Tarłów

Tarłów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim. Siedziba gminy Tarłów. W latach 1550-1870 miasto.

Miejscowość leży na trasie zielonego szlaku rowerowego im. Witolda Gombrowicza.

W latach 1975-1998 Tarłów położony był w województwie tarnobrzeskim.

Historia

W 1550 r. Andrzej Tarło założył na terenach wsi Czekarzewice miasto Tarłów. Miejscowość otrzymała prawa miejskie na podstawie przywileju wydanego przez króla Zygmunta Augusta w Piotrkowie. Również na podstawie przywileju mieszczanie tarłowscy byli zwolnieni z płacenia podatków przez kolejne 20 lat. W 1614 r. powstał pierwszy, drewniany kościół, ufundowany przez Mikołaja Oleśnickiego. W 1636 r. wybudowano szpital, a w 1647 r. kościół drewniany został zastąpiony murowanym kościołem pw. Świętej Trójcy, który stoi w Tarłowie do dzisiaj.

W czasie potopu szwedzkiego Tarłów został w ogromnym stopniu zniszczony przez Szwedów. W 1664 r. król Jan Kazimierz wydał miejscowym garncarzom przywilej zezwalający na swobodny handel oraz wolny spław towarów Wisłą do Gdańska. W XVIII wieku Tarłów podupadł. Pragnąc pomóc miastu, król Stanisław August Poniatowski nadał mu pierwotne przywileje z 1550 r.

W 1851 r. miasto zostało zniszczone przez wielki pożar. Ocalał tylko kościół Świętej Trójcy i cztery domy. W czasie powstania styczniowego przebywał tu oddział Dionizego Czachowskiego. Po powstaniu, w 1869 r., Tarłów utracił prawa miejskie. W 1873 roku epidemia cholery zdziesiątkowała mieszkańców Tarłowa. Na cholerę umarli miejscowi mistrzowie garncarscy. Nastąpił upadek rzemiosła.

W 1877 r. w Tarłowie powstał sąd gminny, w 1905 r. remiza straży pożarnej. Od 1927 r. działa szkoła powszechna, której budynek po rozbudowie służy do dzisiaj. W 1915 r. w rejonie Tarłowa bitwę z Rosjanami stoczyła I Brygada Legionów Polskich. W 1929 r. w Tarłowie powstał kościół i parafia polskokatolicka.

W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli tu getto. Zgromadzonych w nim Żydów w 1942 r. wywieziono do obozów koncentracyjnych. W 1943 r. powstała kompania AK Tarłów, o kryptonimie Próg. W czasie okupacji w Tarłowie i okolicach miały miejsce masowe egzekucje. W 1944 r. w rejonie Tarłowa toczyły się walki o przyczółek baranowsko-sandomierski. Do walki z Niemcami przystąpiły także miejscowe oddziały Armii Krajowej.

W latach powojennych Tarłów był siedzibą gminy, początkowo w województwie kieleckim, a od 1975 r. w województwie tarnobrzeskim. Od 1999 r. Tarłów administracyjnie należy do powiatu opatowskiego, w województwie świętokrzyskim.

Zabytki

• Barokowy kościół pw. Świętej Trójcy, zbudowany na planie krzyża w XVII wieku; na fasadzie znajduje się rzeźba wyobrażająca Trójcę Świętą; przedłużeniem fasady są wieże z dzwonami z 1653 r.; sklepienie prezbiterium ozdobione jest cenną dekoracją stiukową z motywami roślinnymi i sceną Wniebowzięcia; w jednej z bocznych kaplic dekoracja wykonana przez anonimowego artystę przedstawia taniec śmierci; w środku kościoła znajdują się wejścia do krypt grobowych
• Cmentarz parafialny (najstarsza część z przełomu XVIII i XIX w.)
• Dawny cmentarz żydowski z przełomu XVI i XVII w.
• Ruiny synagogi z 1786 roku