięciu mieszkańców.

Toponimia nazwy

Nazwa wsi pochodzi od przezwiska Gama, które pochodzi od słowa gamać się co oznacza "chodzić ociężale". W 1338 r. wieś wzmiankowana jako Gamal, w 1375 r. jako Gammaw, a w 1415 r. jako Gamaw. Książka adresowa Raciborza i okolic z 1932 r. wymienia nazwę wsi jako Gammau, która była stosowana do 1945 r. Po II wojnie światowej powrócono do nazwy Gamów.

Historia

Początków osady należy szukać już w XII wieku. Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą już z początku XIII w. 19 listopada 1223 r. biskup wrocławski Wawrzyniec konsekrował kościół św. Jana Chrzciciela w Makowie, któremu podlegał Gamów. W dokumencie magistra Gosco, mistrza śpiewaczego (kantora) i wizytatora biskupa wrocławskiego Naknera, wystawionego w 1338 r. dla kolegiaty ś. Tomasza z Canterbury w Raciborzu, wzmiankowana jest wieś Gamal. Jako Gammaw występuje ona w 1375 r. w pergaminowym dyplomie Jana, księcia opawskiego i raciborskiego, wystawionym również dla kolegiaty w Raciborzu. Władca wymienia istniejące we wsi alodium czyli folwark, z którego uposażył kanoników. W 1383 r. wieś liczyła 301 mieszkańców. Wiódł tędy szlak handlowy. Obok Cyprzanowa, Żerdzin czy Studziennej, należała do kapituły kolegiackiej w Raciborzu, co potwierdzają kolejne dokumenty m.in. książęcy, wystawiony w 1945 r., tuż przed przeniesieniem kolegiaty z zamku do kościoła farnego. Wzmiankuje on Gamaw. Zanim 14 stycznia 1871 r. erygowano samodzielną parafie św. Anny w Gamowie, wieś należała do parafii Grzędzin w dekanacie łańskim.

Wg. spisu mieszkańców z 1910 roku w miejscowości mieszkało 671 Polaków na 681 mieszkańców. W okresie międzywojennym istniał tutaj regionalny oddział Związku Polaków w Niemczech, Towarzystwo Młodzieży Polsko-Katolickiej, Przysposobienie Rolnicze, Bractwo Serca Jezusowego. We wsi istniała także świetlica polska, na którą dokonano napadu i spalono ją w styczniu 1939 roku.

W 1938 r. Niemcy prowadzili tu badania archeologiczne. Skupiły się one na północno-zachodnim krańcu wsi, na północny wschód od byłego wiatraka. Natrafiono tu na pozostałości XII/XIII-wiecznej osady. Odkryto dwie jamy osadnicze, a w nich resztki naczyń oraz szczątki zwierzęce. Ciekawostką były, zaginione w 1945 r., nożyce oraz dwa fragmenty noży żelaznych i igła kościana. Pierwotne osadnictwo koncentrowało się się wzdłuż ulicy Widokowej, najwyżej usytuowanego miejsca we wsi. Wynikające z tego problemy w zaopatrzeniu w wodę spowodowały, że ludność zaczęła zasiedlać niżej położone partie Gamowa.

Geografia

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego. Obecnie powierzchnia wsi wynosi 516 ha.

Religia

Gamów posiada kościół parafialny pw. św. Anny. Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z początków XIII wieku.

Gamów w podaniach

Dzięki gamowianom mamy poświadczone pierwsze raciborskie strudle. Smakołyki wymieniono w datowanym na 4 stycznia 1661 r. piśmie raciborskiej kolegiaty do kapitana w kwaterze głównej wojsk cesarskich w Cieszynie. Zatytułowano je "Jaśnie wielmożny panie oraz dostojny i wielce szanowny panie." Opisano w nim napad na chłopów z Gamowa, którego w okolicach Pawłowa dopuściło się trzech konnych żołnierzy. Co ciekawe, myśląc, że to zbóje, chłopi dotkliwie pobili wojaków, za co dowódca z Cieszyna chciał gamowian srogo ukarać. Do zdarzenia doszło 23 grudnia 1660 r. Chłopi wracali z Raciborza, gdzie dostarczyli kanonikom cztery wozy owsa. Przed powrotem dokonali rozmaitych zakupów między innymi ,,korzeni do bożonarodzeniowych strucli". Uszli kary, bo raciborska kapituła ich wybroniła.