Gmina Osiek (powiat staszowski)

Gmina Osiek – gmina miejsko-wiejska w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim. W latach 1975-1998 gmina położona była w województwie tarnobrzeskim.

Siedziba gminy to Osiek.

Za Królestwa Polskiego gmina Osiek należała do powiatu sandomierskiego w guberni radomskiej. 13 stycznia 1870 do gminy przyłączono pozbawiony praw miejskich Osiek.

Struktura powierzchni

Według danych z lat 1995-2005 gmina Osiek ma obszar 129,33 km². W ciągu tego okresu zmniejszył się procentowy udział użytków rolniczych (z 61,6% w '95 do 56,3% w '05), na rzecz zwiększenia się areału lasów (z 26,6% w '95 do 28,4% w '05) oraz nieużytków (z 11,8% w '95 do 15,3% w '05, przy czym zmniejszył się on w stosunku do roku '04 z 15,5%). Niska opłacalność/dochodowość z areału użytków rolnych wymusiła na rolnikach/farmerach działania na rzecz odłogowania oraz zadrzewiania znacznych połaci swoich gospodarstw-domostw; trendu tego nie powstrzymały dopłaty bezpośrednie z UE, bowiem znaczna część z nich przebranżowiła się.

Tabela 1. Poziom rolniczej działalności GiM Osiek w latach 1995-2005

WYSZCZEGÓLNIENIE					J. m.	STRUKTURA POWIERZCHNI (w latach według rodzaju rolniczej działalności)
						1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005
I.	OGÓŁEM				ha	12 933
					%	100
II.	UŻYTKI ROLNE
	1.	Powierzchnia użyt- ków rolnych			ha	7 964	8 006	7 917	7 948	7 716	7 654	7 680	7 680	7 635	7 327	7 277
					%	61,6	61,9	61,2	61,5	59,7	59,2	59,4	59,4	59	56,6	56,3
		—	grunty orne		ha	6 314	6 340	5 698	5 691	5 417	5 385	5 400	5 400	5 176	4 875	4 825
					%	79,3	79,2	72	71,6	70,2	70,3	70,3	70,3	67,8	66,5	66,3
		—	sady		ha	245	247	242	243	242	243	242	242	160	161	161
					%	3,1	3,1	3	3	3,1	3,2	3,1	3,1	2,1	2,2	2,2
		—	łąki		ha	849	856	1 433	1 429	1 483	1 452	1 450	1 450	1 707	1 706	1 706
					%	10,6	10,7	18,1	18	19,2	19	18,9	18,9	22,4	23,3	23,5
		—	pastwiska		ha	556	563	544	585	574	574	588	588	592	585	585
					%	7	7	6,9	7,4	7,5	7,5	7,7	7,7	7,7	8	8
II.	LASY
	1.	Lasy i grunty leśne			ha	3 440	3 420	3 427	3 376	3 310	3 362	3 473	3 473	3 593	3 603	3 674
					%	26,6	26,4	26,5	26,1	25,6	26	26,8	26,8	27,8	27,9	28,4
III.	POZOSTAŁE GRUNTY
	1.	Pozostałe grunty i nieużytki			ha	1 529	1 507	1 589	1 609	1 907	1 917	1 780	1 780	1 705	2 003	1 982
					%	11,8	11,7	12,3	12,4	14,7	14,8	13,8	13,8	13,2	15,5	15,3

Gmina stanowi 13,98 proc. powierzchni powiatu.

Demografia

Struktura demograficzna gminy Osiek po reaktywacji państwa polskiego (tj. po I wojnie światowej) — nie była organizmem jednolitym narodowościowo, odbiegając znacząco od unifikacji etnicznej do jej różnorodność wyznaniowej włącznie. Obecnie większość tych miejscowości (z ich ludnością) stanowi integralną część gminy Osiek, z kolei niewielka jej część przynależy do gminy Rytwiany i Staszów. Ponadto dla przykładu przysiółek Otoka Gągolińska wówczas administracyjnie przynależał do gminy Łoniów; z kolei pozostałe niewymienione tu miejscowości do gminy Tursko Wielkie. Wyjątek stanowi tu wioska Mucharzów nieujęta w tym spisie (co potwierdza ówczesny GŁ•U•ST w alfabetycznym wykazie miejscowości województwa kieleckiego na końcu książki, w którym nie figuruje). Poniżej struktura demograficzna na podstawie pierwszego spisu powszechnego ludności z 30 września 1921 roku.

Tabela 1.1 Powiat Sandomierz. Gmina Osiek

Lp.	M i a s t a, G m i n y, Miejscowości	Charakter miejscowości	Budynki		Ludność obecna w dniu 30 września 1921 r. (bez objętej spisem wojskowym)
			z prze- znacze- nia miesz- kalne	inne za- miesz- kałe	Ogó- łem	Męż- czyzn	Ko- biet	W tej liczbie było wyznania						Podało narodowość
								rzym- sko- -kato- licki- ego	ewan- gelic- kiego	inne- go chrze- ścijań- skiego	moj- żeszo- wego	in- ne- go	nie- wia- do- me- go	pol- ską	nie- miec- ką	ży- dow- ską	in- ną	nie- wia- do- mą
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19
—	Gm. Osiek	—	1 443	1	8 394	4 013	4 381	7 684	67	2,	641	—	—	7 888	—	504	2,	—
1.	Bukowa	osada młyńska	2	—	36	16	20	6	—	—	30	—	—	36	—	—	—	—
2.	Bukowa	wieś	110	—	677	321	356	671	—	—	6	—	—	677	—	—	—	—
3.	Bukowa-Majorat	kolonja	14	—	81	36	45	81	—	—	—	—	—	81	—	—	—	—
4.	Długołęka	wieś	54	—	303	155	148	303	—	—	—	—	—	303	—	—	—	—
5.	Dzięki	folwark	3	—	41	19	22	38	—	—	3	—	—	41	—	—	—	—
6.	Gaj Plebański	kolonja	9	—	36	20	16	36	—	—	—	—	—	36	—	—	—	—
7.	Grabowiec	kolonja	6	—	46	26	20	46	—	—	—	—	—	46	—	—	—	—
8.	Jaźwiny-Polesie	folwark	1	—	7	4	3	7	—	—	—	—	—	7	—	—	—	—
9.	Lipnik	wieś	19	—	115	55	60	115	—	—	—	—	—	115	—	—	—	—
10.	Łęg	wieś	11	—	61	29	32	61	—	—	—	—	—	61	—	—	—	—
11.	Mikołajów	folwark	1	—	4	1	3	4	—	—	—	—	—	4	—	—	—	—
12.	Mikołajów	wieś	20	—	114	56	58	47	67	—	—	—	—	114	—	—	—	—
13.	Osieczko	wieś	98	—	561	263	298	561	—	—	—	—	—	561	—	—	—	—
14.	Osiek	folwark	3	—	53	30	23	53	—	—	—	—	—	53	—	—	—	—
15.	Osiek	osada miejska	193,	—	1 352	626	726	811	—	2,	539	—	—	846	—	504	2,	—
16.	Pliskowola	wieś	217	—	1 186	562	624	1 186	—	—	—	—	—	1 186	—	—	—	—
17.	Strzegom	wieś	198	—	1 067	508	559	1 058	—	—	9	—	—	1 067	—	—	—	—
18.	Strzegom-Majorat	kolonja	36	—	175	80	95	170	—	—	5	—	—	175	—	—	—	—
19.	Strzegom Poparafialny	wieś	13,	—	57	34	23	57	—	—	—	—	—	57	—	—	—	—
20.	Suchowola	wieś	191	1	1 045	476	569	1 045	—	—	—	—	—	1 045	—	—	—	—
21.	Wiązownica	osada młyńska	2	—	32	12	20	16	—	—	16	—	—	32	—	—	—	—
22.	Wiązownica-Majorat	kolonja	30	—	154	72	82	140	—	—	14	—	—	154	—	—	—	—
23.	Wiązownica Mała	wieś	23	—	131	71	60	131	—	—	—	—	—	131	—	—	—	—
24.	Wiązownica Poduchowna	kolonja	37	—	174	82	92	169	—	—	5	—	—	174	—	—	—	—
25.	Wiązownica Sołectwo	kolonja	11	—	85	45	40	85	—	—	—	—	—	85	—	—	—	—
26.	Wiązownica Wielka	wieś	123	—	700	355	345	686	—	—	14	—	—	700	—	—	—	—
27.	Wronia Góra	kolonja	18	—	101	59	42	101	—	—	—	—	—	101	—	—	—	—
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18	19

Współczesna struktura demograficzna gminy Osiek na podstawie danych z lat 1995-2009 wedle roczników GUSu:

Rysunek 1.1 Populacja kobiet w GiM Osiek w latach 1995-2009
Rysunek 1.2 Populacja mężczyzn w GiM Osiek w latach 1995-2009
Rysunek 1.3 Populacja ogółem w GiM Osiek w latach 1995-2009 Tabela 1.2 Poziom populacji GiM Osiek w latach 1995-2009

WYSZCZEGÓLNIENIE					POPULACJA (w latach wedle mieszkańców i powierzchni, w wieku przed-, po- i produkcyjnym)
					1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009
I.	OGÓŁEM				8 126	8 104	8 073	8 076	8 009	8 035	8 008	7 999	7 955	7 934	7 929	7 927	7 914	7 934	7 908
	1.	Gęstość zaludnienia			62,8	62,7	62,4	62,4	61,9	62,1	61,9	61,8	61,5	61,3	61,3	61,3	61,2	61,3	61,1
	2.	W wieku
		a.	przedprodukcyjnym		2 202	2 168	2 148	2 108	2 080	2 076	2 031	1 969	1 930	1 895	1 858	1 829	1 811	1 771	1 716
			—	w procencie (%)	27,1	26,8	26,6	26,1	26	25,8	25,4	24,6	24,3	23,9	23,4	23,1	22,9	22,3	21,7
		b.	produkcyjnym		4 395	4 392	4 378	4 445	4 433	4 468	4 508	4 592	4 617	4 642	4 682	4 698	4 686	4 739	4 777
			—	w procencie (%)	54,1	54,2	54,2	55	55,3	55,6	56,3	57,4	58	58,5	59,1	59,3	59,2	59,7	60,4
		c.	poprodukcyjnym		1 529	1 544	1 547	1 523	1 496	1 491	1 469	1 438	1 408	1 397	1 389	1 400	1 417	1 424	1 415
			—	w procencie (%)	18,8	19	19,2	18,9	18,7	18,6	18,3	18	17,7	17,6	17,5	17,6	17,9	18	17,9
II.	MĘŻCZYZN				4 091	4 100	4 077	4 082	4 073	4 073	4 073	4 078	4 070	4 040	4 035	4 031	4 035	4 030	4 018
	1.	Gęstość zaludnienia			31,6	31,7	31,5	31,5	31,5	31,5	31,5	31,5	31,5	31,2	31,2	31,2	31,2	31,1	31
	2.	W wieku
		a.	przedprodukcyjnym		1 105	1 095	1 090	1 085	1 058	1 044	1 028	998	981	962	944	932	929	901	879
			—	w procencie (%)	13,6	13,5	13,5	13,4	13,2	13	12,9	12,5	12,4	12,1	11,9	11,8	11,7	11,3	11,1
		b.	produkcyjnym		2 442	2 453	2 427	2 457	2 472	2 489	2 514	2 561	2 577	2 566	2 588	2 593	2 593	2 620	2 642
			—	w procencie (%)	30,1	30,3	30	30,4	30,8	31	31,4	32	32,4	32,3	32,7	32,7	32,8	33	33,4
		c.	poprodukcyjnym		544	552	560	540	543	540	531	519	512	512	503	506	513	509	497
			—	w procencie (%)	6,7	6,8	7	6,7	6,8	6,7	6,6	6,5	6,4	6,4	6,3	6,3	6,5	6,4	6,3
III.	KOBIET				4 035	4 004	3 996	3 994	3 936	3 962	3 935	3 921	3 885	3 894	3 894	3 896	3 879	3 904	3 890
	1.	Gęstość zaludnienia			31,2	31	30,9	30,9	30,4	30,6	30,4	30,3	30	30,1	30,1	30,1	30	30,2	30,1
	2.	W wieku
		a.	przedprodukcyjnym		1 097	1 073	1 058	1 023	1 022	1 032	1 003	971	949	933	914	897	882	870	837
			—	w procencie (%)	13,5	13,3	13,1	12,7	12,8	12,8	12,5	12,1	11,9	11,8	11,5	11,3	11,2	11	10,6
		b.	produkcyjnym		1 953	1 939	1 951	1 988	1 961	1 979	1 994	2 031	2 040	2 076	2 094	2 105	2 093	2 119	2 135
			—	w procencie (%)	24	23,9	24,2	24,6	24,5	24,6	24,9	25,4	25,6	26,2	26,4	26,6	26,4	26,7	27
		c.	poprodukcyjnym		985	992	987	983	953	951	938	919	896	885	886	894	904	915	918
			—	w procencie (%)	12,1	12,2	12,2	12,2	11,9	11,9	11,7	11,5	11,3	11,2	11,2	11,3	11,4	11,6	11,6

Rysunek 1.4 Piramida populacji — struktura płci i wieku gminy

Według danych z 31 grudnia 2009 roku GiM Osiek zamieszkiwało 8 042 osób (4 080 — mężczyzn, 3 962 — kobiety, tj. zameldowanych na pobyt stały — stan na 31 XII; przy 8 055 osobach, w tym 4 087 — mężczyznach, 3 968 — kobietach w zestawieniu na 30 VI); jednocześnie faktyczne miejsce zamieszkania określono na poziomie 7 908 osób (4 018 — mężczyzn, 3 890 — kobiet, tj. — stan na 31 XII; przy 7 933 osobach, w tym 4 024 — mężczyznach, 3 909 — kobietach w zestawieniu na 30 VI).

Budżet

Rysunek 1.1 Dochody ogółem w GiM Osiek w latach 1995-2010 (w zł) Tabela 1.1 Relacje działalności statutowej GiM Osiek w latach 1995-2010

WYSZCZEGÓLNIENIE	J. m.	ROK
		1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Dochody ogółem	zł	4 037 729,-	6 047 071,-	7 154 040,-	10 634 209,-	8 650 749,-	10 431 305,-	12 132 720,-	13 244 262,-	11 991 826,-	13 731 491,-	14 529 594,-	17 281 741,83	20 105 382,97	20 193 191,28	22 783 892,33	30 058 271,50
ZNAK	±	-	-	+	+	+	+	+	+	-	-	-	+	+	+	-	+
Nadwyżka/deficyt budżetowa(-y)	zł	19 861,-	130 576,-	21 628,-	9 724,-	160 618,-	1 777 682,-	2 735 070,-	1 179 995,-	53 008,-	251 897,-	75 838,-	3 041 966,88	835 169,09	53 185,95	176 470,46	5 291 262,29
ZNAK	Σ	=
Wydatki ogółem	zł	4 017 868,-	5 916 495,-	7 175 668,-	10 643 933,-	8 811 367,-	12 208 987,-	14 867 790,-	14 424 257,-	11 938 818,-	13 479 594,-	14 453 756,-	20 323 708,71	20 940 552,06	20 246 377,23	22 607 421,87	35 349 533,79

Rysunek 1.2 Wydatki ogółem w GiM Osiek w latach 1995-2010 (w zł)

Według danych z roku 2010 średni dochód na mieszkańca wynosił 3 802,92 zł (tj. — stan na 31 XII; przy 3 803,40 zł w zestawieniu na 30 VI); jednocześnie średnie wydatki na mieszkańca kształtowały się na poziomie 4 472,36 zł (tj. — stan na 31 XII; przy 4 472,93 zł w zestawieniu na 30 VI).

Transport i komunikacja

W okresie restauracji państwa polskiego (w tzw. okresie porozbiorowym) sieć transportu kolejowego daleka była od zunifikowania centralnego (w kierunku m.st. Warszawy) bardziej rozwinięte były nitki do byłych stolic zborowych (tj. Wiednia, Petersburga czy Berlina). Na terenie gminy Osiek jest to wyrażone w odległości do najbliższych stacji kolejowych Baranów, czy Tarnobrzeg (były zabór austriacki) — przy barku takowego połączenia po stronie rosyjskiej (lub w trackie tworzenia w Rytwianach). O wiele lepiej prezentuje się nić transportu drogowego w komunikacji autobusowej, tu rozwinęło się kilka połączeń lokalnych głównie w kierunku: Koprzywnicy, Mielca, Staszowa i Tarnobrzega. Ponadto w jednym miejscu (tj. w Osieku) umiejscowiono pocztę i telegraf (telefon) — co uwydatnia poniższa tabela. Jednocześnie poszczególne miejscowości przypisano stosownie do ówcześnie im odpowiadającej rzymsko-katolickiej administracji kościelnej z pominięciem współegzystujących na terenie gminy wyznawców mojżeszowych. Nadto dla przykładu wioska Katy wówczas administracyjnie należał do gminy Łoniów; z kolei pozostałe niewymienione tu miejscowości do gminy Tursko Wielkie.

Powiat Sandomierz. Gmina Osiek

Lp.	Miejscowość i jej charakter	Terytorialnie właściwe władze i urzędy oraz urządzenia komunikacyjne
		Gmina	Powiat polityczny	Woje- wódz- two	Poczta i telegraf (telefon)	Stacja kolej. z odległością km.	Najbliższa linia komunik. autobus. z odległością km.	S ą d		Urzędy parafjalne (rz-kat., gr-kat., wsch.- słow., orm.-kat., pra- wosł., ewang., ew.-ref.)
								Grocki	Okręgowy
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1.	Bukowa, osada młyńska	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 17,5	Tarnobrzeg-Mielec 14,5	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
2.	Bukowa, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 17	Tarnobrzeg-Mielec 14	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
3.	Bukowa-Majorat, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 18,5	Tarnobrzeg-Mielec 15,5	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
4.	Długołęka, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 9	Staszów-Koprzywnica 3	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
5.	Dzięki, folwark	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 22, Tarnobrzeg 22	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
6.	Gaj Plebański, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 12	Staszów-Koprzywnica 1	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
7.	Grabowiec, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 14	Staszów-Koprzywnica 2	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
8.	Jaźwiny-Polesie, folwark	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Rytwiany (w. t.), Baranów	Staszów-Koprzywnica	Staszów	Radom	Strzegom parafja rzymsko-katolicka
9.	Lipnik, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 11	Staszów-Koprzywnica 2,5	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
10.	Łęg, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 14	Staszów-Koprzywnica 3	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
11.	Mikołajów, wieś i folwark	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 13	Staszów-Koprzywnica 2,5	Staszów	Radom	Czermin parafja ewangielicka Osiek parafja rzymsko-kat.
12.	Mucharzów, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Rytwiany (w. t.)	Staszów-Koprzywnica	Staszów	Radom	Strzegom parafja rzymsko-katolicka
13.	Osieczko, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 13	Staszów-Koprzywnica	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
14.	Osiek, osada miejska i folwark	loco	Sandomierz	Kielec- kie	loco (Osiek k/ Sandomierza)	Baranów 14	Staszów-Koprzywnica	Staszów	Radom	loco parafja rzymsko-katolicka
15.	Pliskowola, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 15	Staszów-Koprzywnica 3	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
16.	Strzegom, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Rytwiany (w. t.) 10, Baranów 22	Staszów-Koprzywnica 3	Staszów	Radom	loco parafja rzymsko-katolicka
17.	Strzegom Popa- rafialny, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Rytwiany (w. t.) 11, Baranów 23	Staszów-Koprzywnica 3	Staszów	Radom	Strzegom parafja rzymsko-katolicka
18.	Strzegom-Majorat, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Rytwiany (w. t.) 11, Baranów 23	Staszów-Koprzywnica 3	Staszów	Radom	Strzegom parafja rzymsko-katolicka
19.	Suchowola, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 17	Staszów-Koprzywnica 1	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
20.	Wiązownica, osada młyńska	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 21, Tarnobrzeg 21	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
21.	Wiązownica Mała, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 22, Tarnobrzeg 25	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
22.	Wiązownica Podu- chowna, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 22, Tarnobrzeg 22	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
23.	Wiązownica Wielka, wieś	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 22,5	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
24.	Wiązownica-Majorat, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 21, Tarnobrzeg 21	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
25.	Wiązownica-Sołec- two, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów 22, Tarnobrzeg 22	Staszów-Koprzywnica 7	Staszów	Radom	Wiązownica parafja rzymsko-katolicka
26.	Wronia Góra, kolonja	Osiek	Sandomierz	Kielec- kie	Osiek k/San- domierza	Baranów	Staszów-Koprzywnica	Staszów	Radom	Osiek parafja rzymsko-katolicka
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11

Geografia

W XIX wieku Ludwik Wolski spisał ówczesne sobie jeziora Królestwa Polskiego, w tym gminy Osiek (w owym czasie określany przymiotnikiem Sandomierski lub Królewski; po pierwsze ze wglądu bliskość Sandomierza, a po drugie na częste przebywanie głów królewskich w tym grodzie, jak i w jego najbliższej okolicy — a taka identyfikacja unikała pomyłek, gdyż nie jest to nazwa unikatowa i niepowtarzalna); obecnie części z nich już nie ma, ale zachował się ich oryginalny opis.

Ludwik Wolski, Biblioteka Warszawska. Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi, t. I.

Jeziora w Królestwie Polskiém. (...) Jeziora Gubernii Radomskiéj. (...) Powiat Sandomierski. Wszystkie jeziora powiatu tego leżą nad samą rzeką Wisłą lub w niewielkiéj od niéj odległości. (...) W gminie Osiek znajdujemy pięć jezior: dwa we wsi Osieczko, nazwane Białe i Skopaniec, we wsi Łęk nazwane Brzeźnica, w Osieku Bania, we wsi Długołęka Gaj. Szczegółowy ich opis następny: Jezioro Białe, położone jest na płaszczyźnie rozległéj w miejscu otwartém. Obszerność morgów 10, głębokość stóp 9. Grunta nadbrzeżne urodzajne. Wody jeziora nawet po stopnieniu śniegów i nawalnych deszczach nie wzbierają. Brzegi jego są zarosłe trzciną. Kommunikacyi podziemnéj ani źródeł mineralnych nie ma. Woda czysta, słodka, bez odoru. Obfituje w szczupaki, karasie, okunie i płotki, z czego dochód na rok uczyni najwięcéj rubli sréberem 9. Spławy żadne nie odbywają się. Jezioro Skopaniec, położone na płaszczyźnie rozległéj w miejscu otwartém, ma obszerności morgów 3, głębokości stóp 20. Grunta jego nadbrzeżne urodzajne. Do jeziora Bani, poniżéj opisanego, wypływa ztąd strumień; to jest powodem, iż wody jeziora tego nigdy nie wzbierają. Kommunikacyi podziemnéj i źródeł mineralnych jezioro to nie ma. Woda w niém czysta, słodka, do użytku zdatna, po brzegach tylko zarosła trzciną i innemi chwastami. Obfituje w różne gatunki ryb, lecz tych dla znacznéj głębokości wody łowić nie można; dochodu więc żadnego jezioro to nie przynosi. Spławy żadne. Jezioro Brzeźnica, położone na płaszczyźnie rozległéj, w miejscu otwartém, obszerne morg 1, głębokie stóp 16; grunta nadbrzeżne urodzajne, twarde. Od strony zachodniéj przepływają przez jezioro to dwa małe strumienie. Podziemnéj kommunikacyi i źródeł mineralnych nie ma. Woda czysta, słodka, bez żadnego odoru, po brzegach zarosła trzciną i innemi chwastami. W ryby nie obfituje, gdyż jak wyżéj powiedziano, są dwa odpływy wody, przez które ryby uchodzą. Spławy nie istnieją żadne. Jezioro Bania, położone na płaszczyźnie rozległéj, w miejscu otwartém, wśród gruntów urodzajnych, obszerne jest morgów 3, głębokie stóp 4. Z trzech powyżéj opisanych jezior wpadają do niego małe strumienie, które znów z niego wypływają do Wisły. Nawet w czasie stopnienia śniegów i spadnienia nawalnych deszczów woda w jeziorze tém nie wzbiera. Podziemnéj kommunikacyi nie ma, źródła mineralne nie okazują się. Woda czysta, słodka, bez żadnego odoru, prawie zupełnie zarosła trzciną i innemi chwastami; z tegoto powodu ryb, chociaż jest ich dosyć, łowić nie można, a tém samém żadnych odnosić korzyści. Nareszcie jezioro Gaj, położone jest na płaszczyźnie rozlegléj, w miejscu otwartém, wśród gruntów urodzajnych; obszerne półtora morga, głębokie stóp 6. Woda do niego nie wpada, odchodzi zaś do jeziora w dobrach Swiniary znajdującego się, a zatém po ulewnych deszczach i roztopach śniegów woda nie wznosi się. Podziemnéj kommunikacyi i źródeł mineralnych nie ma. Woda czysta, słodka, bez żadnego odoru, po brzegach nieco zarosła trzciną i szuwarami. Z ryb poławiają się szczupaki, okunie, liny, karpie, karasie i płotki; dochód przecież z połowu ich zbyt mały. Spławy nie istnieją. (...) Z wyliczenia takowego wypada, że w gubernii radomskiéj jest w ogóle jezior 59, rozległość ich włók 15, morgów 27; w tym: w powiecie sandomierskim jezior 31, rozległość ich włók 11, morgów 7. Wszystko to są jeziora mniejszéj wielkości; największe z nich Kozłowy dół ma obszerności morgów 70, po nim idzie Krzcińskie — morgów 50, daléj Słoniawa i Przewłockie po morgów 30; inne coraz mniejsze.

">edytuj] Sołectwa

Bukowa, Długołęka, Kąty, Lipnik, Matiaszów, Mucharzew, Niekrasów, Niekurza, Ossala, Pliskowola, Strużki, Suchowola, Sworoń, Szwagrów, Trzcianka-Kolonia, Trzcianka, Tursko Wielkie, Mikołajów.

Sąsiednie gminy

Baranów Sandomierski, Gawłuszowice, Łoniów, Padew Narodowa, Połaniec, Rytwiany, Staszów