Jarząbki (województwo świętokrzyskie)

Jarząbki – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie buskim, w gminie Gnojno. Siedziba sołectwa Jarząbki. W miejscowości znajduje się szkoła podstawowa wybudowana w roku 1938 oraz kościół parafii rzymskokatolickiej p.w. Najświętszej Marii Panny Matki Boskiej Ostrobramskiej. W okresie po II wojnie światowej w Jarząbkach mieściła się poczta oraz biblioteka.

Wieś dzieli się na kilka części, które przyjęły nazwy: Stara Wieś, Kaleby, Wiktorów, Podgrabie. Jarząbki są wsią o profilu rolniczym − słyną w całym województwie z uprawy ziemniaka na dużą skalę. Prężnie rozwija się także sadownictwo oraz gospodarstwa agroturystyczne, które oferują czyste powietrze, ciszę, spokój, regionalne potrawy oraz piesze i konne wycieczki po okolicy. Krajobraz psuje elektrownia wiatrowa.

Historia

Swoją nazwę Jarząbki wzięły prawdopodobnie od rodu Jastrzębców, których najsłynniejszy przedstawiciel − Wojciech Jastrzębiec, biskup krakowski − urodził się na dawnej ziemi staszowskiej, w miejscowości Łubnice. Zwyczajem rodu Jastrzębców było nazywanie w swoich dobrach wsi w podobny sposób. I tak np. istniał Szydłowiec, będący centralnym ośrodkiem rodu oraz Szydłów położony nieopodal Jarząbek. Niedaleko usytuowane są też wsie Grabki Duże i Grabki Małe, które swój pierwowzór posiadają we wsi Grabowa w kluczu dóbr rodu Odrowążów, którego spadkobiercami byli Szydłowieccy (czyli ród silnie związany z Jastrzębcami). Podobnie w powiecie szydłowieckim istnieje wieś i siedziba gminy Jastrząb, która zapewne, podobnie jak Jarząbki, wzięła nazwę od rodu Szydłowieckich. Inne hipotezy (m.in przedstawiona przez Franciszka Piekosińskiego) łączą nazwę z Lechitem Nadwiślańskim Jarząbkiem, który miał wraz z Grabkiem, Szydłem, Tucząpem, Beszem i innymi osiedlić się na ziemi sandomierskiej we wczesnym średniowieczu. Potwierdzeniem tej tezy ma być istnienie miejscowości takich jak Jarząbki, Grabki, Szydłów, Beszowa czy Tuczępy.

W czwartek 10 września 1914 roku przez wieś przemaszerowały oddziały Józefa Piłsudskiego, który prowadził z Kielc odwrót Pierwszej Kompanii Kadrowej w kierunku Wisły. W sąsiedniej miejscowości Grabki Duże zatrzymał się na nocleg. Trudnością w marszu były strome góry w Jarząbkach i na granicy Grabek Dużych i Jarząbek, które dla strzelców prowadzących ok. 150 wozów ekwipażu stanowiły morderczy wysiłek.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.