Działoszyce

Działoszyce – miasto położone w południowej Polsce, w woj. świętokrzyskim, w powiecie pińczowskim. Siedziba miejsko-wiejskiej gminy Działoszyce. Położone nad rzeką Nidzicą (lewy dopływ Wisły).

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. kieleckiego.

Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 1117 mieszkańców.

Historia

Pierwsza wzmianka o Działoszycach pochodzi z 1220 r. Osada położona była na szlaku handlowym prowadzącym z Krakowa przez Skalbmierz i Wiślicę. Działoszyce rozwijały się dzięki protekcji biskupa Iwona Odrowąża. W czasach Kazimierza Wielkiego miały ok. 430 mieszkańców. W 1409 r. król Władysław Jagiełło nadał osadzie prawa miejskie. Ród Ostrogskich do których należało miasto, otrzymał przywilej na pobieranie opłat mostowych od kupców wielkopolskich. Działoszyce były ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. Rozwijały się tu garbarstwo i olejarstwo, a w późniejszym okresie sukiennictwo. W 1629 r. w mieście było 13 rzemieślników. Znajdowały się tu młyn i stępa napędzane przez dwa koła wodne. W 1662 r. Działoszyce miały 468 mieszkańców. W 1788 r. – 159 domów i 720 mieszkańców. Miasto posiadało przywilej na odbywanie 12 jarmarków w ciągu roku.

W 1795 r., w następstwie III rozbioru, Działoszyce znalazły się na dwanaście lat w zaborze austriackim. W okresie od 1807 do 1815 roku należały do Księstwa Warszawskiego, by w 1815 r., na ponad sto lat przejść pod zabór rosyjski. Pozostawanie blisko granicy z Austrią i Rzecząpospolitą Krakowską, w dogodnym dla handlu obszarze, sprawiło, iż w „lwim grodzie” znacznie nasiliło się osadnictwo żydowskie. Lokalizacja sprzyjała nie tylko handlowi, ale również i o wiele bardziej opłacalnemu przemytowi, miasto bogaciło się coraz bardziej.

W 1820 r. liczba ludności miasta wynosiła już 1692 osoby. Wśród nich było 436 chrześcijan i 1256 Żydów (74%). Pierwsi trudnili się głównie rzemiosłem i rolnictwem, drudzy zajmowali się przede wszystkim handlem. W 1827 r. Działoszyce miały 1735 mieszkańców, w 1857 r. 3000, a w 1879 r. już 5170 osób. W roku 1894 wybuchła epidemia cholery, w wyniku której zmarło 126 osób, w większości Żydzi.

W 1899 r., spośród ogólnej liczby 5170 mieszkańców, 4673 (90%) było Żydami. Zajmowali się przeważnie przemysłem i handlem. W mieście działało w tym czasie 6 garbarnii, 3 cegielnie, 2 olejarnie, 2 fabryki świec, kopalnia gipsu oraz kaflarnia.

W okresie dwudziestolecia międzywojennego w Działoszycach handlowano zbożem, drobiem oraz trzodą chlewną. Funkcjonowało tu także kilka małych zakładów przemysłowych. M.in. olejarnia, kaflarnia, garbarnia oraz 3 młyny. Liczba mieszkańców malała z powodu konkurencji większych zakładów przemysłowych położonych w sąsiednich ośrodkach, a także problemów komunikacyjnych. W 1921 r. miasto miało 6755 mieszkańców. Do 1939 r. liczba ta zmalała do 5872. W czasie okupacji hitlerowskiej zagładzie uległa cała ludność żydowska miasteczka. W 1946 r. Działoszyce miały już zaledwie 2506 mieszkańców.

Zabytki

• Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy, erygowany w 1222 r., gotyckie prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym, przebudowany w XVII wieku w stylu barokowym, w XIX wieku przebudowany ponownie (przedłużenie nawy i dobudowanie wieży), kaplice pw. Świętej Anny z 1637 r. i pw. Matki Boskiej Różańcowej z 1663 r.
• Zrujnowana synagoga, z 1852 przy ul. Krasickiego
• Cmentarz z XIX wieku, z kaplicą grobową rodziny Michalskich

Zobacz też

• Działoszyce (stacja kolejowa)
• Cmentarz żydowski w Działoszycach