Gmina Żory - Informacje
Rodzaj gminy: miejska
Populacja: 62022
Gęstość populacji: 960,2 os./km²
Powierzchnia: 64,59 km²
SIMC: 0945746
TERC: 247901
Numer kierunkowy: 32
Tablice rejestracyjne: SZO
Urząd gminy Żory
Adres: al. Wojska Polskiego 25 44-240 Żory
Żory
Żory (śl. i czes. Žory, niem. Sohrau) – miasto na prawach powiatu położone w południowej Polsce, w województwie śląskim.
Według danych z 30 czerwca 2011 r. miasto miało 60 444 mieszkańców.
Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego. Siedziba dekanatu. Obecnie miasto spełnia funkcję handlową, usługową, logistyczną.
Położenie
Żory leżą na Górnym Śląsku na Płaskowyżu Rybnickim nad rzeką Rudą.
Według danych z 30 czerwca 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 64,64 km².
Żory graniczą z powiatami mikołowskim, pszczyńskim i rybnickim oraz miastami Jastrzębie-Zdrój i Rybnik.
W latach 1945-1954 siedziba gminy Żory i, ponownie, w latach 1977-1982 gminy Żory. W latach 1975-1998 Żory administracyjnie należały do województwa katowickiego.
Nazwa miasta
Nazwa miasta ewoluowała od najdawniejszej Sari, która do dziś jest łacińskim odpowiednikiem nazwy Żor. Następnie powoli zmieniając się przez Zari i Żary doszła do obecnej Żory. Od początku jednak nazwa nawiązywała do ognia, w związku ze średniowieczną metodą wypalania lasów pod budowę osad.
Administracja
Miasto jest członkiem Związku Subregionu Zachodniego.
Podział administracyjny
Żory składają się z 9 dzielnic oraz 7 osiedli, które z uchwałą z dnia 29 czerwca 2007 roku są również dzielnicami. Oprócz nich istnieją także 2 inne, które nie posiadają żadnego statusu i wchodzą w skład danej dzielnicy gdzie się znajdują. Wszystkie sołectwa w tym dniu utraciły swój statut i uzyskały miano dzielnicy.
Dzielnice
| Osiedla (będące również dzielnicami)
| Osiedla wchodzące w skład dzielnic
|
Historia
W okresie tworzenia się polskiej państwowości ziemie dzisiejszych Żor zamieszkiwało lechickie plemię Golęszyców. W drugiej połowie IX wieku ziemie te znajdowały się w granicach państwa wielkomorawskiego, a następnie, ok. 921 r. – czeskiego.
Po raz pierwszy nazwa wsi Żory pojawiła się w 1258. 24 lutego 1272 książę opolsko-raciborski Władysław podpisał umowę, zawierającą postanowienie o przejściu wsi pod jego władzę oraz o lokacji miasta (na prawie magdeburskim). Miało ono obowiązujący do dziś owalny kształt z prostokątnym rynkiem, dwiema bramami (krakowską i cieszyńską) i murami. Prawdopodobnie już w 1292 r. książę raciborski Przemysław stał się lennikiem króla czeskiego, ale przyjmuje się, że okres lenny rozpoczyna się w 1327 r. W 1336 roku księstwo przechodzi w ręce Przemyślidów. W latach 1345, 1433 i 1473 Żory były oblegane odpowiednio przez wojska polskie, husyckie i węgierskie. W latach 1521–1532 księstwo po raz ostatni znajdowało pod władaniem Piasta, po czym władzę na 20 lat przejęli Hohenzollernowie.
W 1526 roku Żory stały się częścią państwa Habsburgów. W roku 1627 podczas wojny trzydziestoletniej wojska protestanckie zajęły Żory. Następnie wojska katolickie zdobyły i zrabowały miasto. W latach 1645–1666 Żory były rządzone przez Wazów (w ramach zastawu całego księstwa). W 1742 roku miasto po pierwszej wojnie śląskiej stało się częścią państwa pruskiego. XIX wiek zaznaczył się industrializacją (huta „Waleska”, odlewnia żeliwa „Pawła” i młyn parowy), zbudowano połączenia kolejowe do Orzesza (1884) i Gliwic (1888). W latach 1919–1921 miały miejsce trzy powstania śląskie, w których brali udział również mieszkańcy Żor. W III powstaniu śląskim miasto zostało zajęte w nocy z 2/3 maja 1921 roku poprzez zwarty atak oddziałów powstańczych z kierunku północno-wschodniego przeprowadzony przez 2.batalion Nikodema Sobika z pułku żorskiego Antoniego Haberki oraz z kierunku zachodniego przeprowadzonego przez 3.batalion Feliksa Michalskiego z pułku żorskiego. Oddziały te wspierał także batalion dowodzony przez Józefa Szenderę z pułku pszczyńskiego Franciszka Rataja, który atakował miasto od południa. Powstańcy opanowali dworzec, pocztę, budynek Policji Plebiscytowej oraz zdobyli 11 karabinów maszynowych. Po Plebiscycie w 1922 roku miasto znalazło się w granicach Polski jako część województwa śląskiego, chociaż w samych Żorach zdecydowanie zwyciężyła opcja niemiecka (2353 do 1036).
1 września 1939 miasto zajął Wehrmacht, a w październiku Żory zostały bezpośrednio włączone do III Rzeszy. W mieście utworzono polenlager nr 95 Sohrau (1942–1945). Przez Żory ewakuowano w styczniu 1945 roku więźniów obozu koncentracyjnego Birkenau w ramach tzw. marszu śmierci. Od stycznia do marca tego roku trwały walki sił Armii Czerwonej z wojskami niemieckimi o Żory, w czasie których 80% zabudowy miasta zostało doszczętnie zniszczone.
Po wojnie nastąpiła odbudowa miasta. W latach 70. i 80. XX wieku miał miejsce intensywny przyrost demograficzny Żor, związany z rozwojem górnictwa węgla kamiennego i budową osiedli w technologii wielkiej płyty. Po 1989 roku górnictwo zostało objęte restrukturyzacją, co wpłynęło na gwałtowny wzrost bezrobocia w Żorach. W ramach walki z tym zjawiskiem utworzono podstrefę Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Żorski Park Przemysłowy, a miasto zmieniło charakter z przemysłowego na handlowo-usługowy.
Pożary
Specyficzną częścią historii miasta są liczne pożary, w tym m.in.:
- 1552 – spłonęła połowa miasta
- 1661 – spłonął drewniany kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
- 1702 – spłonęła doszczętnie drewniana zabudowa miasta
- 1807 – spłonął średniowieczny drewniany kościół pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny
Na pamiątkę pożaru z 1702, w jego rocznicę (11 maja), od ponad 300 lat obchodzone jest jedyne w Europie Święto Ogniowe.
Zabytki
- Kościół gotycki pw. św. św. Filipa i Jakuba
- Mury obronne
- Kapliczka przy ul. Murarskiej
- Kamienne krzyże pokutne na starym cmentarzu przy ul. Męczenników Oświęcimskich oraz w dzielnicy Rogoźna na posesji przy ul. Wodzisławskiej
- Gichta – pozostałość po hucie „Waleska” z 1836 r.
- Niskie kamieniczki powstałe z cegieł muru obronnego przy ul. Murarskiej
- Pałac klasycystyczny z XVII/XVIII w. w dzielnicy Baranowice
- Stare miasto
- cmentarz żydowski – 1818 r.
- Kapliczka przy ul. Rybnickiej w Rowniu.
Komunikacja i infrastruktura
Żory leżą na południe od autostrady A4. Dodatkowo przez Żory (dzielnice: Rowień-Folwarki i Rój) przebiega autostrada A1 łącząca południe z północą kraju. Przez Żory przebiegają następujące drogi:
- Droga krajowa nr 81 (Katowice (A4) – Mikołów – Łaziska Górne – Żory – Skoczów (S1) – Harbutowice)
- Droga wojewódzka nr 935 (Racibórz – Rybnik – Żory – Pszczyna)
- Droga wojewódzka nr 924 (Kuźnia Nieborowska – Knurów – Czerwionka-Leszczyny – Żory)
- Droga wojewódzka nr 932 (Wodzisław Śląski – Świerklany – Żory)
- Autostrada A1 (Gdańsk – Toruń – Łódź – Częstochowa – Gliwice – Żory – Gorzyczki)
Komunikacja miejska w Żorach jest organizowana przez MZK Jastrzębie-Zdrój. W mieście działają też linie miejskie ZTZ Rybnik oraz MZK Tychy.
Edukacja
Żory oferują pełną gamę usług z zakresu edukacyjnego od form przedszkolnych aż do wydziałów zamiejscowych uczelni wyższych. Znajduje się tu 13 publicznych przedszkoli oraz liczne placówki oświatowe.
Kultura
Miasto posiada Miejski Ośrodek Kultury, w którym znajduje się sala widowiskowa gdzie dzieją się spektakle teatralne w Żorach, na pierwszym piętrze można podziwiać galerie na wybrany temat, a na drugim piętrze muzeum pokazujące kulturę Afryki choć nie tylko. Oprócz tego ośrodka działają też inne działające na terenie całego miasta. Miejska Biblioteka Publiczna znajduje się na osiedlu Pawlikowskiego i posiada 9 filii (z czego jedna w szpitalu).
Kina: Scena „Na Starówce” – jedna sala kinowa.
W Żorach działa Miejska Biblioteka Publiczna, która posiada także 7 filii.
Sport
Kluby
- LKS Jedność Rogoźna (piłka nożna)
- MTS Żory (piłka ręczna)
- Hawajskie Koszule (koszykówka)
- KS Żory (piłka nożna)
- LKS Rój Żory (tenis stołowy, piłka nożna)
- Iskra Rowień (piłka nożna)
- MKS Polaris Żory (piłka nożna)
- LKS Baranowice (piłka nożna)
- Gepardy Żory (baseball)
- KS Ogniwo Rogoźna Żory (tenis stołowy)
- MOSIR MUKS Sari Żory (siatkówka)
- UKS Czwórka Żory (lekkoatletyka)
- Ks Kleszczów (piłka nożna)
- MMA Sozo Żory (mieszane sztuki walki)
Działalność Sportowa
- MOSiR Żory
- OLPN Żory
Orlik 2012
Obecnie na terenie Żor znajdują się trzy boiska wybudowane w ramach programu Orlik 2012. Planowana jest budowa kolejnych dwóch obiektów.
Wspólnoty religijne
- Kościół rzymskokatolicki
- Parafia św. Jadwigi Śląskiej w Baranowicach (Żory)
- Parafia Matki Bożej Częstochowskiej w Kleszczowie (Żory)
- Parafia św. Brata Alberta na Kleszczówce (Żory)
- Parafia św. Józefa Robotnika w Osinach (Żory)
- Parafia NMP Matki Kościoła w Rogoźnej (Żory)
- Parafia Niepokalanego Serca NMP w Rowniu (Żory)
- Parafia Podwyższenia Krzyża Świętego w Roju (Żory Rój)
- Parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego w Rudziczce
- Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Suszcu
- Parafia Świętych Apostołów Filipa i Jakuba w Żorach
- Parafia Miłosierdzia Bożego w Żorach
- Parafia św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Żorach
- Kościoły protestanckie
- Parafia Ewangelicko-Augsburska pw. Zbawiciela w Żorach
- Kościół Adwentystów Dnia Siódmego – zbór w Żorach (dzielnica: Osiny)
- Kościół Zielonoświątkowy, zbór „Elim”
- Kościół Wolnych Chrześcijan
- Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego
- Inne
- Świadkowie Jehowy, Sala Królestwa
Demografia
- Zmiany w liczbie ludności Żor na przestrzeni ponad 200 lat:
Największą populację Żory odnotowały w 1994 – 67 107 mieszkańców.
Struktura ludności
- Ogółem – 60 774 (stan na 31.03.2010)
- Mężczyźni – 29 769 (48,99%)
- Kobiety – 31 005 (51,01%)
- Bezrobocie – 9,9% (1938 osób, stan na 31.07.2011)
Gospodarka
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto (2007) w PLN – 2 132,51 zł, czyli 74,4% średniej krajowej.
W końcu stycznia 2011 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w Żorach obejmowała ok. 2,3 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 11,4% do aktywnych zawodowo.
Infrastruktura techniczna
- hotspot na Rynku i w jego najbliższej okolicy.
Ludzie związani z Żorami
- Sonia Bohosiewicz – od 1998 roku aktorka Teatru Starego w Krakowie
- Ignatz Grünfeld – katowicki mistrz i przedsiębiorca budowlany oraz radny miejski
- Krystian Lupa – polski reżyser teatralny, scenograf, grafik, autor scenariuszy teatralnych
- Zygmunt Łukaszczyk – wojewoda śląski od 30 listopada 2007
- Jerzy Makula – lotnik, wielokrotny mistrz świata w lotach szybowcowych
- ks. dr Johannes Nikel – biblista, prepozyt kapituły katedralnej we Wrocławiu
- Alojzy Orszulik – emerytowany biskup łowicki, uczestnik rozmów w Magdalence
- Ryszard Andrzej Ostrowski – polski polityk, radca prawny, poseł na Sejm III kadencji
- Stanisław Sojka – muzyk
- Otto Stern – fizyk, noblista, urodzony w Żorach
- Iwona Węgrowska – (pseudonim Abra) – piosenkarka oraz uczestniczka piątej (VIP) edycji Baru
- Józef Polok – polski aktor, satyryk i biznesmen.
- Marek Probosz – polski aktor, reżyser, scenarzysta i producent filmowy, pisarz i wykładowca w szkole kształcącej aktorów.
- Adam Zdziebło – wiceminister rozwoju regionalnego
Miasta partnerskie
- Kamp-Lintfort (Niemcy)
- Mezőkövesd (Węgry)
- Pasvalys (Pozwoł) (Litwa)
- Montceau-les-Mines (Francja)
Kody pocztowe w gminie Żory (wyświetlono 5/5)
Wtyczki społecznościowe
Komentarze o Gminie Żory
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-19 14:03:19