Powiat wodzisławski

Powiat wodzisławski – powiat w Polsce (województwo śląskie), reaktywowany w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Wodzisław Śląski. Powiat wodzisławski jest drugim najgęściej zaludnionym powiatem ziemskim w Polsce.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• miasta:
  Wodzisław Śląski
  Rydułtowy
  Radlin
  Pszów
• gminy wiejskie: Godów, Gorzyce, Lubomia, Marklowice, Mszana

Historia

Wchodzący w skład powiatu wodzisławskiego obszar bywa często dla ułatwienia określany terminem ziemia wodzisławska. Jest to oczywiście termin umowny, lecz prawdą jest też, że granice powiatu pokrywają się z grubsza biorąc z historycznie ukształtowanym obszarem, zwanym właśnie ziemią wodzisławską (poza Rydułtowami, które w latach 1945-1975 należały do powiatu rybnickiego) jednak z Jastrzębiem będącym dziś miastem na prawach powiatu. Rodowód ziemi wodzisławskiej sięga odległych czasów średniowiecza, kiedy to powstało Wodzisławskie Państwo Stanowe. Wzmianka o jego istnieniu pochodzi wprawdzie dopiero z końca XV w. W związku z reformą administracyjną Prus w 1742 r. państwo to zostało zlikwidowane i ziemia wodzisławska włączona została do powiatu pszczyńskiego (z zachowaniem pewnej autonomii), a po 1816 r. do powiatu rybnickiego. W latach 1922-1939 południowa granica ziemi wodzisławskiej stanowiła granicę z Czechosłowacją do Olzy i od Olzy w stronę Raciborza z Niemcami.

Dnia 1 października 1954 roku w województwie stalinogrodzkim reaktywowano powiat wodzisławski o granicach zbliżonych do historycznych granic państwa wodzisławskiego. Był to jeden z pierwszych powiatów utworzonych tuż po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat wodzisławski złożyły się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu rybnickiego w tymże województwie (w praktyce gromady te należały do powiatu rybnickiego przez zaledwie dwa dni):

• miasto: Wodzisław Śląski
• gromady: Czyżowice, Godów, Gołkowice, Gorzyce, Jastrzębie Górne, Jastrzębie Zdrój, Kokoszyce, Lubomia, Marklowice, Moszczenica, Mszana, Olza, Połomia, Pszów, Radlin, Rogów, Ruptawa, Skrzyszów, Syrynia, Turza i Wilchwy

13 listopada 1954 roku Pszów i Radlin otrzymały prawa miejskie. 1 stycznia 1956 roku Jastrzębie Zdrój zostało osiedlem, którym pozostało do 1 lipca 1963 roku, kiedy to nadano mu prawa miejskie. 20 grudnia 1956 roku przywrócono województwu stalinogrodzkiemu jego pierwotną nazwę województwo katowickie. 1 stycznia 1957 roku do powiatu wodzisławskiego dołączono gromadę Bzie Zameckie z powiatu pszczyńskiego.

Po zniesieniu gromad i osiedli oraz reaktywacji gmin z dniem 1 stycznia 1973 roku powiat wodzisławski podzielono na 4 miasta i 6 gmin :

• miasta: Jastrzębie-Zdrój, Pszów, Radlin i Wodzisław Śląski
• gminy: Godów, Gorzyce, Lubomia, Marklowice, Mszana i Ruptawa

27 maja 1975 roku, a więc pięć dni przed reformą likwidującą powiaty, odbyła się na Śląsku wielka akcja przyłączania jednostek administracyjnych do większych sąsiednich ośrodków miejskich. Spośród 10 jednostek powiatu wodzisławskiego aż 4 utraciły tego dnia suwerenność: do Wodzisławia włączono miasta Pszów i Radlin oraz gminę Marklowice (a także miasto Rydułtowy z powiatu rybnickiego) a do Jastrzębia-Zdroju gminę Ruptawa (ponadto gminę Szeroka z powiatu rybnickiego).

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku zredukowane administracyjnie terytorium zniesionego powiatu wodzisławskiego włączono do nowego (mniejszego) województwa katowickiego.

Jako pierwsze status miasta odzyskały Rydułtowy: odłączyły się od Wodzisławia 1 stycznia 1992. 30 grudnia 1994 roku status miasta odzyskał Pszów, odtworzono także gminę Marklowice. Nieco później, 1 stycznia 1997 roku, prawa miejskie odzyskał również Radlin. Gminy Ruptawa już nie reaktywowano.

Wraz z kolejną reformą administracyjną przywrócono 1 stycznia 1999 roku w województwie śląskim powiat wodzisławski o obszarze nieco zmodyfikowanym w porównaniu z tym z początku 1975 roku. Do powiatu przybyło miasto Rydułtowy (wcześniej związane z powiatem rybnickim, a w latach 1975-1991 jako dzielnica Wodzisławia) a ubyło miasto Jastrzębie-Zdrój, z którego utworzono miasto na prawach powiatu. Obecnie powiat wodzisławski obejmuje gminy związane przez wieki z miastem Wodzisław Śląski.

Geografia

Powiat wodzisławski leży w województwie śląskim, w jego południowej części, od północy graniczy z miastem Rybnik, od wschodu z powiatem rybnickim i miastem Jastrzębie-Zdrój należącym do 1975 r. do powiatu wodzisławskiego. Od południa granica powiatu stanowi również granicę państwa z Republiką Czeską. Od zachodu powiat graniczy z powiatem raciborskim. Na terenie powiatu wodzisławskiego leżą 4 miasta i 5 gmin. Stolicą powiatu jest położone w środku powiatu miasto Wodzisław Śląski. Przez powiat przepływają rzeki Odra, Olza, Lesznica, Nacyna i Szotkówka. W zachodniej części powiatu swoje źródło ma rzeka Sumina, a na wschodnich jego krańcach swe źródła ma rzeka Pszczynka. W powiecie wodzisławskim występują bardzo duże różnice w wysokościach względnych sięgające ponad 100 metrów. W okolicach Rogowa i Bełsznicy roztacza się malowniczy krajobraz na dolinę Odry. Stawy Wielikątu tworzą ponadto doskonały teren dla dzikiego ptactwa. Północna część regionu (od Wodzisławia na północ) to krajobraz górnośląski z kominami zakładów przemysłowych i hałdami.

Kultura i turystyka

Życie kulturalne mieszkańców powiatu skupia się głównie w Wodzisławiu Śląskim w którym mają swe siedziby min. Wodzisławski Ośrodek Kultury, biblioteka powiatowa czy muzeum miejsko-powiatowe. W Wodzisławiu działa również klub piłkarski Odra Wodzisław Śląski, na którego stadionie goszczą drużyny piłkarskie w kraju. Rozpoznawalnym miejscem jest również bazylika w Pszowie która jest jednym z istotniejszych na Śląsku miejscem pątniczym. W powiecie istnieją ścieżki rowerowe, które przebiegają wzdłuż interesujących miejsc w regionie. Obiekty, które można zobaczyć po drodze to m.in. kościoły WNMP w Wodzisławiu, Radlinie, były klasztor oraz pałace w Wodzisławiu, zabytkowy drewniany kościół w Łaziskach. Część zabytków ziemi wodzisławskiej została nakazem ówczesnych władz przeniesiona do innych miejscowości (kościoły w Syryni i Jedłowniku). Latem wypocząć można w nadodrzańskich miejscowościach takich jak np. Olza, Odra, Buków czy Nieboczowy.

Najważniejsze zabytki i atrakcje turystyczne powiatu

• Wodzisław Śląski
  • pałac klasycystyczny z lat 1742-1745, obecnie Muzeum Regionalne i Urząd Stanu Cywilnego
  • Zespół klasztorny franciszkanów w Wodzisławiu Śląskim, kościół pw. Św. Trójcy z II połowy XV wieku i klasztor franciszkański z XVII wieku.
  • kościół WNMP z lat 1909-1911. Na fundamentach kościoła gotyckiego z 1599
  • Zespół pałacowo parkowy w Wodzisławiu Śląskim - Kokoszycach (obecnie Dom Rekolekcyjny w Kokoszycach) z 1822
  • Baszta Rycerska
• Rydułtowy
  • Kościół św. Jerzego
  • Tunel kolejowy w Rydułtowach
  • Hałda w Rydułtowach
• Radlin
  • Kościół WNMP
• Pszów
  • Bazylika NMP
• Gmina Godów
  • Zabytkowy kościół w Łaziskach
• Gmina Gorzyce
  • Sanktuarium Matki Boskiej Fatimskiej w Turzy Śl.
• Gmina Lubomia
  • Zespół krajobrazowy Wielikąt

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

Ludność w latach

• 1999 - 158 570
• 2000 - 158 246
• 2001 - 158 108
• 2002 - 155 389
• 2003 - 155 147
• 2004 - 155 124
• 2009 - ok 156 tys

Układ komunikacyjny powiatu

Drogi

Do najważniejszych dróg na terenie powiatu należą:

• Autostrada A1
• DK78
• DW923
• DW930
• DW932
• DW933
• DW935
• DW936

Kolej

Najważniejsze stacje kolejowe w powiecie wodzisławskim to :

• Wodzisław Śl.
• Rydułtowy
• Olza

Planowane drogi

Na terenie powiatu będzie kilka zjazdów z przebiegającej przez sąsiednie gminy autostrady:

• A1E75 Autostrada A1 (Gdańsk – Toruń – Łódź – Częstochowa – Gliwice – Mszana – Gorzyczki)

Samorządy partnerskie

• powiat Recklinghausen
• Ostrawa

Zobacz też

• strona internetowa powiatu wodzisławskiego