Skarżysko-Kamienna

Skarżysko-Kamienna – miasto i gmina w północnej części województwa świętokrzyskiego, siedziba władz powiatu skarżyskiego. Położona na Wyżynie Kieleckiej, nad rzeką Kamienną.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 47 525 mieszkańców.

Toponimia

Do 24 kwietnia 1928 r. miasto nosiło nazwę Kamienna; zwyczajowo i potocznie określane jest pierwszym członem nazwy – Skarżysko.

Dość często nazwa miasta bywa przez "niezorientowanych" przeinaczana: można usłyszeć "Skarżysko Kamienne", co jest oczywistym błędem – jest to nazwa dwuczłonowa rozdzielona łącznikiem. Dlatego należy mówić np. "w Skarżysku-Kamiennej", a nie "w Skarżysku Kamiennym".

Położenie

Skarżysko-Kamienna położone jest nad rzeką Kamienną oraz jej dopływami Kamionką, Bernatką i Oleśnicą, na pograniczu Płaskowyżu Suchedniowskiego i Garbu Gielniowskiego oraz na północnym obrzeżu Gór Świętokrzyskich. Graniczy bezpośrednio z województwem mazowieckim; jeden z największych ośrodków miejskich województwa.

Skarżysko-Kamienna jest położone na wysokości 250 m n.p.m.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 64,39 km².

Miasto jest węzłem komunikacyjnym – leży na przecięciu głównych szlaków drogowych oraz kolejowych z Warszawy do Krakowa i z Łodzi do Rzeszowa.

Skarżysko-Kamienna jest punktem początkowym czerwonego Szlaku Milenijnego prowadzącego do Kałkowa, zielonego szlaku turystycznego prowadzącego na Wykus, żółtego szlaku turystycznego prowadzącego poprzez okolice miasta, czarnego szlaku rowerowego prowadzącego do Mostek oraz niebieskiego szlaku rowerowego prowadzącego do Ostrowca Świętokrzyskiego.

Przyroda

Skarżysko-Kamienna usytuowane jest w otoczonej zalesionymi wzniesieniami kotlinie, dodatkowo przeciętej doliną Kamiennej i jej dopływów. Podłoże stanowią głównie gleby piaszczyste i piaszczysto gliniaste; w dolinie Kamiennej występują żyźniejsze osady rzeczne z pokładami gleb torfowych. Znaczna część nurtu rzeki przebiegającego przez obszar miasta jest nieuregulowana, tworząc zawiłe meandry wyznaczające skomplikowaną granicę południowo-wschodniej części Skarżyska. Na południowo-zachodnich krańcach miasta wzdłuż rzeki rozciągają się łąki będące jej naturalnym rozlewiskiem, znajdujące się pod wodą po wiosennych roztopach i długotrwałych opadach w sezonie wiosenno-letnim.

Lasy

Miasto okalają rozległe kompleksy leśne, których znaczną część obejmują obszary chronionego krajobrazu oraz parki krajobrazowe (w tym Suchedniowsko-Oblęgorski Park Krajobrazowy i Sieradowicki Park Krajobrazowy). Dominujące gatunki lasotwórcze w obrębie Nadleśnictwa Skarżysko-Kamienna to sosna (ok. 70% powierzchni) oraz jodła (ok. 20%). Inne powszechnie spotykane gatunki to brzoza, olcha, dąb, świerk, modrzew, buk oraz grab. Powierzchnia lasów w granicach administracyjnych miasta wynosi 2571 ha (2005).

Transport i komunikacja

Skarżysko-Kamienną cechuje położenie na przecięciu szlaków drogowych i kolejowych, dzięki czemu możliwy jest relatywnie łatwy dojazd do wielu ośrodków miejskich w kraju. To jeden z węzłów kolejowych i drogowych w tej części kraju. W 2011 oddano do użytku nowy odcinek S7 między Skarżyskiem Kamienną a Kielcami. W związku z organizacją w Polsce Euro 2012 planowany jest również remont torowiska pomiędzy Warszawą a Skarżyskiem. Intensywnie modernizowana jest infrastruktura dworca PKP w mieście. Budowany jest nowy dworzec dla autobusów dalekobieżnych oraz busów komunikacji regionalnej.

Kolej

W mieście znajduje się jedna stacja kolejowa – Skarżysko-Kamienna, oraz dwa przystanki kolejowe – Skarżysko Milica (od 1 sierpnia 2009 linia nieczynna) i Skarżysko Zachodnie; w granicach administracyjnych miasta jest także przystanek kolejowy miejscowości Skarżysko Kościelne. Skarżysko-Kamienna jest jednym z największych węzłów kolejowych w regionie, stanowiącym skrzyżowanie linii Warszawa Zachodnia – Kraków Główny oraz Łódź Kaliska – Dębica. W północno-wschodniej części miasta znajduje się stacja rozrządowa; Skarżysko-Kamienna jest siedzibą zakładu przewozów towarowych oraz zakładu taboru spółki PKP Cargo. Od 2011 r. PKP Cargo notuje zyski, co nie miało miejsca w latach poprzednich.

Drogi

Przez miasto przebiegają następujące trasy:

• 7E77 Droga krajowa nr 7 (Żukowo – Gdańsk – Warszawa – Radom – Skarżysko-Kamienna – Kielce – Kraków – Chyżne)
• 42 Droga krajowa nr 42 (Kamienna – Radomsko – Skarżysko-Kamienna – Starachowice – Rudnik).
• S7 Droga ekspresowa S7 (Polska)

W 2005 roku zakończono pierwszy etap budowy węzła drogowo-kolejowego, umożliwiającego bezkolizyjny przejazd DK7, uprzednio krzyżującą się z DK42 oraz linią kolejową do Tomaszowa Mazowieckiego. Drugi etap budowy został zakończony w 2007 roku.

W 2011 r. oddano do użytku odcinek S7 na odcinku Skarżysko-Kamienna - Występa. Prace obejmowały przebudowę istniejącej drogi krajowej nr 7 oraz budowę drugiej, nowej jezdni o długości 16,67 km o parametrach drogi ekspresowej wraz z budową nowych obiektów mostowych, wiaduktów drogowych na węzłach, kładek dla pieszych, przepustów, urządzeń bezpieczeństwa ruchu oraz ochrony ekologicznej, budowę nowej i przebudowę istniejącej infrastruktury podziemnej i nadziemnej (roboty wyburzeniowe, przebudowa gazociągu, linii energetycznych, instalacji telekomunikacyjnych i instalacji wodno - kanalizacyjnych). W latach następnych planowana jest budowa S7 na odcinku od Skarżyska - Kamiennej do granicy województwa mazowieckiego.

Komunikacja MKS

W Skarżysku-Kamiennej funkcjonuje Miejska Komunikacja Samochodowa, obsługująca 21 linii na terenie miasta oraz pobliskich miejscowości (w tym linię "A" do Starachowic, będącą wspólnym przedsięwzięciem komunikacyjnym obu miast). W szczytowym okresie działalności, przypadającym na koniec lat osiemdziesiątych XX wieku, spółka (wówczas pod nazwą MPK) obsługiwała 37 linii (plus dodatkowo warianty poszczególnych linii) – od tamtej pory jednak wiele połączeń i kursów zostało zlikwidowanych.

Komunikacja PKS

Połączenia podmiejskie oraz dalekobieżne obsługiwane były przez Państwowe Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej w Skarżysku, a następnie, po przeprowadzonej w 2003 roku prywatyzacji, przez PKS-Iwopol spółka z o.o. Przedsiębiorstwo, pomimo zmiany właściciela, było w coraz gorszej kondycji finansowej. Wyraźnym początkiem ostatecznego upadku było zajęcie części taboru na pokrycie długów wobec wierzycieli. Na początku 2007 r. likwidacja spółki stała się nieunikniona – PKS-Iwopol przestał istnieć z dniem 1 kwietnia, a pozostały tabor, kursy oraz część załogi przejął starachowicki PKS który sam ma coraz poważniejsze problemy ekonomiczne.

Prywatny transport osobowy

W warunkach gospodarki wolnorynkowej dotychczasowi monopoliści w sektorze usług przewozowych – MKS i PKS – stopniowo tracili swą pozycję na rzecz prywatnej konkurencji. Obecnie większość połączeń realizowanych jest przez prywatne "busy" – istnieje około 20 linii, w tym także dwie dalekobieżne do Krakowa i Katowic. Inne ośrodki miejskie regionu posiadające połączenie ze Skarżyskiem-Kamienną to Kielce (najbardziej uczęszczana linia), Radom, Starachowice oraz Końskie.

TAXI

W Skarżysku-Kamiennej funkcjonuje kilka firm świadczących usługi przewozowe TAXI, zarówno osobowe jak i bagażowe.

Edukacja

• Szkoły podstawowe i gimnazja:
  • Szkoła Podstawowa nr 1, im. Tadeusza Kościuszki
  • Szkoła Podstawowa nr 2 (obecnie Zespół Placówek Oświatowych)
  • Szkoła Podstawowa nr 3, im. Henryka Sienkiewicza
  • Szkoła Podstawowa nr 5
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7, im. Obrońców Westerplatte
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 8, im. Stefana Żeromskiego
  • Publiczna Szkoła Podstawowa nr 9, im. księdza profesora Włodzimierza Sedlaka
  • Zespół Szkół Publicznych nr 1 (Gimnazjum nr 1, Szkoła Podstawowa nr 13, im. mjr Henryka Dobrzańskiego „HUBALA”)
  • Prywatny Zespół Szkół w Skarżysku-Kamiennej (Prywatne Gimnazjum, Prywatna Szkoła Podstawowa)
  • Gimnazjum nr 2, im. Powstańców Warszawy
  • Gimnazjum nr 3, im. Antoniego "Szarego" Hedy
  • Zespół Szkół Publicznych Nr 4 (Gimnazjum nr 4, Szkoła Podstawowa nr 4, Przedszkole nr 2)
• Szkoły średnie i zawodowe:
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego,
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Adama Mickiewicza
  • III Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica
  • Zespół Szkół Ekonomicznych im. Mikołaja Kopernika
  • Zespół Szkół Transportowo-Mechatronicznych nr 6 im. Partyzantów Ziemi Kieleckiej
  • Zespół Szkół Technicznych
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3
  • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4
• Szkoły policealne:
  • Policealna Szkoła Pracowników Służb Społecznych im. prof. Mieczysława Michałowicza
  • Centrum Kształcenia Praktycznego
  • Centrum Edukacji Zawodowej
  • Towarzystwo Wiedzy Powszechnej
  • Zakład Doskonalenia Zawodowego w Kielcach. Centrum Kształcenia Zawodowego w Skarżysku-Kamiennej
  • Centrum Kształcenia "Awans"
• Kolegia:
  • Kolegium Pracowników Służb Społecznych im. prof. Mieczysława Michałowicza
• Szkoły wyższe:
  • Prywatna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania. Wydział zamiejscowy w Skarżysku-Kamiennej
• Szkoły Specjalne:
  • Zespołu Placówek Edukacyjno-Wychowawczych
    • Klasy specjalne dla upośledzonych
    • Przedszkole
    • Szkoła Podstawowa
    • Gimnazjum
    • Liceum Uzupełniające
    • Liceum Ogólnokształcące
    • Klasy Zawodowe
    • Internat

Sport

Skarżysko ma tradycje wioślarskie związane z klubem KW Rejów, jaki istniał na terenie zbiornika Rejów.

• Granat Skarżysko-Kamienna – zespół piłki nożnej, grający w III lidze ( sezon 2011/2012 III grupa małopolsko-świętokrzyska)
• MIKS Kolejarz (wcześniej KKS Ruch) Skarżysko-Kamienna – zespół piłki nożnej, grający w lidze okręgowej
• Gala Skarżysko – siatkówka kobiet
• STS Skarżysko-Kamienna – siatkówka mężczyzn

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie Skarżyska swoją działalność prowadzą następujące wspólnoty wyznaniowe:

• Kościół Polskokatolicki
  • parafia Matki Bożej Bolesnej
• Kościół Rzymskokatolicki
  • parafia śś. Piotra i Pawła
  • parafia MB Nieustającej Pomocy
  • parafia Najświętszego Serca Jezusa
  • parafia Niepokalanego Poczęcia NMP
  • parafia MB Ostrobramskiej
  • parafia św. Brata Alberta
  • parafia św. Józefa Oblubieńca
  • parafia Trójcy Przenajświętszej (siedziba w Skarżysku Kościelnym)
  • parafia MB Częstochowskiej
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór Jeruzalem
• Świadkowie Jehowy
  • Sala Królestwa

W mieście znajduje się polskokatolicka kaplica parafialna pw. Matki Bożej Bolesnej.

Atrakcyjność turystyczna

• Muzeum im. Orła Białego – muzeum regionalne; znaczna część eksponatów pochodzi z okresu II wojny światowej
  • broń, umundurowanie i wyposażenie żołnierzy, dokumenty, fotografie
  • ekspozycja plenerowa – działa, pojazdy opancerzone, helikoptery, samoloty, czołgi (w tym prawdopodobnie jedyny w Europie i jeden z kilku zachowanych na świecie egzemplarzy Sturmgeschütz IV) oraz skonstruowany w latach 60. XX wieku przez pochodzącego ze Skarżyska-Kamiennej Dionizego Wiśniewskiego kuter torpedowy ORP Odważny
• Pozostałości wielkiego pieca hutniczego z XVIII/XIX w.: fundamenty, mur oporowy, kanał przepustowy (jedyny zachowany gar wielkiego pieca w Staropolskim Okręgu Przemysłowym)
• Sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej, wierna kopia wileńskiej Ostrej Bramy (zob. Fot. 5).
• Kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Jezusowego z 1923 r. przy al. Niepodległości
• Kościół rzymskokatolicki pw. św. Józefa z 1928 r. przy ul. Legionów 64
• Kościół polskokatolicki pw. Matki Bożej Bolesnej – ul. Cmentarna (Skarżysko-Zachodnie)
• Cmentarz rzymskokatolicki z ok. 1885 r. przy ul. Cmentarnej
• Cmentarz żydowski z przełomu XIX i XX wieku
• Zalew Rejów o powierzchni 30 ha (zob. Fot. 3)
• Zabytkowy domek dróżnika z II połowy XIX wieku, mieszczący się przy ulicy Krakowskiej 171

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Stafford - kontakty z tym miastem zostały zapoczątkowane we wrześniu 1993 r. 10 marca 1994 roku Rada Miasta Skarżyska-Kamiennej podjęła uchwałę w sprawie nawiązania kontaktów i współpracy. W dniach 6-10 maja 1994 r. podczas pobytu władz Stafford w Skarżysku-Kamiennej podpisana została "Deklaracja o przyjaźni pomiędzy Okręgiem Stafford w Anglii i miastem Skarżysko-Kamienna w Polsce." W dniu 7 listopada 1994 roku, podczas rewizyty naszej delegacji podpisano w Stafford drugą deklarację o współpracy obu miast, potwierdzającą wcześniejsze ustalenia.
• Żmerynka - w styczniu 2001 roku w Skarżysku-Kamiennej został podpisany "List intencyjny w sprawie umowy o partnerstwie", a 28 lutego 2001 r. Rada Miasta powzięła uchwałę o nawiązaniu współpracy. 5 lipca 2001 r. podpisano umowę o partnerstwie handlowo-ekonomicznym, naukowo-technicznym i kulturalnym."
• Kawarna - kontakty zostały nawiązane w 2004 roku za pośrednictwem konsulatów. W dniach 12 - 16 lutego 2005 roku w Skarżysku-Kamiennej przebywała delegacja władz miasta Kawarna. Podczas wizyty została podpisana umowa o wzajemnej współpracy, która obejmuje partnerstwo w dziedzinie kultury, oświaty, sportu i ekologii oraz działania w ramach tworzenia i realizacji projektów unijnych. Dodatkową płaszczyzną porozumienia są zagadnienia dotyczące gospodarki i ochrony środowiska.

Znane postacie związane z miastem

Artyści

• Jakub Kawalec - (ur. 3 kwietnia 1978 r. w Skarżysku-Kamiennej) – wokalista, gitarzysta i autor tekstów zespołu happysad.
• Zbigniew Jaremko – (ur. 27 maja 1946 r. w Skarżysku-Kamiennej) – polski saksofonista tenorowy i sopranowy, klarnecista, kompozytor i aranżer, także twórca muzyki teatralnej i filmowej. Absolwent Wydziału Muzykologii Średniowiecznej na ATK oraz Wydziału Teorii i Kompozycji warszawskiej PWSM.
• Zbigniew Książek – poeta, artysta kabaretowy.
• Leopold Staff – polski poeta. W ostatnich latach życia przyjeżdżał do Skarżyska na wypoczynek i tutaj zmarł w 1957 roku.
• Włodzimierz Plaskota – muzyk, kompozytor i kabareciarz. Sprawował funkcję szefa muzycznego Studia 202 oraz kabaretu Elita. Urodzony w Skarżysku-Kamiennej.
• Maria Kowalik – polska aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna, pisarka. Urodzona w Skarżysku-Kamiennej.
• Ireneusz Dydliński – polski aktor teatralny i filmowy. Wychował się i mieszkał przez kilkanaście lat w Skarżysku.

Politycy

• Stanisław Głowacki – poseł na Sejm RP III kadencji (Akcja Wyborcza Solidarność). Urodzony (1956) w Chlewiskach, mieszka w Skarżysku-Kamiennej.
• Andrzej Bętkowski – poseł na Sejm RP VI kadencji (Prawo i Sprawiedliwość). Mieszkający w Skarżysku-Kamiennej.
• Marzena Okła-Drewnowicz – poseł na Sejm RP VI kadencji (Platforma Obywatelska). Mieszka w Skarżysku-Kamiennej.
• Krzysztof Grzegorek – poseł na Sejm RP V i VI kadencji (Platforma Obywatelska), były wiceminister zdrowia w rządzie Donalda Tuska. Mieszkający w Skarżysku-Kamiennej.
• Michał Okła – senator V i VI kadencji RP (Platforma Obywatelska). Urodzony i mieszkający w Skarżysku-Kamiennej.
• Marek Ungier – Sekretarz Stanu – Szef Gabinetu Prezydenta RP w latach 1995-2004. Pochodzi ze Skarżyska-Kamiennej – tu się urodził, ukończył szkołę podstawową oraz średnią.
• Jacek Jerz – działacz opozycyjny lat 80. XX w.

Pozostali

• Włodzimierz Sedlak – polski ksiądz, profesor KUL-u, twórca pseudonaukowej elektromagnetycznej teorii życia. Honorowy obywatel Skarżyska–Kamiennej.
• Kazimierz Głowacki – polski kontradmirał i inżynier techniki nawigacji. W okresie od 1960 do 1999 roku służył w Siłach Zbrojnych. Był morskim oficerem pokładowym, a następnie funkcjonariuszem wojskowych służb specjalnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i III Rzeczypospolitej. W latach 1996-1997 kierował Wojskowymi Służbami Informacyjnymi. Urodzony w Skarżysku-Kamiennej.
• Roman Steblecki – polski hokeista, olimpijczyk. Urodzony w Skarżysku-Kamiennej.
• Jerzy Teliga – polski inżynier i działacz społeczny, pracownik Biura Odbudowy Stolicy, wykładowca Politechniki Warszawskiej, w latach 1952–1956 poseł na Sejm PRL I kadencji
• Arkadiusz Bilski – piłkarz, pomocnik i trener. Urodził się i mieszka w Skarżysku-Kamiennej. Jego pierwszym klubem sportowym był Granat Skarżysko-Kamienna.
• Brunon Sokołowski – polski karateka, kick-boxer mistrz świata i polski. Mieszka w Skarżysku-Kamiennej.

Zobacz też

• Gmina Kamienna
• Miasta w Polsce
• Stara Synagoga w Skarżysku-Kamiennej
• Synagoga w Skarżysku-Kamiennej
• Ludność Skarżyska-Kamiennej
• Tygodnik Skarżyski