Koprzywnica

Koprzywnica to miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie sandomierskim, nad rzeką Koprzywianką. Siedziba gminy miejsko-wiejskiej Koprzywnica. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnobrzeskiego.

Historycznie położona jest w Małopolsce, w ziemi sandomierskiej.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 2 546 mieszkańców.

Koprzywnica leży na trasie drogi krajowej nr 79 z Krakowa do Sandomierza przy drodze wojewódzkiej nr 758.

Przez miasto przechodzi szlak cysterski, tarnobrzeska odnoga Małopolskiej Drogi św. Jakuba, czerwony szlak turystyczny z Gołoszyc do Piotrowic oraz zielony szlak rowerowy z Sandomierza do Ujazdu.

Urodził się tutaj Edward Komar, polski duchowny katolicki, biskup tarnowski.

Historia

W okolicach Koprzywnicy w czasach przedchrześcijańskich istniał bardzo silny ośrodek kultu ognia. Osada nad Koprzywianką istniała już w początkach XII wieku. W dawnej historiografi występuje jako Pokrzywnica ( nazwa Koprzywnica jest czechizmem ). W 1185 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy sprowadził z burgundzkiego Morimondu cystersów, które wysyłało swoich wychowanków do wielu klasztorów w Europie. Mikołaj Bogoria Skotnicki h. Bogoria (1150- 1238) – rycerz, komes (darczyńca Cystersów) podarował w 1185 r. – Koprzywnicę i w tej świętokrzyskiej gminie kilka wsi np.; Krzcin,Gnieszowice i koło Krosna m. Wietrzno i inne miejscowości, zakonowi cystersów, przybyłemu z Francji i to przy staraniach księcia Kazimierza Sprawiedliwego. Pomogli im także biskupi krakowscy – Gedko oraz Pełka. Dokumentem księcia Bolesława V Wstydliwego z 8 grudnia 1268 r. osada targowa Koprzywnica uzyskała prawa miejskie na prawie magdeburskim (na wzór miasta Krakowa). Dzięki cystersom miasto przeżywało duży rozkwit. W wiekach XV-XVII zaliczane było do średniej wielkości ośrodków Małopolski. Legat papieski, biskup firmański Filip w 1279 r. w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru Cystersów w Koprzywnicy; prawo do pobierania dziesięciny między innymi z tutejszej miejscowości i z Wietrzna, z Krzcin, Gnieszowic.

Pisemna wzmianka o Koprzywnicy pochodzi z 1280 i związana jest ze zwycięstwem Leszka Czarnego pod Koprzywnicą, nad wojskami Księcia ruskiego Lwa, po którym Leszek Czarny, uderzył na ziemie pogranicza, zdobywając m.in. Przeworsko. W 1345 Konrad opat Koprzywnicki nadał sołectwo klasztornej miejscowości Wietrzno Oberwinowi (zwane Oberwinowa lub Albinowa Wola – przysiółek Wietrzna), położonej nad rzeką Jasiel koło Krosna.

Jak podaje kronika Janka z Czarnkowa, na krótko przed swą śmiercią nocował w klasztorze cystersów Kazimierz Wielki. W 1606 miał tu miejsce rokosz szlachty przeciwko Zygmuntowi III Wazie pod przywództwem Mikołaja Zebrzydowskiego.

W latach 1655-1660 Koprzywnica ucierpiała w wyniku potopu szwedzkiego. Katarzyna Bobola z h. Leliwitów- właścicielka włości w tych stronach – siostra Stanisława Boboli i krewna św. Andrzeja Boboli, wzięła 16 listopada 1676 r. w Koprzywnicy ślub z Gabrielem Witowskim, udzielony przez opata Cystersów z Koprzywnicy – Jerzego Ossolińskiego i urządziła wielkie wesele.

Po kasacji zakonu cystersów w 1820 Koprzywnica podupadła, i w 1869 r. utraciła prawa miejskie. Zostały one jej przywrócone niedawno, 1 stycznia 2001 roku.

W 1911 sprowadzono relikwie świętego Floriana, które miały chronić, zdaniem wiernych, ten gród od pożarów i innych klęsk.

12 maja 2009 r. Koprzywnicę odwiedził Prezydent RP Lech Kaczyński. Była to pierwsza od prawie 650 lat, od pobytu króla Kazimierza Wielkiego, wizyta głowy państwa w tej miejscowości.

Struktura powierzchni

Według danych z lat 2001-2005 miasto Koprzywnica ma obszar 17,9 km². W ciągu tego okresu zmniejszył się procentowy udział użytków rolniczych (z 80,5% w '01 do 71,8% w '05) oraz lasów (z 8,8% w '01 do 8,7% w '05, przy czym zwiększył się on w stosunku do roku '03 z 8,9%) na rzecz zwiększenia się areału nieużytków (z 10,7% w '01 do 19,5% w '05). Część użytków rolnych (m.in. gruntów ornych) i nieużytków wykorzystana została pod zabudowę miejską, w tym celu wykorzystano też znaczne połacie łąk. Jednak bardzo niska opłacalność/dochodowość z areału użytków rolnych wymusiła na mieszczanach-rolnikach działania na rzecz odłogowania oraz zadrzewiania znacznych połaci swoich domostw; trendu tego nie powstrzymały dopłaty bezpośrednie z UE, bowiem znaczna część z nich przebranżowiła się.

Zabytki

• pocysterski kościół pw. NMP i św. Floriana, zbudowany w pierwszej ćwierci XIII w., zniszczony podczas najazdu tatarskiego w 1241 r., przebudowany w XV w. i XVIII w. – wtedy dodanie późnobarokowej fasady, przebudowa okien i zmiana wyposażenia wnętrza. Od strony dawnego klasztoru czterokolumnowy portal romański z gładkim tympanonem. Wewnątrz kościoła zachowało się wiele detali romańskich: okna, kapitele, bazy, zworniki sklepień, a także sklepienia krzyżowo-żebrowe.
• przylegające do kościoła wschodnie skrzydło dawnego klasztoru cystersów z zachowanym kapitularzem z XIII w., w którym sklepienie wspiera się na dwóch kolumnach. Pozostałe skrzydła klasztoru rozebrano w 1915 r.
• dawne zabudowania przyklasztorne.
• rynek z kościołem pw. Matki Boskiej Różańcowej z 1470 r., rozbudowanym w stylu barokowym w XVII wieku.

Zniszczone zabytki

• Kościół Wszystkich Świętych
• Kościół św. Leonarda
• Kościół Świętego Ducha

Kultura

Obecnie na miejscu gdzie stała pogańska świątynia, odbywa się widowisko „światło i dźwięk” – będące popisami miejscowej straży pożarnej przy okazji obchodów miejscowego kultu św. Floriana. Dzieje się to w nocy, w Wielką Sobotę, zaraz po rezurekcji. Według obrządku katolickiego to nabożeństwo powinno się odbywać w niedzielny poranek, ale miejscowa tradycja nakazuje inaczej – Kościół katolicki, walcząc z miejscowymi silnymi tradycjami pogańskimi, bardzo często adaptował i przyjmował jako swoje wiele lokalnych zwyczajów i świąt.

Ulice

Poniżej w tabeli 1 ulice będące integralną częścią miasta Koprzywnica, z aktualnie przypasanym im numerem zgodnym z TERYT z katalogu ULIC.

Zobacz też

• Młodzieżowa Orkiestra Dęta Koprzywnica
• Cmentarz żydowski w Koprzywnicy