Ruda Maleniecka

Ruda Maleniecka – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie koneckim, w gminie Ruda Maleniecka.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Przez miejscowość przepływa rzeka Czarna Konecka dopływ Pilicy.

Miejscowość jest siedzibą gminy Ruda Maleniecka.

Przez wieś przechodzi czerwony szlak turystyczny z rezerwatu przyrody Diabla Góra do Łącznej.

W miejscowości działał Zakład Rybacki Ruda Maleniecka wchodzący w skład Państwowego Gospodarstwa Rybackiego Kielce.

Historia

Powstanie i pierwotne dzieje Rudy Malenieckiej nie są znane. O przemysłowym rodowodzie tej miejscowości świadczy pierwszy człon nazwy - „Ruda”. W średniowieczu nazywano tak przysiółki, w których w prymitywnych dymarkach wytapiano żelazo. Jednak pierwsze wzmianki o Rudzie Malenieckiej pochodzą dopiero z drugiej połowy XVII wieku. Do XIX wieku była ona wsią pańszczyźnianą, a rozwój jej okolic nastąpił od roku 1772, kiedy to nabył te tereny kasztelan Jacek Jezierski, założyciel zakładów w Maleńcu, Cieklińsku i Miedzierzy. Dla samej Rudy okres rozwoju rozpoczął się od 1835 roku, kiedy na licytacji nabył ten majątek jeden z najbogatszych ziemian w ówczesnej Guberni Radomskiej: kapitan wojsk napoleońskich Tadeusz Bocheński. Nowy właściciel rozpoczął modernizację i rozbudowę istniejących tu zakładów. W Rudzie Malenieckiej wybudował dwie pudlingarnie, walcownię i topornię. Przebudował dwór i wzniósł neoromańską kaplicę i kilka budynków gospodarczych. Po śmierci Tadeusza Bocheńskiego w 1849 roku rozbudowę i modernizację zakładów kontynuowali jego dwaj synowie: Józef i Franciszek.

O znaczeniu miejscowości w owym czasie może świadczyć to, że istniejąca poczta konna w 1870 roku posiadała jedną ze swych stacji w Rudzie Malenieckiej. Pozostałe stacje znajdowały się w Szydłowcu, Końskich, Radoszycach, i Przedborzu. Do 1885 kiedy to uruchomiono linię kolejową w Końskich, poczta pełniła też rolę jedynego środka transportu osobowego.

Około roku 1870 powstał w Rudzie zakład budowy maszyn poruszany turbiną wodną. Wytwarzane były tu urządzenia na potrzeby gorzelni i cukrowni oraz narzędzia rolnicze. W roku 1899 powstało tu „Akcyjne Towarzystwo Zakładów Górniczych Ruda Maleniecka”. Według zachowanych dokumentów dawnej Guberni Radomskiej wiadomo, że w 1897 roku zakłady w Rudzie zatrudniały 60 pracowników, w tym 10 robotników pracowało w zakładach mechanicznych, 38 w walcowni i 12 w odlewni. W roku 1908 miejscowy zakład wyprodukował 19800 pudów żelaza handlowego. W 1910 roku zatrudnionych było tu ogółem 128 robotników, jednak były to już ostatnie lata świetności zakładu.

Na skutek pogłębiających się trudności i pogarszającej się ciągle koniunktury Ruda Maleniecka została wykupiona w 1913 roku przez Felicjana Jankowskiego. Nowy właściciel zlikwidował zakłady przemysłowe i zajął się nową, nie posiadającą w tym regionie tradycji działalnością gospodarczą-rybactwem.

Z czasów działalności Bocheńskiego pozostał w Rudzie Malenieckiej między innymi tartak, który znajdował się w miejscu dzisiejszego przedszkola. Kiedy uległ on spaleniu w 1905 roku, Felicjan Jankowski przystąpił do budowy nowego, po przeciwnej stronie drogi, na placu o powierzchni 8 hektarów. Do napędu traków i pozostałych urządzeń sprowadził on z Anglii okrętową maszynę parową dużej mocy. W tym czasie był to największy tartak w okolicy.

Jednak upadek przemysłu metalowego zdegradował miejscowość do roli wsi rolniczej, pozbawiając wielu mieszkańców źródeł utrzymania. Nie pomogło założenie przez Jankowskiego dużego gospodarstwa rybnego oraz doświadczalnej stacji rybackiej.

Przez jakiś czas Ruda Maleniecka składała się z wsi i folwarku. Według wykazu miejscowości powiatu koneckiego z 1905 roku działało tu „Towarzystwo Akcyjne Ruda Maleniecka” i mieszkało we wsi 662 mieszkańców w 67 drewnianych budynkach. 102 dziesięciny stanowiły grunty chłopskie oraz 4816 dziesięcin gruntów należało do obywateli ziemskich. Natomiast folwark posiadał 18 budynków i 152 mieszkańców. Znajdował się tu, też młyn wodny.

Pierwszy Spis Powszechny z roku 1921 odnotował wieś o 380 mieszkańcach (w tym 6 narodowości żydowskiej) i 67 budynkach oraz folwark o 13 budynkach. W okresie międzywojennym nie nastąpiło odrodzenie się przemysłu w Rudzie Malenieckiej. Czynny był w tym okresie tartak, młyn wodny i posadzkarnia, stanowiące własność Jankowskich. Ostatnimi właścicielami dworu i należących do nich nieruchomości aż do ich upaństwowienia po 1945 roku była rodzina Froelichów.

Zabytki

• neoromańska kaplica pw. św. Tadeusza, wybudowana w 1848 r. wg projektu Jana Jakuba Gaya; budowla jednonawowa z prezbiterium i apsydą; na ołtarzu głównym znajduje się obraz NMP z połowy XIX w.; wnętrze przyozdobione jest dekoracją stiukową.
• Cmentarz wojenny z okresu 1914-1915. Spoczywa tu 35 żołnierzy armii rosyjskiej, 2 niemieckiej i 1 austro - węgierskiej.