Zwierzyniec (województwo świętokrzyskie)

Zwierzyniec – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie buskim, w gminie Busko-Zdrój.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny z Wiślicy do Grochowisk.

Podczas ogólnopolskich dożynek odbywających się na Jasnej Górze w dniu 6 września 2009 r. wzięła udział delegacja dożynkowa wsi Zwierzyniec, reprezentując gminę Busko-Zdrój. W trakcie tego święta dziękczynienia za plony trójka mieszkańców wsi złożyła dary i życzenia celebrującym mszę biskupom Jerzemu Mazurowi i Janowi Styrnie oraz gościowi uroczystości Prezydentowi RP Lechowi Kaczyńskiemu, a zwierzyniecki wieniec dożynkowy wystawiony był na świątynnych wałach.

• 

  dożynki w Zwierzyńcu,
  31 sierpnia 2008 r.

• 

  delegacja Zwierzyńca na Jasnej Górze (6.09.2009)

Historia wsi Zwierzyniec

Wieś Zwierzyniec zwana wcześniej Zwierzeniec powstała na przełomie XVIII i XIX wieku a dokładniej w latach 1762-1806, po wykarczowaniu lasu, który jeszcze 1762 roku porastał to miejsce. Pierwszymi mieszkańcami wsi, o których dowiadujemy się z dokumentu z 1806 roku byli członkowie rodzin: Pietryków, Czerskich i Jarosów.

Jednak wspomnieć należy że osadnictwo dotyczące okolic wsi sięga epoki średniowiecza. Bowiem w czasie prowadzonych badań archeologicznych w XX wieku , około 500 metrów na wschód od wsi na wzgórzu odkryto grodzisko stożkowe pochodzące prawdopodobnie z XIII-XIV w.

W 1845 roku we wsi należącej administracyjnie do gminy Szaniec, okręgu Szydłowskiego, powiatu Stopnickiego, guberni Radomskiej mieszkało już 9 zagrodników , czyli rolników gospodarujących na 96 morgach i 200 prętach ziemi. Następuje dalszy rozwój i w 1864 roku wieś liczy już 16 zagrodników gospodarujących na 177 morgach i 272 prętach ziemi. Kolejny przyrost areału rolnego Zwierzyńca nastąpił w 1888 roku za zrzeczenie się praw serwitutowych ciążących na majątku Szaniec, wieś otrzymała ekwiwalent w postaci 70 morgów i 149 prętów ziemi leżącej w polu zwanym „Pod Nartami”. Nie był to jednak ostatni przyrost areału, bowiem pole zwane „Za Szosą” otrzymane za zrzeczenie się serwitutu ciążącego z kolei na folwarku Elżbiecin mieszkańcy podzielili miedzy siebie w 1931 roku.

Nielegalne nauczanie dzieci we wsi w czasie zaboru rosyjskiego prowadził Andrzej Wilczyński, a legalne Anna Bernhard, która jednak zrezygnowała z funkcji nauczycielki w 1917 roku. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, okupacji niemieckiej i początkach PRL działał we wsi młyn wodny prowadzony przez Józefa Kańskiego. W 1939 roku wieś liczyła 33 domy i 190 osób.

W czasie II wojny światowej we wsi powstała z inicjatywy Szczepana Koruby komórka ruchu oporu Batalionów Chłopskich licząca 7 członków. Członkowie tej organizacji brali udział między innymi w rozbiciu więzienia w Pińczowie latem 1944 roku.

Dnia 31 lipca 1944 roku na wschód od wsi Zwierzyniec przy skrzyżowaniu drogi Busko – Chmielnik , z drogą Szaniec - Kołaczkowice miała miejsce bitwa oddziału Armii Krajowej dowodzonego przez Mieczysława Łaganowskiego pseudonim „Wilga” z oddziałem armii niemieckiej. Pod koniec tego roku we wsi zakwaterowały oddziały z 69 Dywizjonu Grenadierów Ludowych Pospolitego Ruszenia cofającej się armii niemieckiej zmuszając mieszkańców Zwierzyńca i okolicznych miejscowości do kopania umocnień polowych na wschód od wsi Zwierzyniec.

W 1984 roku mieszkańcy wsi czynem społecznym wznieśli budynek sklepu i świetlicy wiejskiej, co upamiętnia wmurowana w ścianę budynku tablica ufundowana 2003 roku przez Roberta Domagałę. W 1993 roku z inicjatywy Witolda Domagały powstała w Zwierzyńcu Ochotnicza Straż Pożarna licząca w dniu założenia 30 członków.

We wsi stoi kamienna figura, przedstawiająca postać stojącego Jezusa Chrystusa na cokole. Fundatorem figury w 1934 roku byli mieszkańcy wsi, którzy oprócz składek, na pokrycie kosztów zakupu przeznaczyli otrzymane odszkodowanie od koła łowieckiego.

Osoby związane ze Zwierzyńcem

• Szczepan Koruba – rodowity zwierzynianin, działacz ludowy, żołnierz kampanii wrześniowej 1939 r. Obrońca Helu. Dowódca oddziału BCH. Poległ w walce z Niemcami pod wsią Elżbiecin.

Bibliografia

• Faliszewski Franciszek, Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim, 1965
• Pawlina Piotr, Podziemni żołnierze wolności, 1970
• Cmoch Leszek, Busko Zdrój i okolice, 1993
• Sulimierski Filip, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 1880
• Marciniec Leszek, Sołectwa gminy Busko Zdrój, 2003
• Borzobohaty Wojciech , Jodła. Okręg Radomsko-Kielecki ZWZ-AK 1939-1945, 1988
• Domagała Robert, Monografia wsi Zwierzyniec, 2003
• Swajdo Jarosław, Miedzy Wisła a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku, 2005.
• Mapa topograficzna Królestwa Polskiego 1839
• Fąfara Eugeniusz, Zielony Sztandar 105/1984, We wsi Zwierzyniec. Nie stronią od żadnej roboty.
• Ligiecki Adam, Echo Dnia 171/2001, Wielkie święto w małym Zwierzyńcu
• Archiwum Diecezjalne w Kielcach,Akta USC Szaniec
• Archiwum Państwowe w Kielcach, Akta Ordynacji Myszkowskiej ,Dyrekcji Ubezpieczeń, Tabele prestacyjne, Tabele likwidacyjne
• Wojnakowski Leopold, Z dala od Wykusu
• Dąbrowska Elżbieta, Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym ziemi wiślickiej.