Bałtów (województwo świętokrzyskie)

Bałtów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim. Jest siedzibą gminy Bałtów.

W latach 1975-1998 Bałtów położony był w województwie kieleckim.

Przez wieś przełomem płynie rzeka Kamienna, a brzegi doliny obramowane są wapiennymi skałkami. Największą atrakcją turystyczną miejscowości jest Park Jurajski, założony tutaj w 2004, po odkryciu w Bałtowie skamieniałych tropów dinozaurów.

Położenie

Bałtów znajduje się około 12 kilometrów na północny wschód od Ostrowca Świętokrzyskiego. Leży w dolinie rzeki Kamiennej, na Pogórzu Bałtowskim, które rozciąga się od doliny Kamiennej do rzeki Wolanki.

Charakterystyczne dla krajobrazu Bałtowa są strome zbocza Doliny Kamiennej, z wapiennymi skałkami. W okolicy znajduje się również wiele lessowych wąwozów, których głębokość dochodzi niekiedy do 20 metrów.

Tereny miejscowości wchodzą w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej z rezerwatami przyrody Modrzewie i Ulów.

Historia

Wieś mogła istnieć już w XI wieku. Prawdopodobnie z tego okresu pochodził pierwszy z bałtowskich kościołów pod wezwaniem Świętego Andrzeja. O Bałtowie wspominał Jan Długosz w swoich kronikach. Według niego fundatorem drewnianego kościoła miał być właściciel Bałtowa, Warsz herbu Rawa Miechowski. Po pożarze, który zniszczył kościół pod koniec XVII wieku, wzniesiono nowy pod wezwaniem Matki Boskiej Bolesnej.

Po Warszu kolejnymi właścicielami wsi byli m.in.: Jan z Kaliszan, Ossolińscy, Krzysztof Krzyżanowski, Paweł Chocimowski, Marcin i Stanisław Chomentowscy oraz hrabia Jacek Małachowski.

W 1828 roku Bałtów nabył książę Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki. Wieś pozostawała własnością rodu Druckich-Lubeckich herbu Druck do końca II wojny światowej.

Pod koniec XIX wieku, książę Aleksander Drucki-Lubecki postanowił wybudować tutaj swoją siedzibę. W latach 1894-1899 powstał pałac. Po II wojnie światowej rodzina Druckich-Lubeckich zmuszona była opuścić Bałtów. W latach powojennych opuszczony pałac uległ dewastacji. Do dnia dzisiejszego spadkobiercy nie mogą odzyskać zrabowanych dóbr.

Zabytki

• Klasycystyczny pałac książąt Druckich-Lubeckich z końca XIX w., obecnie zdewastowany i zamknięty dla zwiedzania, otoczony parkiem pochodzącym jeszcze z XVIII w., z wieloma drzewami uznanymi za pomniki przyrody. Przed wojną mieszkał w nim książę Aleksander Drucki-Lubecki herbu Druck, potomek księcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego. Po wkroczeniu Armii Czerwonej książę, wraz z całą rodziną, zmuszony był do opuszczenia swego majątku, który następnie został znacjonalizowany. W czasach PRL mieściła się w pałacu szkoła. W chwili obecnej potomkowie księcia starają się o odzyskanie zrabowanych dóbr.
• Kościół pw. Matki Boskiej Bolesnej z 1697, gruntowanie przebudowany na początku XX w. Świątynię wzniesiono po pożarze drewnianego kościoła, który według niektórych źródeł mógł pochodzić nawet z XI w. W latach 1904-1908 świątynia została przebudowana. Zbiórkę środków na przebudowę rozpoczął już w 1894 r. proboszcz Teofil Banaszkiewicz. Pracami kierował architekt Konstanty Wojciechowski. W czasie przebudowy całkowicie zmieniono układ kościoła. W miejsce dawnego głównego ołtarza, który znajdował się po stronie wschodniej wybito wielkie drzwi. Natomiast w miejscu dawnego wejścia do kościoła wzniesiono prezbiterium z nowym ołtarzem, a także dwie zakrystie i dwie kaplice. Do świątyni po stronie wschodniej dobudowano dwie wieże o wysokości 36,5 m. W wyposażeniu kościoła zachowały się elementy wyposażenia pierwotnej świątyni. M.in. ołtarze boczne, chrzcielnica oraz barokowa ambona.
• Zrujnowana kaplica z 1786 roku, położona w parku nieopodal pałacu, znajduje się na miejscu dawnego, spalonego kościoła.
• Młyn wodny z XIX w. na rzece Kamiennej, do dzisiaj wykorzystywany do produkcji mąki.
• Drewniana kaplica Świętego Jana Nepomucena z XIX w.
• Cmentarz z XIX w. z kaplicą grobową rodu książąt Druckich-Lubeckich

Bałtowskie dinozaury

Tropy dinozaurów

Tropy dinozaurów w Bałtowie zostały odkryte przez polskiego paleontologa, dr. Gerarda Gierlińskiego. Pochodzą z okresu jury. Jeden z nich – trop drapieżnego allozaura znajduje się na szczycie skały zwanej Czarcią Stopką.

Nazwa skały związana jest z miejscowymi legendami, które miały tłumaczyć powstanie tego nietypowego śladu. Według jednej z nich diabeł niósł wielki głaz, by zburzyć miejscowy kościół. Nie zdołał jednak dotrzeć na miejsce przed wschodem słońca i upuścił tu kamień, na którym pozostały ślady diabelskich pazurów. Według innej legendy, diabeł założył się z aniołem, że pokona dolinę Kamiennej jednym skokiem. Odbił się od skały tak mocno, że pozostał na nim odcisk jego stopy.

Kolejne tropy dinozaurów, w tym między innymi roślinożernego stegozaura, można zobaczyć w lessowym wąwozie zwanym Żydowskim Jarem, położonym nieopodal bałtowskiego młyna wodnego.

Park Dinozaurów JuraPark Bałtów

Park, w którym można obejrzeć m.in. makiety dinozaurów w naturalnych wymiarach. Ścieżki spacerowe podzielone są na odcinki, które reprezentują kolejne epoki geologiczne Ziemi, od kambru, do momentu pojawienia się człowieka w neolicie. W chwili obecnej na terenie parku znajduje się około czterdziestu modeli dinozaurów (największy z nich to mierzący około 26 metrów długości diplodok), z okresu triasu, jury i kredy.

Na terenie parku znajduje się również muzeum, w którym wystawione są skamieniałości z okresu jurajskiego, w tym między innymi tropy dinozaurów, znalezione w innych miejscowościach regionu świętokrzyskiego.

W parku rośnie kilka wollemi.

Turystyka

Atrakcją Bałtowa jest także spływ rzeką Kamienną. Trasa ma długość około czterech kilometrów, a tratwami kierują flisacy ubrani w regionalne stroje.

W Bałtowie funkcjonują dwie stadniny koni oraz wypożyczalnia kajaków. Na terenie miejscowości wytyczone są trasy spacerowe. Znajduje się tu również punkt widokowy na dolinę rzeki Kamiennej.

Przez wieś przechodzi niebieski szlak turystyczny im. Stanisława Jeżewskiego z Łysej Góry do Pętkowic i zielony szlak rowerowy im. Witolda Gombrowicza.

We wsi znajduje się także wyciąg narciarski.