Gęsice (województwo świętokrzyskie)

Gęsice – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Łagów.

Do 1954 roku istniała gmina Gęsice. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Historia

Wieś założona w I połowie XIV w. Nazwa pochodzi od formy osobowej Gęś. W roku 1356 zwane Ganssycze, u Długosza jako Gaschycze.

W latach 1470-1480 Jan Długosz opisał Gęsice jako wieś w parafii łagowskiej, należącą do biskupstwa włocławskiego. Wówczas było tu 6 łanów kmiecych, z których dziesięcina o wartości 6 grzywien oddawana była plebanowi w Baćkowicach. Kmiecie osadzeni na półłankach, płacili 34 grosze czynszu oraz jeden wiardunek obiednego, odrabiali po jednym dniu w tygodniu jutrzyny i powaby oraz zapewniali podróże do Opatowa i Bodzentyna. Dawali również po 3 kapłony, 30 jaj i po jednym wozie siana.

W 1510 r. wymieniono dwa łany sołtysie. W inwentarzu dóbr biskupich z 1534 r. Gassicze miały 4½ łanów osiadłych i dwa puste. Kmiecie dawali czynsz w wysokości 28 groszy oraz po 6 korczyków owsa, 3 kapłony i 30 jaj. Odrabiali jeden dzień w tygodniu. Karczmarz opłacał ½ grzywny. W rejestrze z roku 1578 wymieniono 6 kmieci osadzonych na trzech łanach. Wieś należała do parafii w Baćkowicach.

W roku 1827 w Gęsicach były 24 domy i 192 mieszkańców.

Do 1835 r. zachował się tu niwowy układ gruntów. Wieś podzielona była na kilka niw, do każdej prowadziła oddzielna droga. Na niwie domowej o powierzchni około 43,8 ha, skupiła się zabudowa. Jej długość wynosiła 690, a szerokości 580-690 m. Nawsie miało długość 110 m., szerokość 106 m., a powierzchnię 1,2 ha.

W roku 1840 wieś włączono do utworzonej Ekonomii Piórków. W latach 1848-1860 jej dzierżawcą był Maksymilian Zakrzewski. Po komasacji gruntów, każdy gospodarz otrzymał rolę w jednym kawałku. Po północnej stronie każdej działki wydzielono miejsce pod zabudowę. W roku 1859 było tu 40 zagród. Gospodarzy całorolnych, posiadających powyżej 10 ha było 6, półwolnych (do 10 ha) – 28, resztę stanowili małorolni i komornicy. Grunt gospodarzy całorolnych obejmował 135 morgów i 149 prętów, półrolnych 285 morgów i 174 prętów, małorolni i komornicy posiadali 19 morgów i 295 prętów. Kowal posiadał jedną morgę i 20 prętów. Wspólne pastwiska o powierzchni 175 morgów i 275 prętów.

Na mapie Galicji Zachodniej wieś oszacowano na 26 domów, 30 mężczyzn i 6 koni.

Pod koniec XIX w. we wsi 49 domów i 269 mieszkańców, powierzchnia ziemi włościańskiej 618, a dworskiej 3 morgi.

W XIX w. Gęsice były rządową wsią gminną, do której należały takie okoliczne miejscowości jak: Duraczów, Kozłów, Łagowica, Melonek, Ruda, Sadków, Zbilutka.

W roku 1921 miejscowość gminna. W Gminie Gęsice naliczono 459 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym i 2462. mieszkańców. Narodowość polską podało 2442. mieszkańców, żydowską 20. Do Gminy Gęsice należały wsie: Duraczów (136. mieszkańców), Gęsice, Kozłów (72.), Łagowica (158.), Melonek (206.), Ruda (118.), Sadków (484.), Zbielutka (754.) oraz kolonie: Zbielutka Majorat (113.) i Zbielutka Poduchowna (61. mieszkańców.

W Gęsicach naliczono 65 budynków mieszkalnych oraz 360. mieszkańców (170. mężczyzn i 190 kobiet). Wszyscy zgłosili narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie.

Położenie

Gęsice położone są w południowo-wschodniej części gminy Łagów, na wschód od drogi łączącej Łagów z Rakowem. Układ przestrzenny wsi składa się z ciągu zwartej zabudowy po północnej stronie lokalnej drogi, oraz kilku gospodarstw po jej południowej stronie.

Leżą w centralnej części województwa świętokrzyskiego, we wschodniej części ziemskiego powiatu kieleckiego. Pod względem fizjograficznym jest to teren Gór Świętokrzyskich.

Warunki naturalne

We wsi występują gleby dobrej jakości. Urozmaiconej rzeźbie terenów lessowych towarzyszą także dolinne krajobrazy, charakteryzujące się lokalnym nagromadzeniem gleb madowych, okresowo nadmiernie uwilgotnionych, użytkowane jako łąki i pastwiska. Gleby lessowe tworzą kompleksy pszenne.

W obrębie obszaru wsi występują obszary narażone na działanie wodnej erozji intensywnej spowodowanej opadami atmosferycznymi, oraz wiosennymi spływami roztopowymi.

Znajdująca się w Gęsicach studnia o głębokości 27,05 m. należy do sieci krajowego monitoringu IMiGW badania jakości zwykłych wód podziemnych w województwie świętokrzyskim.

Obszar wsi należy do tzw. otuliny Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego.

Demografia

Wykres liczby ludności Gęsic od 1827 roku:

Źródła:

Klimat

Według A. Wosia Gęsice położone są w regionie klimatycznym zachodniomałopolskim, w strefie małej zmienności występowania poszczególnych typów pogody. Przeważają wiatry zachodnie (pow. 35%). Podstawowe parametry klimatyczne przedstawiają się następująco:

• średnia temperatura powietrza w roku – 6ºC
• średnia temperatura stycznia – 5ºC
• średnia temperatura lipca – 17ºC
• długość zimy – 100 dni
• długość lata – 80 dni
• długość okresu wegetacji- ok. 198 dni
• roczna suma opadów ok. 700 mm

Współcześnie

Układ przestrzenny wsi składa się z ciągu zwartej zabudowy po północnej stronie drogi oraz kilku gospodarstw po jej stronie południowej. W czasie spisu powszechnego w roku 2011 naliczono tu 246 mieszkańców. Powierzchnia gruntów we wsi 348,18 ha.

Obiekty zabytkowe w Gęsicach

• 2 domy o konstrukcji drewnianej z połowy XIX w.
• 7 domów o konstrukcji drewnianej z pierwszej połowy XX w.
• obora z końca XIX w.
• kuźnia z pierwszej połowy XX w.
• zespół zagrody z pierwszej połowy XX w.
• figura murowana z roku 1921
• krzyż-figura murowana z roku 1882 r.
• krzyż-figura murowana- lata trzydzieste XX w.

Zobacz też: Gęsice