Gmina Rydułtowy - Informacje
Rodzaj gminy: miejska
Populacja: 21912
Gęstość populacji: 1 465,6 os./km²
Powierzchnia: 14,95 km²
TERC: 2244515031
Numer kierunkowy: 32
Tablice rejestracyjne: SWD
Urząd gminy Rydułtowy
Adres: ul. Ofiar Terroru 36 44-280 Rydułtowy
Rydułtowy
Rydułtowy (śl. Rydůłtowy, niem. Rydultau) – miasto i gmina powstałe w XIII w., położone w województwie śląskim, powiecie wodzisławskim. Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. W latach 1945-50 siedziba gminy Rydułtowy.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 21 850 mieszkańców.
Geografia
Położenie
Rydułtowy są położone w południowo-zachodniej części Wyżyny Śląskiej na Płaskowyżu Rybnickim, który jest zaliczany do Kotliny Oświęcimsko-Raciborskiej. W rejonie wieży ciśnień, na granicy administracyjnej miasta leży najwyższy punkt Płaskowyżu Rybnickiego, jego wysokość wynosi 311 metrów n.p.m. Położenie geograficzne 18° 26'E 50° 04'N. Granice Rydułtów wytyczają miasta: Rybnik, Radlin, Pszów, oraz gminy: Kornowac i Gaszowice. Miasto jest położone w strefie nadgranicznej Czech oraz niedaleko granicy słowackiej. Rydułtowy należą do aglomeracji rybnickiej.
Budowa geologiczna
Rzeźba terenu Rydułtów jest wynikiem lodowca i wód płynących. Budowa geologiczna obszaru na którym znajduje się miasto składa się z warstw karbońskich z licznymi pokładami węgla, oraz warstwy czwartorzędowe gdzie występują piaski, gliny, żwiry, mady rzeczne i namuły. W północno-wschodniej części miasta znajdują się złoża piaszczysto-żwirowe, w południowo-wschodniej eksploatowane są złoża gliny. Wychodnia piaskowców karbońskich, należących do warstw porębskich znajduje w pobliżu ulicy Skalnej, wychodnia jest objęta ochroną prawną uchwałą Rady Miasta Rydułtowy z dnia 26 kwietnia 1994, nadano jej nazwę Stanowisko Przyrody Nieożywionej Skałka.
Warunki klimatyczne
Miasto znajduje się w zasięgu dwóch regionów klimatycznych Śląsko-Wielkopolskiego i Nizinnego-Podkarpackiego. Występujące wiatry głównie pochodzą z kierunków południowo-zachodnich i północno-zachodnich. Klimat należy do umiarkowanych. Najchłodniejszym miesiącem zimy jest styczeń, w którym przeciętna temperatury wynosi -2 stopnie Celsjusza. Lipiec jest najcieplejszym miesiącem w roku z średnią temperaturą + 17 stopni Celsjusza. Temperatura poniżej zera przypada 90 dni w roku, a powyżej 15 stopni 100 dni. Ilość opadów w styczniu przypada 50 mm a w lipcu 100 mm, średni roczny opad wynosi ok. 750 mm-800 mm. Śnieg pokrywa Rydułtowy 55-60 dni w roku.
Warunki glebowe
Gleby miasta Rydułtowy rozwinęły się na utworach polodowcowych. Bielice właściwe występują w północnej części miasta, zaś bielice pyłowe w południowej. Gleby te zaliczamy do klasy III i IV. Na gruntach ornych występują gleby: bielicowe, pseudobielicowe oraz gleby brunatne kwaśne.
Hydrologia
Rydułtowy są położone na terenach zasobnych w wodę, znajdujących się w dolinie rzeki Odry, w południowo-zachodniej części miasta, z kolei w północno-wschodniej części występują w znikomej ilości. Cieki wodne i stawy położone w Rydułtowach w znacznej ilości powstały wskutek prowadzonej eksploatacji węgla m.in. stawy Zawalisko, Machnikowiec. Potok Nacyna jest lewym dopływem rzeki Rudy, tworzy jego największą zlewnię, niestety w obecnych czasach silnie zanieczyszczony i zaliczany jest do wód poza klasą czystości. W mieście wyróżniamy wododziały II rzędu: Rzeka Sumina oraz III rzędu: Nacyna i mający tu swoje źródło potok Gzel, znajdują się tu również Rów Rydułtowski i potok z Polesia.
Flora i fauna
Grunty rolne stanowią 964 ha (64% powierzchni miasta), grunty leśne 38 ha (2%), Zieleń leśna, zieleń urządzona i sady zajmują ogółem 75 ha tj. 5% obszaru miasta. Nieopodal ulicy Raciborskiej znajduje się las mieszany, największy w Rydułtowach. Północna część miasta od ul. Raciborskiej w kierunku na Czernicę i Jejkowice ze względu na swe wysoki walory przyrodnicze przynależy do otuliny Parku Krajobrazowego Cysterskich Kompozycji Krajobrazowych Rud Wielkich, zgodnie z zarządzeniem nr 18/93, Wojewody Katowickiego z dnia 23 listopada 1993. W mieście i najbliższych okolicach żyje ok. 100-110 gatunków ptaków, jest to 50% wszystkich gatunków ptaków występujących w Polsce. Ze względu na małą ilość zalesienia, dominującą ostoją dla ptaków są przydomowe ogrody działkowe, parki, sady, zadrzewienie w rejonie szybu powietrznego V, wyrobiska poeksploatacyjne cegielni oraz hałdy kopalniane i zabudowania przemysłowe.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 Rydułtowy mają obszar 15 km², w tym:
- użytki rolne: 62%
- użytki leśne: 2%
Miasto stanowi 5,23% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 21 910 | 100 | 11 394 | 52 | 10 516 | 48 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 1460,7 | 759,6 | 701,1 |
Struktura narodowa
Dane z Narodowego Spisu Powszechnego 2002
Narodowość | Polska | Śląska | Niemiecka | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 18 330 | 83,1 | 18 330 | 12,6 | 120 | 0,5 |
Historia
Etymologia nazwy
Rudolphi Villa była nazwą wsi Księstwa Raciborskiego znajdująca się w księgach arcybiskupa wrocławskiego pochodzących z 1228. Nazwa Rydułtowy prawdopodobnie pochodzi od pierwszego właściciela, feudała o imieniu Rudolf, jest to nazwa dzierżawcza. Cytat z roku 1300, z dokumentu kodeksu dyplomatycznego Śląska właśnie takie pochodzenie nazwy sugeruje: "In villa Rudolphi sunt XXX mansi solventes fertones" – "we wsi Rudolfa 30 łanów uiszczających ćwierć grzywny".
Zmiany nazwy miasta na przestrzeni wieków:
- 1228 Rudolphi villa
- 1355 z Rudosdorf
- 1453 z Rynolticz
- 1481 von Rynolticz
- 1531 Rynoltowitze
- 1581 Rudosdorf
- 1614 Rudoltowi
- 1652 Rudoltow, Rudultow
- 1679 Rydoltow, Rydultow
- 1687 Rudoltow
- 1745 Ridultow
- 1784 Ridultau
- 1830 Nieder Ridultau, Ober Ridultau, Ridultow
- 1845 Nieder Ridultau, Dolny Rydultów, Ober Ridultau, Wierzchni Rydułtów
- 1861 Nieder Ridultau, Ober Ridultau
Zmiany nazwy największej dzielnicy miasta - Radoszów:
- 1228 r. Radosevici
- 1288 r. Radoscow
- 1300 r. Rastow
- 1316 r. Raddoscow
- 1437 r. Radussuow
- 1531 r. Radoschow
- 1614 r. Radossow, Radessow
- 1745 r. Radoschau
- 1830 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszow
- 1845 r. Nieder Radoschau, Ober Radoschau, Königlich Radoschau, Radoszów
W XX w. dodano końcówkę -owy.
XX wiek
W wyniku połączenia samodzielnych gmin: Rydułtów Górnych, Rydułtów Dolnych, Radoszów Górnych i Radoszów Wielkich 20 października 1926 Rydułtowy stały się gminą. Gmina Pietrzkowice została przyłączona 1 stycznia 1951. W 1947 przyłączono kolonię Nalas należącą uprzednio do gminy Krzyżkowice. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 8 listopada 1950, Rydułtowy w 1951 uzyskały prawa miejskie. Na mocy ustawy z dnia 28 maja 1975 o dwustopniowym podziale administracyjnym państwa oraz zmianie ustawy o radach narodowych, stały się jedną z dzielnic Wodzisławia Śląskiego, ustawa weszła w życie 1 czerwca 1975. Z dniem 1 stycznia 1992 Rydułtowy odzyskały prawa miejskie.
W latach 1992-1998 miasto administracyjnie należało do województwa katowickiego.
Zabytki
- Tunel kolejowy (1853-1858)
- Zespół Budynków Szpitala Miejskiego (1911)
- Krzyż pokutny w Radoszowach
- Krzyż pokutny (1628) przy Kościele Św. Jerzego
- Kościół św. Jerzego (1896)
- Budynek wagi KWK "Rydułtowy" (1906)
- Zabudowa mieszkaniowa osiedla Karola
- Kościół Św. Jacka (1922)
- Stacja kolejowa
- Cmentarz ewangelicki
Izby pamięci mieszczą się przy:
- KWK "Rydułtowy-Anna"
- siedzibie Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego
Sport
Kluby Sportowe
- Naprzód Rydułtowy – piłka nożna, lekkoatletyka, tenis ziemny
- MKS "Olimpijczyk" – triathlon
- "Feniks" Rydułtowy – kolarstwo, siatkówka kobiet , unihokej
- Uczniowski Klub Sportowy "Dwójka" Rydułtowy – judo
- "Czwórka" Rydułtowy – kolarstwo górskie
- "Piątka – Plus" Rydułtowy – lekkoatletyka
- Uczniowski Klub Sportowy "Ognisko" Rydułtowy – szachy
- "Herkules" Rydułtowy - skat
- "Karlusek" Rydułtowy - skat
Gospodarka
Ośrodek wydobycia węgla kamiennego. Większość mieszkańców miasta znajduje zatrudnienie w KWK Rydułtowy-Anna, oraz firmach świadczących usługi dla kopalni.
Edukacja i Kultura
- Przedszkole nr 1 ,ul. Kochanowskiego 25
- Przedszkole nr 2, ul. Raciborska 216,
- Przedszkole nr 3, os. Orłowiec 39,
- Przedszkole nr 4, os. Orłowiec 37,
- Przedszkole „Pod nutką” (prywatne), os. Karola 22,
- Katolickie Przedszkole Niepubliczne Sióstr Służebniczek NMP Ochronka im. bł. Edmunda Bojanowskiego, ul. Plebiscytowa 2
- Szkoła Podstawowa nr 1, ul. św. M. Kolbe 5,
- Szkoła Podstawowa nr 3, ul. Radoszowska 3,
- Gimnazjum nr 1, ul. Strzelców Bytomskich 13,
- Zespół Szkół:
- Szkoła Podstawowa nr 2,
- Gimnazjum nr 2,
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1:
- Liceum Ogólnokształcące,
- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2:
- I Liceum Profilowane,
- Technikum,
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa,
- Szkoła Policealna,
- Ognisko Pracy Pozaszkolnej,
- Ognisko Plastyczne.
Stowarzyszenia i organizacje pozarządowe działające w mieście
- Miejski Klub Honorowych Dawców Krwi Polskiego Czerwonego Krzyża w Rydułtowach
- Automobilklub "Ślązak"
- Chór Mieszany "Lira"
- Grupa Artystyczna Konar
- Klub "Pikotki"
- Koło Gospodyń Wiejskich Rydułtowy - Radoszowy
- Ochotnicza Straż Pożarna Rydułtowy
- Ochotnicza Straż Pożarna Radoszowy
- Orkiestra KWK Rydułtowy - Anna
- Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych odział Rydułtowy
- Parafialny Odział Akcji Katolickiej (parafia św Jerzego)
- Rodzina Błogosławionego Edmunda Bojanowskiego (parafia św Jerzego)
- Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe "Radoszowik"
- Stowarzyszenie Kulturalne Niemców w Rydułtowach
- Stowarzyszenie Klub Przyjaciół "Nowsi"
- Stowarzyszenie Rodzin i Osób Niepełnosprawnych
- Stowarzyszenie "Moje Miasto"
- Stowarzyszenie Płetwonurków i Ratowników "Głębia"
- Towarzystwo Miłośników Rydułtów
- Towarzystwo Śpiewu "Cecylia"
- Związek Harcerstwa Polskiego hufiec Rydułtowy
- Koło nr 50 - Polski Związek Wędkarski (www.pzwrydultowy.pl)
Cykliczne imprezy kulturalne
- Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy - drugi weekend stycznia
- Festyn majowy- 1 maja
- Festyn na rzecz Rodzin i Osób Niepełnosprawnych – drugi weekend czerwca
- Skakanka Rock Festival - początek lipca
- Dni Rydułtów – na przełomie sierpnia i września
- Mikołaj – 6 grudnia
- Sylwester – 31 grudnia
Honorowi Obywatele Miasta Rydułtowy
- prof. Henryk Mikołaj Górecki, światowej sławy kompozytor
- Henryk Szymiczek, wieloletni dyrektor kopalni Rydułtowy, ornitolog amator
- dr Leopold Walla, autor m.in. książek niemieckojęzycznych o obyczajach na Górnym Śląsku "So lebten wir in Oberschlesien" oraz "Chronik von Rydultau" – "Kroniki Rydułtów"
- Ks. Proboszcz Bernard Sodzawiczny – 28 lat był proboszczem parafii pw. św. Jerzego
- Jan Wojaczek - wieloletni dyrygent Orkiestry i twórca Zespołu "Sukces"
- Zygmunt Brachmański - artysta rzeźbiarz
- Ks. Bogdan Rek - w latach 2004 - 2011 były wikarym parafii pw. św. Jerzego, obecnie proboszcz parafii pw. św. Ap. Mateusza i Macieja w Brzeziu - Raciborzu
Ludzie związani z Rydułtowami
Wspólnoty religijne
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
- Kościół Rzymskokatolicki
- Kościół Wolnych Chrześcijan
Wstrząsy ziemi
Rydułtowy są jednym z najbardziej narażonych miast na Śląsku na wstrząsy górnicze wywołane przez kopalnię Rydułtowy-Anna. Od końca XX wieku do dnia dzisiejszego odnotowano ponad 1000 małych wstrząsów i kilka większych. Jedne z największych miały miejsce: 30 marca 2011, 21 kwietnia 2011 oraz 12 września 2011. Wszystkie wstrząsy miały siłę 3,2 stopnie w skali Richtera. Podczas kwietniowego wstrząsu runęła stara Apteka znajdująca się przy ul. Benedykta.
Ciekawostki
- Na terenie miasta znajduje się najwyższa hałda w Europie (134 m), która od 2007 nosi nazwę Szarlota oraz jeden z dłuższych tuneli w Polsce.
Miasta partnerskie
- Orlová
- Hvidovre
Zobacz też
- Radoszowy (część Rydułtów)
- Górny Śląsk
- Gwara śląska
- Rydułtowy (stacja kolejowa)
Kody pocztowe w gminie Rydułtowy (wyświetlono 1/1)
Wtyczki społecznościowe
Komentarze o Gminie Rydułtowy
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-19 11:51:54