Pszów

Pszów (niem. Pschow) – miasto w województwie śląskim, w powiecie wodzisławskim.

Do 1954 roku Pszów był siedzibą gminy Pszów. Według podziału administracyjnego Polski w latach 1975-1998 Pszów należał do województwa katowickiego, najpierw jako dzielnica Wodzisławia Śląskiego, a od 30 grudnia 1994 roku jako samodzielne miasto.

Geografia

Dzielnice

Administracyjnie w obrębie miasta Pszowa została wydzielona jedna dzielnica:

• Krzyżkowice.

Dodatkowo można wyróżnić nazwy własne dla niektórych części Pszowa:

• Pszowskie Doły,
• Kalwaria,
• Stara Maszyna,
• Kozłowina,
• Wrzosy.

W Pszowie są cztery osiedla:

• Osiedle Józefa Tytki,
• Osiedle Grunwaldzkie,
• Osiedle Tadeusza Kościuszki,
• Osiedle Alojzego Biernackiego.

Położenie

Miasto położone jest na najwyższym wzniesieniu Płaskowyżu Rybnickiego (311 m n.p.m.), w bliskim położeniu takich miast jak: Rybnik, Wodzisław Śląski, Racibórz, Radlin, Rydułtowy, Jastrzębie-Zdrój, Żory.

W Pszowie swoje źródła mają niewielka struga Sumina oraz rzeka Nacyna, dopływy Rudy.

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002 Pszów ma obszar 20,42 km², w tym:

• użytki rolne: 62%
• użytki leśne: 14%

Miasto stanowi 7,12% powierzchni powiatu wodzisławskiego.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004:

Według danych z roku 2002 średni dochód na mieszkańca wynosił 1237,92 zł.

Historia

Zaskakująca wzmianka źródłowa pojawiła się w roku 973 dotycząca granic biskupstwa praskiego podająca nazwę plemienia Psouane. Wzmiankę tę niekiedy stara się powiązać z Pszowem. Niepodlegająca dyskusji wzmianka miejscowości Pschow pochodzi z roku 1265.

Kalendarium wydarzeń w Pszowie

• 1265 r. – występuje po raz pierwszy nazwa miejscowości w formie „Psov”, 20 stycznia Pszów uzyskuje lokację jako wieś książęca na prawie niemieckim, pierwszym wolnym sołtysem został Richulf;
• 1293 r. – został wybudowany pierwszy drewniany kościółek pod wezwaniem Świętego Krzyża;
• ok. 1350 r. – wybudowano murowany kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych;
• ok. 1380 r. – rycerz Czetrycz dzierżawił dobra pszowskie;
• 1506 r. – Pszów przeszedł na własność dzierżawcy Bartłomieja Zdara z Chobolic;
• ok.1544 r. – właścicielem Pszowa został Wacław Siedlicki z Choltic, właściciel ten starał się wprowadzić luteranizm;
• 1628 r. – umowny koniec reformacji w Pszowie – powrót katolicyzmu;
• 1667 r. – Anna Wilkowa, mieszkanka Pszowa, została skazana na śmierć przez spalenie na stosie w Raciborzu jako czarownica;
• 1682 r. – dziedzicem Pszowa został baron Krzysztof Welczek;
• 1692 r. – pierwsza wzmianka potwierdzająca istnienie szkoły w Pszowie;
• 1696 r. – najstarsza wiadomość o karczmie w Pszowie;
• 1719 r. – właścicielem Pszowa został Jan Bernard Welczek z Wielkiego Dębieńska;
• 1722 r. – sprowadzono kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej;
• 1743 – 1746 r. – budowa późnobarokowego kościoła pod wezwaniem Narodzenia Matki Boskiej, rozwój ruchu pielgrzymkowego;
• ok. 1769 r. – wieś stała się własnością Jana Karola Lichnowskiego;
• 1788 r. – Pszów został sprzedany hr. Wilhelmowi Adolfowi Lichnowskiemu;
• 1802 – 1803 r. – eksploatacja gipsu szklanego, produkcja wapna oraz potażu;
• 1803 r. – dziedzicem Pszowa został Gustaw de Wrochem;
• 1805 – 1807 r. – wybudowano pierwsze murowane probostwo;
• 1806 r. – w Zawadzie odkryto źródła siarczane;
• 1810 r. – został założony folwark „Wrzosy”;
• 1811 r. – wybuch powstania chłopskiego w Pszowie, rozebrano drewniany kościółek Świętego Krzyża oraz zlikwidowano przyległy cmentarz;
• 1812 – 1815 r. – w wojnie prusko-francuskiej z Pszowa zginęło 10 osób;
• 1830 r. – wybudowano drogę prowadzącą z Wodzisławia przez Pszów, Krzyżkowice, Rzuchów do Raciborza;
• 1832 r. – na rynku pszowskim postawiono figurę św. Jana Chrzciciela, wybudowano piec wapienniczy oraz parowy młyn do mielenia wapna, wydano pierwsze zezwolenie na eksploatację węgla dla Augustyna Ferdynanda Fritza;
• 1843 r. – rozpoczęto eksploatację węgla pod nazwą „kopalni »Anna«”;
• 1847 r. – rozpoczęto budowę pierwszej wieży na kościele;
• 1848 r. – powstała samodzielna gmina Pszowskie Doły;
• 1850 r. – zakończono budowę drugiej wieży na kościele;
• 1855 r. – rozwój kopalni Anna – drążenie szybu „Jan”;
• 1856 r. – wielki pożar strawił 21 domów i 22 stodoły;
• 1858 r. – rozpoczęto budowę Drogi Krzyżowej oraz kaplicy pod wezwaniem Świętego Krzyża w obrębie kościelnego placu;
• 1860 r. – właścicielem Pszowa został Ferdynand Jan Wit zwany Von Doeringiem, poświęcono miejsce pod nowy cmentarz (obecnie ulica Paderewskiego);
• 1861 r. – wybudowano nową szkołę w Pszowie, ukazała się pierwsza monografia wsi w opracowaniu ks. Pawła Skwary i Augusta Wolczyka;
• 1865 r. – wybudowano Zakład zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia Św. Karola Boromeusza;
• 1867 r. – wieś została zakupiona przez Fryderyka Węgierskiego;
• 1872 r. – powstał pierwszy Urząd Pocztowy;
• 1882 r. – wybudowano pierwszą w Polsce napowierzchniową kolejkę liniową łączącą kopalnię „Anna” ze stacją kolejową w Czernicy;
• 1885 r. – wybudowano drogę prowadzącą z Czernicy prez Rydułtowy, Łapacz, Pszów do Wodzisławia;
• 1901 r. – rozpoczęto budowę drogi łączącej Pszowskie Doły z Syrynią;
• 1904 r. – hr. Jan Węgierski sprzedał majątek Pszów i Kokoszyce Bankowi Polskiemu w Poznaniu;
• 1905 r. – rozpoczęto budowę osiedla patronackiego kopalni „ANNA” tzw. „Familoki”;
• 1907 r. – powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Pszowie;
• 1910 r. – został wybudowany Dom Gminny (obecny Urząd Miasta);
• 1911 r. – rozpoczęto budowę kanalizacji w Pszowie (deszczówka);
• 1914 r. – została wybudowana linia kolejowa z kopalni „Anna” do Olzy;
• 1915 r. – poświęcono nowe miejsce na cmentarz na tzw. „Przymiarkach”;
• 1922 r. – wraz z częścią Górnego Śląska, Pszów został włączony do Polski;
• 1923 r. – zniesiono obszar dworski w Pszowie;
• 1924 r. – została założona pierwsza apteka, powstał Klub Sportowy „Unia”;
• 1927 r. – gmina Pszowskie Doły z powrotem została przyłączona do Pszowa;
• 1929 r. – ukończono budowę i poświęcono Wielką Kalwarię Pszowską, oddano do użytku nową szkołę podstawową (obecnie Szkoła Podstawowa nr 1);
• 1929 r. – powstała Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżkowicach;
• 1932 r. – wybudowano obecne probostwo;
• 1934 r. – poświęcono nowo wybudowany kościół pod wezwaniem Serca Jezusowego w Krzyżkowicach;
• 1935 r. – został wybudowany obecny stadion sportowy;
• 1939 r. – ukazała się kronika Konstantego Kowola;
• 1945 r. – odbudowano budynki zniszczone podczas działań drugiej wojny światowej, przystąpiono do regulacji ulic i placów;
• 1950 r. – został oddana do użytku nowo wybudowana szkoła zawodowa pod nazwą Szkoła Przemysłowa Górnicza;
• 1954 r. – Pszów otrzymał prawa miejskie;
• 1967 r. – rozpoczął działalność Dom Kultury;
• 1975 r. – terytorium Pszowa włączono do Wodzisławia Śląskiego;
• 1994 r. – Pszów uzyskał ponownie prawa miejskie (30 grudnia);
• 1997 r. – kościół NNMP został odznaczony tytułem i godnością Bazyliki Mniejszej;
• 2001 r. – otwarcie sztucznego lodowiska;
• 2003 r. – oddano do użytku miejską oczyszczalnię ścieków;
• 2007 r. – obchody 100-lecia istnienia Ochotniczej Straży Pożarnej w Pszowie.

Komunikacja

Tranzyt

• Droga wojewódzka nr 933 (Wodzisław Śląski – Pszów – Rzuchów).
• Na północ od granicy miejscowości znajduje się droga wojewódzka nr 935, która łączy się na ulicy Pszowskiej w Rzuchowie z drogą wojewódzką nr 933.

Komunikacja miejska

Komunikacja miejska w Pszowie jest obsługiwana przez Międzygminny Związek Komunikacji z siedzibą w Jastrzębiu-Zdroju (linie: 201, 202, 204, 205, 206, 209, 213), Zarząd Transportu Zbiorowego w Rybniku (linia 10), Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. (linia 14) oraz PKS Rybnik oraz PKS Racibórz.

Handel

Miasto posiada własne targowisko miejskie.

Supermarkety

• Biedronka,
• Euro Park (dom handlowy) a w nim: Spar, Stobud i Pepco,

Hotele

• Gościniec Pszowski (dawniej Hotel Miejski), ul. Romualda Traugutta;
• Hotel Sportowy, ul. Ignacego Jana Kraszewskiego 90.

Zabytki

• Bazylika mniejsza pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, barokowa z XVIII wieku;
• Kopalnia Anna, z roku 1842 arch. Hans Poelzig.

Miejsca sakralne

• Bazylika mniejsza pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Pszowie – Sanktuarium Matki Bożej Uśmiechniętej;
• Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krzyżkowicach;
• Kościół pw. Zmartwychwstania Pańskiego na Kalwarii Pszowskiej.

Szkolnictwo

• Przedszkola:
  • Przedszkole Publiczne nr 1 im. Misia Uszatka, os. Grunwaldzkie, ul. Juranda ze Spychowa 1,
  • Przedszkole Publiczne nr 2, os. Józefa Tytki 1,
  • Przedszkole Publiczne nr 3, ul. Generała Władysława Andersa 8,
  • Przedszkole Publiczne nr 4 (do 29 kwietnia 2009 r.: filia Przedszkola Publicznego nr 3), Krzyżkowice, ul. Armii Krajowej 50.
• Szkoły podstawowe:
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. kpt. Lucjana Szenwalda ul. Romualda Traugutta 12,
  • Szkoła Podstawowa nr 2 z oddziałami integracyjnymi, ul. Karola Miarki 16,
  • Szkoła Podstawowa nr 3, Krzyżkowice, ul. Armii Krajowej 56.
• Gimnazjum:
  • Gimnazjum, ul. Niepodległości 99.
• Zespoły szkół:
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych (dawniej: Zespół Szkół Zawodowych), ul. Romualda Traugutta 32:
    • Liceum profilowane,
    • Technikum,
    • Zasadnicza Szkoła Zawodowa.
• Świetlica środowiskowa.

Kultura

• Miejski Ośrodek Kultury w Pszowie, ul. Romualda Traugutta 1;
• Biblioteka Publiczna Miasta Pszowa (siedzib główna i dwie filie):
  • Biblioteka Publiczna ul. Romualda Traugutta 1,
    • filia Biblioteki Publicznej, os. Józefa Tytki 9,
    • filia Biblioteki Publicznej, Krzyżkowice, ul. Armii Krajowej 50.
• Kino MOK Pszów, ul. Romualda Traugutta 1.

Instytucje publiczne

• Ośrodki zdrowia:
  • NZOZ „Na lamżowcu” ul. księdza Pawła Skwary 41,
  • NZOZ „Vitamed” ul. generała Władysława Andersa 22,
  • „Provance” Niepubliczny zakład opieki stomatologicznej ul. Pszowska 479,
  • „Vita-dent” Niepubliczny zakład opieki zdrowotnej ul. Pszowska 479.
• Policja:
  • Komisariat Policji ul. Paderewskiego 33.
• Straż pożarna:
  • Ochotnicza Straż Pożarna ul. księdza Pawła Skwary 6a,
  • Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżkowicach ul. Oskara Kolberga 27.
• Poczta:
  • Urząd pocztowy ul. Pszowska 542,
    • filia Urzędu Pocztowego ul. generała Władysława Andersa.
• Pomoc społeczna:
  • Ośrodek Pomocy Społecznej w Pszowie ul. Romualda Traugutta 48.

Stowarzyszenia działające w mieście

• Stowarzyszenie „Pomóżmy sobie”;
• Ochotnicza Straż Pożarna w Pszowie;
• Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżkowicach;
• Towarzystwo Sportowe „Górnik Pszów”;
• Ludowy Klub Sportowy „Naprzód 37” Krzyżkowice;
• Towarzystwo Przyjaciół Pszowa:
  • Zespół Regionalny „Pszowiki”,
  • Sekcja Turystyki Rowerowej,
  • Konfraternia Rycerska Sua Sponte,
  • Koło Dzieci Niepełnosprawnych.
  • Zespól tańca z ogniem "Feniks"
• Stowarzyszenie „Praworządność i rozwój”;
• Miejski Uczniowski Klub Sportowy „Jedynka”;
• Koło Gospodyń Wiejskich – Pszów;
• Koło Gospodyń Wiejskich – Krzyżkowice;
• Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych – Koło Pszów;
• Wojewódzki Związek Pszczelarzy – Koło Pszów;
• Skat Klub Czarni Krzyżkowice;
• Skat Klub OSP Pszów;
• Stowarzyszenie Stanu Średniego;
• Polski Związek Krótkofalowców Sekcja Pszów;
• PCK Klub Honorowych Dawców Krwi przy KWK „Anna”;
• Chór Mieszany „Cecilianum” Krzyżkowice;
• Chór Mieszany „Cecylia” Pszów;
• Zespół Kameralny „Ad libitum”;
• Związek Harcerstwa Polskiego Komenda Hufca;
• Polski Związek Działkowców POD „Jedność”;
• Polski Związek Działkowców POD „Przyszłość”;
• Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Koło Miejskie;
• Zespół taneczny „Diablo”;
• Zespół taneczny „Tornado”;
• Grupa teatralna „Desire”.

Sport

Na terenie miasta znajdują się następujące obiekty sportowe:

• stadion Sportowy TS „Górnik Pszów” (płyta główna i 2 boiska treningowe);
• boisko LKS „Naprzód 37” Krzyżkowice;
• sztuczne lodowisko wraz z obiektami towarzyszącymi (korty tenisowe, skate park itp.);
• sale sportowe oraz boiska szkolne przy wszystkich szkołach;
• hala sportowa na terenie KWK Rydułtowy-Anna Ruch II;
• korty do tenisa ziemnego;
• oznakowane ścieżki rowerowe.

Ścieżki rowerowe

trasa rowerowa nr 316Y

• Przebieg: OLZA – ODRA – ROGOWIEC – BLUSZCZÓW – BUKÓW – LUBOMIA – ŚWIATŁOWIEC – SZYBIK – ZAWADA – SYRYNKA – CZYŻOWICE – GORZYCE – UCHYLSKO – GORZYCZKI – TURZA ŚLĄSKA – TURZYCZKA – WODZISŁAW ŚLĄSKI
• Kolor: żółty
• Długość: 52km

trasa rowerowa nr 317

• Przebieg: RACIBORZ – KORNOWAC – KRZYŻKOWICE – PSZÓW – KOKOSZYCE – WODZISŁAW ŚLĄSKI – RADLIN
• Kolor: niebieski
• Długość: 16,5km

trasa rowerowa 317S

• Przebieg: PSZÓW – ZAWADA
• Kolor: czarny
• Długość: 3,7km

trasa rowerowa nr 320C

• Przebieg: RYBNIK-ORZEPOWICE, OŚRODEK „KOTWICA” – ZEBRZYDOWICE – BLlZOWIEC – SKRAJ CZERNICY – RYDUŁTOWY – KRZYŻKOWICE – ŚWIATŁOWIEC
• Kolor: czerwony
• Długość: 22km

trasa rowerowa nr 321S

• Przebieg: SKRAJ RYDUŁTÓW – PSZOWSKIE DOŁY
• Kolor: żółty
• Długość: 2km

trasa rowerowa nr 322Z

• Przebieg: SKRAJ RYDUŁTÓW – KALWARIA – PSZOWSKIE DOŁY – SKRAJ KRZYŻKOWIC
• Kolor: zielony
• Długość: 5km

trasa rowerowa nr 323 (Szlak pielgrzymkowy)

• Przebieg: PSZÓW – OS. BIERNACKIEGO – GŁOŻYNY – RADLIN – OBSZARY – JANKOWICE RYBNICKIE
• Kolor: żółty
• Długość: 17,4km

Ścieżki

szlak krzyżkowicki (szlak przez Grodzisko Gołężyców)

• Przebieg: GRABÓWKA – GRODZISKO GOŁĘŻYCÓW – KRZYŻKOWICE
• kolor: niebieski
• Długość: 6km

Honorowi obywatele oraz zasłużeni dla rozwoju miasta

Miasto Pszów posiada trzech honorowych obywateli. Są nimi:

• Jan Paweł II – papież (od 28 lutego 1998 r.);
• Henryk Rzodeczko – były długoletni Naczelnik Gminy Pszów (od 30 listopada 1945 r.);
• ks. Infuat Lucjan Lamża – lekarz (od 26 czerwca 2008 r.).

Miasto nadaje również odznakę „Zasłużony dla rozwoju miasta Pszów”. Zostali nią dotychczas uhonorowani:

• Kopalnia Węgla Kamiennego „Anna” w Pszowie
• ks. prof. dr hab. Jerzy Szymik
• Ochotnicza Straż Pożarna w Pszowie
• Orkiestra Dęta KWK „Anna” w Pszowie
• Henryk Topisz]
• Maksymilian Hojka
• Zespół Muzyczny „Łzy”
• Franciszek Grzegorzek
• członkowie Pracowniczego Ogrodu Działkowego „Jedność”
• Ignacy Basztoń
• Zbigniew Kicka
• Adam Porwoł
• Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżkowicach
• Janina Szkudlińska
• ks. inf. Lucjan Lamża
• Jan Wincenty Hawel
• NSZZ Solidarność przy KWK "Anna"

Prasa

• Pszowik
• Zeszyty Pszowskie
• Wiadomości Pszowskie

Miasta partnerskie

• Horní Benešov

Zobacz też

• Dekanat Pszów
• miasta w Polsce
• Gmina Pszów
• Franciszek Chrószcz
• Kategoria:Ludzie związani z Pszowem