Szczerbice

Szczerbice – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie rybnickim, w gminie Gaszowice.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Geografia

Szczerbice, w obecnych granicach administracyjnie przyporządkowane gminie Gaszowice, leżą w środkowej części Płaskowyżu Rybnickiego, który jest częścią większej jednostki - Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej, na wysokości około 250-265 metrów n.p.m. Wieś znajduje się na wzniesieniu pomiędzy Jejkowicami a Gaszowicami, z którymi to graniczy od strony zachodniej i wschodniej. Ponadto od strony południowej graniczy z dzielnicą Rybnika - Buzowicami i dzielnicą Rydułtów - Pietrzkowicami, od strony południowo-zachodniej z Piecami a od strony północnej ze Zwonowicami oraz klinem leśnym z Chwałęcicami.

Dominuje krajobraz pagórkowaty, naturalnie ciążący w stronę dwóch, prawie równolegle biegnących potoków, płynących z północno-wschodniej części miejscowości w stronę Jejkowic. Cieki te wpadają do Zalewu Rybnickiego stanowiąc dopływy rzeki Ruda.

W Szczerbicach można wyodrębnić kilka historycznie ukształtowanych dzielnic części. Są to Szczerbice - najstarsza południowo-zachodnia część miejscowości, Solarnia - obecne centrum wsi oraz Jeruzalem - część północna od strony linii kolejowej (wybudowanej w latach 1912 - 1913). Ponadto można wyszczególnić jeszcze części: Kampa - obecna ulica Szkolna (dawniej Łączna) i część ulicy Krótkiej (dawniej ulica Kowalska - nazwa od kuźni w domu p. Chowańca), Gać - południowa część Szczerbic od strony lasów jejkowickich, Gorzyska - okolice obecnej ulicy Polnej , Kolonije - obecna ulica Biernackiego oraz Jałowiny (Kierchówek) - część obecnej ulicy Piaskowej. Należy dodać, że niektóre nazwy obecnie nie są już używane przez miejscową ludność.

Pagórkowaty teren Szczerbic pokryty jest serią utworów piaszczysto-żwirowych osadzonych przez wycofujące się wody lądolodu środkowopolskiego w czasie jego maksymalnego zasięgu. Przeważają zatem gleby piaszczyste, jedynie na południu występują gliniaste. Pozostałe ziemie to bardzo lekkie gleby z piasków słabogliniastych. Około 50% gruntów jest okresowo zbyt suchych, głównie utworzonych z piasków o małej pojemności wodnej, zaś około 20% gruntów jest okresowo zbyt silnie zawilgoconych na skutek utrudnionego przesiąkania i okresowo zbyt wysokiego poziomu wód gruntowych.

Las szczerbicki od strony północnej należy do zwartego kompleksu leśnego ciągnącego się od Rybnika po Kuźnię Raciborską. Obecnie należy on do utworzonego przez Wojewodę Katowickiego w 1993 r. Parku Krajobrazowego "Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich". Przeważa las świerkowo-sosnowy i mieszany, zamieszkiwany przez wiele gatunków zwierzyny leśnej i ptactwa szczególnie w tzw. ostojach zwierzyny. Można spotkać zająca, lisa, sarnę, jelenia, jeża, dzika, z ptaków: dzięcioła, kuropatwę, bażanta, sierpówkę, krogulca, srokę. Przy leśnej drodze do Zwonowic w okolicach starego, przydrożnego krzyża można zauważyć duży głaz, będący prawdopodobnie pozostałością pomorenową.

Sport

We wsi działa klub sportowy KS Szczerbice, który występuje w klasie "B". Boisko KS Szczerbice znajduje się przy ul. Szkolnej, obok szkoły podstawowej. Klub ten jest spadkobiercą klubu LZS Szczerbice istniejącego w latach 60. Barwy klubu to czerwony i niebieski.

Nazwa

Wieś Szczerbice, w dawniejszych czasach tworząca jak gdyby dwie oddzielne wsie: Szczerbice i Solarnia, gdzie Solarnia była właściwie przysiółkiem Szczerbic, powstałym po parcelacji majątku dworskiego, jednolitą nazwę przyjęła dopiero z początkiem XX wieku (1926 r.). Istnieje kilka wersji pochodzenia nazwy Szczerbice. Nazwa ta prawdopodobnie pochodzi od luki, szczerby, wyrębu lub polany w lesie. Według innej tezy, nazwa wsi pochodzi od występowania na tym terenie trującej rośliny szczyr (Mercurialis), mogącej powodować zatrucia zwierząt domowych, używanej w medycynie ludowej. W kronice szkoły podstawowej znaleziono zapis o pochodzeniu nazwy od nazwiska dawnego właściciela Szczerbic hrabiego Szczerbińskiego lub Szczerbickiego (Szczerby).

Jako ciekawostkę należy dodać, że pochodzenie nazwy Szczerbice, według legendy zasłyszanej wśród starszych mieszkańców, wiązano z mieczem koronacyjnym królów polskich - "Szczerbcem". Jak głosi podanie, przejeżdżający przez te tereny król Polski, po odpoczynku pod drzewem zapomniał ów miecz zabrać ze sobą. Na okoliczność tego wydarzenia miejsce to nazwano Szczerbicami. Jednak najbardziej prawdopodobną, jak już wyżej wspomniano, jest wersja wiążąca pochodzenie nazwy tej miejscowości z leśną szczerbą. Nazwa wsi wykazywała znaczne zmiany językowe w przeszłości. Kształtowały się one następująco:

• Szierbic - do 1679 roku

• Sczirbitz - do 1743 roku

• Sczyrbitz - do 1922 roku oraz w okresie 1939 - 1945

• Szczerbice (Szczyrbice) - od 1922 roku.

Nazwa Solarnia pochodzi od miejsca składu, sprzedaży soli, którą kupcy wozili szlakiem handlowym z Wieliczki do Wrocławia, bądź też od warzelni "bałwanów" tejże soli wielickiej. Chociaż w dawnych czasach przywilejem składu soli, zwanym regalem solnym, obdarowywano tylko ludzi wyżej sytuowanych w hierarchii społecznej, zdarzały się jednak wypadki, że panowie odstępowali za pieniądze mieszczanom i właścicielom folwarków a na niektórych wsiach i bogatym chłopom oraz karczmarzom ten przywilej. Tak więc wersja ta jest bardzo prawdopodobna, tym bardziej, że miejsce to położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie wspomnianego szlaku handlowego /obecnie ul. Sumińska/.

Nazwa Jeruzalem najprawdopodobniej pochodzi od nazwiska karczmarza pochodzenia żydowskiego Jaruzela (Jeruzala). Wersję tę potwierdzają niektórzy badacze nazw, między innymi ksiądz O. Drobny. W pamiętniku spisanym przez jednego z mieszkańców (p. F. Brzezinę) znaleziono zapis, wiążący pochodzenie nazwy Jeruzalem z wyprawami krzyżowymi rycerstwa w obronie wiary do Ziemi Świętej (Jerozolimy) "...długą i ciężką drogą zmęczeni ludzie i ich konie mieli w tych borach długi odpoczynek. Pobudowali na suchym terenie dla rycerzy małą kapliczkę z grubych drzew na owym skrzyżowaniu dróg ważnych. Po opuszczeniu tych terenów leśnych przez rycerstwo pozostawioną tam modrzewiową kapliczkę nazwano Jeruzalem ...". Podobnie twierdzi Henryk Borek w pracy "Górny Sląsk w świetle nazw miejscowych" umieszczając nazwę Jeruzalem (Jerusalem) w grupie nazw związanych z miejscami kultu.