Pierzchnica

Pierzchnica – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Pierzchnica. Od drugiej połowy XIV wieku, do 1869 roku, miasto.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Pierzchnica. Do 1954 roku siedziba gminy Drugnia.

Historia

Pierzchnica, pierwotnie wieś królewska, otrzymała prawa miejskie magdeburskie w XIV w. Dokładna data nadania praw nie jest znana. U Długosza występuje pod nazwą Pyrzsznycza. W rejestrze poborowym z 1579 r. zapisana jako Pyersnicza. Wg. Długosza miasto było własnością królewską. Znajdował się tu drewniany kościół. Pierzchnica miała 19 łanów i 2 łany wójtowskie. Dziesięcina o wartości 10 grzywien szła na utrzymanie prebendy Pierzchnickiej przy kieleckiej kolegiacie. Pierwotnie dziesięcina oddawana była biskupom krakowskim. W 1359 r. biskup Bodzanta przeznaczył ją na uposażenie tej właśnie prebendy.

W 1497 r. król Jan Olbracht nadał Pierzchnicy jarmark na św. Michała oraz ustanowił dla miasta dzień targowy we wtorek. W 1512 r. potwierdzono przywilej niemiecki dla miasta, po tym jak pierwotny dokument uległ zniszczeniu w czasie pożaru. Według lustracji z 1564 r. było tu 40 domów. Według rejestru poborowego powiatu wiślickiego z 1578 r. miasto dawało 8 florenów i 5 groszy szosu. Włącznie z podatkiem od rzemieślników i łanów miejskich pobór wynosił 14 florenów i 12 groszy. Pierzchnica była więc stosunkowo ubogą osadą (dla porównania Szydłów płacił 211 florenów, a Busko 151). Z czasem osada się rozrosła i wielkość czynszu podwyższono. W 1629 r. w Pierzchnicy było 50 domów, 5 piekarzy, 3 szewców i 3 rzeźników. W czasie potopu szwedzkiego miasto zostało spalone.

W 1780 r. król Stanisław August ustanowił dla Pierzchnicy nowe jarmarki: w tydzień po św. Filipie i Jakubie, na św. Wawrzyńca, św. Marcina i św. Mikołaja. Od 1774 r. właścicielem miasteczka był wojewoda sandomierski Maciej Sołtyk. Wg. ostatniej lustracji z 1789 r. znajdował się tu drewniany ratusz. W mieście było 65 domów katolickich oraz 5 żydowskich. W 1800 r. na miejsce drewnianego kościoła św. Małgorzaty Maciej Sołtyk wzniósł nowy kościół murowany.

Według spisu z 1827 r. w Pierzchnicy było 111 domów i 641 mieszkańców. W 1862 r. było tu 105 domów i 950 mieszkańców. W mieście funkcjonowała w tym czasie fabryka naczyń glinianych. W 1869 r. Pierzchnica utraciła prawa miejskie.

Zabytki

• kościół pw. św. Małgorzaty, wzniesiony w latach 1798-1800

Bibliografia

• Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, "Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich", Warszawa 1880