Jagodne (województwo świętokrzyskie)

Jagodne – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie starachowickim, w gminie Mirzec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Historia

Jagodne powstało najprawdopodobniej w XIV wieku. Wieś założyli Cystersi z pobliskiego Wąchocka, których w 1260 roku sprowadził biskup krakowski Gedeon. Etymologia nazwy jest prosta – tereny dzisiejszej wsi były porośnięte lasami obfitymi w czarne jagody. Niewiele jest dokumentów mówiących o historii Jagodnego. Z tych, które udało się odnaleźć wiadomo, że w XV wieku istniała w Jagodnem karczma, która obsługiwała nie tylko ludność miejscową, lecz także podróżnych, kupców oraz urzędników kościelnych i państwowych, był to bowiem okres silnego rozwoju handlu. Wiadomo, że w 1662 roku Jagodne liczyło 98 mieszkańców. W XVIII wieku liczba ludności uległa prawie podwojeniu.

Ostatnia dekada XVIII wieku rozpoczęła okres ponad stuletniej niewoli. Tereny Jagodnego początkowo należały do zaboru austriackiego, potem do Księstwa Warszawskiego, a następnie znalazły się pod okupacją rosyjską. W 1815 roku wieś znalazła się w obrębie Królestwa Polskiego w granicach województwa sandomierskiego. Po klęsce powstania listopadowego, kiedy Królestwo Polskie stanowiło integralną część imperium rosyjskiego, Jagodne znalazło się w guberni sandomierskiej, a od 1845 roku – radomskiej, w powiecie iłżeckim. W 1819 roku miała miejsce kasata klasztoru Cystersów, która wywarła znamienny wpływ na tereny będące ich własnością. 24 czerwca 1819 roku folwark i wieś Jagodne zostały zajęte na fundusz Królestwa Polskiego, stając się dobrami suprymowanymi. Klasztor dzierżawił swe niedawne dobra jeszcze przez rok, później Jagodne zostało wydzierżawione niejakiemu Hiacyntowi Podkańskiemu. Dzierżawcy często się zmieniali, co doprowadziło do zubożenia wsi.

Kolejne wzmianki o Jagodnem pochodzą z 1858 roku, kiedy to włościanom zaproponowano urządzenie kolonialne z wejściem w życie od 1860 roku. Mieszkańcy zażądali jednak, aby kolonie dane im były już jesienią 1858 roku pod zasiew ozimy i by natychmiast odstąpiono od wymogu pańszczyzny. Kiedy władze odmówiły, czterej najbardziej krnąbrni i odważni włościanie: Antoni Sieczka, Wojciech Lemian, Leonard Klimek i Jakub Szaran odmówili obsiewania na zimę swych gruntów. Wtedy Rząd Gubernialny w Radomiu skierował do Jagodnego trzech kozaków, a gdy i oni nie złamali oporu, buntownicy zostali przewiezieni do aresztu policyjnego w Radomiu. Bunt ostatecznie załamał się, gdy rząd zagroził, że nie przyjęcie jego warunków, zakończy się odseparowaniem od urządzenia kolonialnego i wieś pozostanie na pańszczyźnie.

Po urządzeniu kolonialnym dobra Jagodnego oparły się w większości o granice wcześniej urządzonych dóbr Grzybowa Góra, Gadka i Zbijów, a z czwartej strony o linię lasu rządowego. Zabudowania folwarku pozostały na dotychczasowym miejscu. Wraz z domem mieszkalnym, stajniami i oborami oraz karczmą i gorzelnią, posiadał on sad i dwa ogrody oraz 37 mórg pola i trzy łąki. We wsi wydzielono dwie drogi przecinające się pod kątem prostym – jedna była drogą komunikacyjną od Grzybowej Góry do Zbijowa, druga łączyła Gadkę, przez Jagodne i Kierz Niedźwiedzi z Szydłowcem. Obie drogi istnieją do dziś. W Jagodnem mieszkało wówczas 33 włościan pełno rolnych i 10 chałupników, którzy zobowiązani byli do budowy nowych domów i ogrodzenia posiadłości. Przy drodze z Gadki do Szydłowca powstała karczma, która w 1860 roku sprzedawała średnio 24 litry wódki tygodniowo. Tereny Jagodnego, jak i całej gminy Mirzec były w 1863 roku miejscem powstańczych potyczek. W okolicznych lasach znajdują się mogiły powstańcze.

Na początku XX wieku doszło do sprzedaży gruntów dworskich. Większą część kupił bogaty gospodarz spoza Jagodnego - Józef Rokita, a pozostałą – gospodarz z Gadki Marek Suwara.

Układ wsi i podział gruntów pozostał taki sam, jak po urządzeniu kolonialnym. Dziś Jagodne zajmuje powierzchnię 725 ha, z czego 663 ha to grunta rolne, 13 ha – lasy, a resztę stanowią drogi i tereny zabudowane. Wieś podzielona na dwie części: Jagodne Duże i Małe, posiada 174 domostwa i ok. 700 mieszkańców. W Jagodnem funkcjonuje obecnie ośrodek zdrowia i punkt apteczny, kilka sklepów i jeden bar. Wieś jest połączona ze Skarżyskiem Kamienną linią autobusową nr 10.

Źródło: interpretacja własna na podstawie materiałów z Muzeum Pamiątek Regionalnych w Jagodnem

• 30 grudnia 1994 r. - Jagodne wchodzi w skład reaktywowanej gminy Skarżysko Kościelne
• 1 stycznia 1997 r. - Jagodne dokonuje secesji na rzecz gminy Mirzec

Zobacz też

• Muzeum Pamiątek Regionalnych w Jagodnem