Nagłowice

Nagłowice – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Nagłowice. Miejscowość jest siedzibą gminy Nagłowice. W latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Nagłowice-Oksa.

W Nagłowicach przez pewien czas mieszkał i tworzył "ojciec literatury polskiej" - Mikołaj Rej.

Położenie

Wieś położona jest na Płaskowyżu Jędrzejowskim, 15 km na północny zachód od Jędrzejowa. 4 km na północ od miejscowości przepływa rzeka Biała Nida. W Nagłowicach znajduje się skrzyżowanie drogi krajowej nr 78, z drogą wojewódzką nr 742. W miejscowości występują pokłady torfu oraz kamienia wapiennego.

Przez wieś przechodzi niebieska ścieżka rowerowa do Radkowa.

Historia

Pierwsza wzmianka o Nagłowicach pochodzi z 1269 r. Wówczas to książę Bolesław Wstydliwy nadał wojewodzie krakowskiemu Sulkowi trzy łany ziemi w Nagłowicach i Łątczynie. Sulko oddał te łany klasztorowi jędrzejowskiemu, w zamian za części w Krzesławicach. W 1369 r. Kazimierz Wielki wydał przywilej na założenie miasta Przyrowa wywodzącemu się z Nagłowic Jakubowi Rechickiemu.

Na początku XV w. Nagłowice znalazły się w posiadaniu Rejów. Wśród walczących pod Grunwaldem Jan Długosz wymienia Jana Reja z Nagłowic (Johannes Rey de Naglowycze de armis Okscha). W 1434 r. wieś była własnością Jan Reja, sędziego sandomierskiego. Jego syn Mikołaj, pisał się na Nagłowicach i Topoli. W 1465 r. wziął on w zastaw wsie Żerniki i Brzeźno za 1000 czerwonych złotych. Po jego śmierci przed 1497 r., wieś przeszła na własność jego żony Barbary oraz synów Piotra i Stanisława. Piotr jako dziedzic Nagłowic wymieniony został jeszcze w źródle z 1537 r. Jego brat Stanisław przeniósł się na Ruś i osiadł w Żurawnie nad Dniestrem.

Synem Stanisława był poeta Mikołaj Rej, który odziedziczył Nagłowice po swym wuju Piotrze. W aktach z 1545 r. występuje on już jako dziedzic Nagłowic. Siedziba ta stała się centrum gospodarczej działalności Reja. Poeta skupował okoliczne wsie, w 1554 r. na gruntach wsi Tworowa założył miasto Oksza (współcześnie Oksa). Po śmierci Mikołaja posiadłość odziedziczyli jego synowie. Nie wiadomo jak długo Nagłowice pozostawały w posiadaniu Rejów.

W drugiej połowie XV w. w Nagłowicach powstał kościół i parafia. Między 1540, a 1550 r. kościół został zmieniony przez Mikołaja Reja w protestancki zbór. O zborze pisał biskup Jerzy Radziwiłł, który wizytował Nagłowice między 1596, a 1598 r. Nie jest znana data przywrócenia świątyni katolikom. W 1734 r. wzniesiono nowy kościół drewniany.

W 1784 r. wieś stała się własnością rodziny Walewskich. W 1798 r. Antoni Walewski, podperfekt jędrzejowski, a później gubernator kielecki, wybudował w Nagłowicach dwór. Założył tu również park. Po Walewskich, dobra przeszły na własność rodziny Kosickich.

W 1827 r. było tu 364 mieszkańców i 33 domy. Pod koniec XIX w. we wsi znajdował się kościół parafialny, tartak parowy i wodny, gorzelnia, młyn oraz 45 domów.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Zabytki

• Dwór murowany rodziny Walewskich, wzniesiony po 1878 r., we wnetrzu Muzeum Mikołaja Reja z ekspozycja przedstawiającą kopie rekopisów oraz współczesne drzeworyty przedstawiajace życie i dorobek pisarza. Ponadto biblioteka, kawiarenka internetowa i pokoje gościnne.
• Park angielski założony na przełomie XVII i XVIII wieku, cenny ze względu na pięć starych dębów, choina kanadyjska, orzech szary, wiązy, modrzewie i wyjątkowe na terenie Polski perukowce podolskie.

Informacje w sekcji Zabytki pochądzą z folderu Dworek Mikołaja Reja w Nagłowicach wydanego przez Gminę Nagłowice.

Kościół

Kościół parafialny, murowany, pw. M.B. Różańcowej, zbudowany w latach 1898-1906 wg projektu M.P. Plebińskiego, neogotycki, konsekrowany w 1914 r. przez bpa Augustyna Łosińskiego. Do parafii należą: Nagłowice, Kuźnice, Rejowiec, Ślęcin.

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880, Tom VI, s. 872-873