Brzegi (województwo świętokrzyskie)

Brzegi – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim, w gminie Sobków.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

W Brzegach swój bieg zaczyna rzeka Nida, która powstaje w tej miejscowości z połączenia Białej i Czarnej Nidy.

Historia

• Osada istniała tutaj już w czasach kultury łużyckiej, o czym świadczy odkryte na terenie dzisiejszej miejscowości cmentarzysko liczące około 60 grobów, oraz odkopanie cmentarzyska z grobami kloszowymi.
• 1166–1167 r. - najwcześniejsza pisemna wzmianka o osadzie, kiedy to Janik z Brzeźnicy, biskup wrocławski (późniejszy arcybiskup gnieźnieński, oraz Gedko (biskup krakowski) dziesięcinę m.in. z Brzegów przeznaczyli na rzecz klasztoru jędrzejowskiego
• W 1221 roku osada ponownie wspomniana jako położona w zasięgu grodu krakowskiego, w kasztelanii czechowskiej, prepozyturze wiślickiej
• koniec XIII wieku - Brzegi znalazły się w ręku księcia sandomierskiego Władysława Łokietka
• Za czasów Długosza Brzegi występują jako dobra koronne, a dziesięcinę pobierało biskupstwo krakowskie
• W 1610 roku dzierżawę Brzegi przejmuje Stanisław Branicki herbu Gryf, następnie kolejno dzierżawcami są Potoccy, Tarłowie i jako ostatni przed upadkiem I RP osadę dzierżawił Wojciech Kluczewski herbu Jasieńczyk
• Po rozbiorach miejscowość znalazła się w zaborze austriackim. W 1809 r. tereny te zostały włączone w skład Księstwa Warszawskiego, a w 1815 r. na mocy kongresu wiedeńskiego do Królestwa Polskiego pozostającego faktycznie pod władzą rosyjską.
• W I poł. XX wieku ze względu na znaczenie historyczne osady w Brzegach powstaje siedziba gminy w powiecie jędrzejowskim, aż do czasów kolejnej reformy administracyjnej

Zabytki

• Kościół parafialny projektu Henryka Marconiego, wybudowany w latach 1845-1862, zniszczony w 1954 roku pożarem i w latach sześćdziesiątych odbudowany.; wnętrze zdobi barokowy ołtarz z I poł. XVIII w., a w nim obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVII w.; przykościelna murowana dzwonnica wzniesiona w 3 ćwierci XIX w.
• Budynek plebanii po raz pierwszy opisany dopiero w 1822 r. (wcześniejsze dzieje nieznane), na plebanię zaadoptowany około 1900 roku
• Drewniany dworek z I-II ćwierci XIX wieku (już w roku 1564 istniał tutaj dwór folwarczny)
• Spichlerz (tzw. izba białogłowska lub lamus) – sprzed 1839 roku (możliwe, że data jego powstania sięga XVIII, a nawet XVII wieku)

Zobacz też

• Brzegi, Brzegi Dolne, Brzegi Górne