Kąty (powiat staszowski)

Kąty – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Osiek.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa tarnobrzeskiego.

Gdy w 1986 roku rozpoczęto budowę Kopalni Siarki Osiek w obrębie sołectw: Mikołajów – Sworoń – Trzcianka wszystkie wysiółki (tj. Błonie, Kępa, Pod Łąkami, Podkole, Przydawki, Tomblica, Zawalne i Żłóbek) przyległe do tych dwóch pierwszych sołectw poddano likwidacji – taką decyzję wydał ówczesny wojewoda tarnobrzeski w 1992 roku. Ostatecznie zakończono ten proces w 1995 roku, gdy na ich terenie rozpoczęto eksploatację siarki rodzimej na złożu Osiek.

Historia

Według Liber Beneficiorum... (1470–1480) Joannisa Długosza – Kąty leżą w ówczesnej parafii Niekrasów, blisko grodu Osiek, jako własność Tomasza Kołaczkowskiego herbu Janina; który z 2 łanów kmiecych, oddaje dziesięcinę snopową wartości 3 grzywien kościołowi w Niekrasowie. Jako ciekawostkę wskazuje na wspólne zamieszkiwanie jej przez światłego chłopa (sołtysa, być może byłego wiarusa) z 1 łanem roli/ziemi (jak na owe czasy niespotykane a jeśli już to bardzo rzadko). Tenże to Spis Beneficjów... wymienia tylko 5 starożytnych wiosek piastowskich wchodzących w skład ówczesnej parafii Niekrasów, w tym wymienia Kąty.

Joannis Długosz, Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, tomus II.

Archidiaconatus Sandomiriensis. (...) Ecclesia parochialis Sancti Pauli extra muros Sandomirienses. (...) Parochia N y e k r a s s o w. Kąty, villa sub parochial de Niekrasów prope Osiek oppidum. (...) alias Kanthi (Kąty) villa... KANTHI, villa sub parochia de N y e k r a s s z o w sita, cuius haeres Thomas K o l a c z k o w s z k y cum fratre, de domo et familia J a n y n a. In qua sunt duo lanei cmethonales; item tabernae non sunt, item hortulaniae non sunt; de quibus omnibus solvitur et conducitur dccima manipularis pro ecclesia in N y e k r a s s o w, et valor eius aestimatur ad tres marcas. Item est ibi una seoltetia habens unum laneum agrorum, de quibus etiam decimatur pro ecclesia in N y e k r a s s o w. (...) Villae parochiales: Nyekrassow, Turszko maior, Ossolya, Thrczyanka et Kanthi,.

Wieś wymieniana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod koniec XIX wieku.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. III.

KĄTY, w parafii Niekrasów, blizko miasta Osieka, jako własność Tomasza Kołaczkowskiego herbu Janina wymienia Długosz (w) Liber beneficiorum, II, 324.

Katy nie są wymieniane jako samodzielna wioska ww. Słowniku..., która leżałaby, bądź to w ówczesnej gminie Tursko lub ze względu na bliskość swojego położenia w ówczesnej gminie Osiek. Jedynie wspomina się o jej przynależności do parafii Niekrasów z czasów Jana Długosza. Dlatego poniżej podano informacje o obu gminach i obu ówczesnych parafiach. Nie ma też żadnej innej informacji potwierdzającej, jakoby, tak, jak wówczas Niekurza, leżały po drugiej stronie ówczesnej nieuregulowanej Wisły; czy choćby w gminie Łoniów – jak są wymieniane w ówczesnych skorowidzach.

W 1886 roku ówczesna parafia Niekrasów należała do ówczesnego dekanatu sandomierskiego (ale dawniej jeszcze do dekanatu staszowskiego) i liczyła wówczas 2 230 dusz. Z kolei parafia Osiek od zawsze należała do dekanatu sandomierskiego i liczyła wówczas 3 895 dusz. Ówczesna gmina Osiek, z urzędem we wsi Osieczko, miała 6 070 mieszkańców (w tym, aż 39,9 proc. pochodzenia żydowskiego, tj. 539 żydów) i 17 916 mórg rozległości ogółem (w tym ziemi dworskiej 6 525 mórg). Sądem okręgowym dla gminy był III Sąd Okręgowy w Łoniowie; z kolei stacja pocztowa znajdowała się w Staszowie. W skład gminy wchodziły jeszcze: Bukowa, Długołęka, Dzięki, Lipnik, Łęg, Mikołajów, Pliskowola, Strzegom i Suchowola. Z kolei w 1892 roku ówczesna gmina Tursko, z urzędem gminy w Strużkach miała 8 781 mórg rozległości ogółem (w tym 5 083 mórg włościańskich) i 4 613 mieszkańców (w tym 14 proc. pochodzenia żydowskiego, tj. 63 żydów). Sądem okręgowym dla gminy był IV Sąd Okręgowy w Staszowie (tam też była stacja pocztowa). W skład gminy wchodziły jeszcze: Antoszówka, Ossala, Luszyca, Matyaszów, Nakol, Kępa Zaduska, Niekurza, Okrągła, Pióry, Rudniki, Szwagrów, Sworoń, Trzcianka, Tursko Małe, Tursko Wielkie, Tursko Wola, Wymysłów, Dąbrowa i Zawada.

Demografia

Współczesna struktura demograficzna wioski Kąty na podstawie danych z lat 1995-2009 według roczników GUS-u, z prezentacją danych z 2002 roku:

Tabela 1.1 Poziom populacji wioski w przedziałach wiekowych

WYSZCZEGÓLNIENIE					J. m.	POPULACJA MIESZKAŃCÓW (w przedziałach wiekowych w 2002 roku)
						OGÓŁEM	0-9	10-19	20-29	30-39	40-49	50-59	60-69	70-79	80 +
I.	OGÓŁEM				os.	80	6	10	12	6	19	8	4	9	6
	—	odsetek			%	100	7,4	12,5	15	7,5	23,8	10	5	11,3	7,5
	1.	WEDŁUG PŁCI
		A.	Mężczyzn		os.	41	3	3	7	5	13	4	2	2	2
			—	odsetek	%	51,3	3,7	3,7	8,8	6,3	16,3	5	2,5	2,5	2,5
		B.	Kobiet		os.	39	3	7	5	1	6	4	2	7	4
			—	odsetek	%	48,7	3,7	8,8	6,2	1,2	7,5	5	2,5	8,8	5

Rysunek 1.1 Piramida populacji — struktura płci i wieku wioski Tabela 1.2 Poziom populacji wioski w grupach wiekowych

WYSZCZEGÓLNIENIE						J. m.	POPULACJA MIESZKAŃCÓW (w grupach wiekowych w 2002 roku)
							OGÓŁEM	Mężczyzn	Kobiet
I.	OGÓŁEM					os.	80	41	39
	—	odsetek				%	100	51,3	48,7
	1.	W WIEKU
		A.	Przedprodukcyjnym			os.	15	5	10
			—	odsetek		%	18,7	6,2	12,5
		B.	Produkcyjnym			os.	47	31	16
			—	odsetek		%	58,8	38,8	20
			a.	mobilnym		os.	25	16	9
				—	odsetek	%	31,3	20	11,3
			b.	niemobilnym		os.	22	15	7
				—	odsetek	%	27,5	18,8	8,7
		C.	Poprodukcyjnym			os.	18	5	13
			—	odsetek		%	22,5	6,3	16,2

Geografia

Wieś Kąty położona jest 16,2 km na wschód, północny wschód od Połańca; 16,7 km na zachód, południowy zachód od Tarnobrzega; 22 km na zachód, północny zachód od Nowej Dęby i 22,6 km na wschód, południowy wschód od Staszowa leżąc na wysokości 150 m n.p.m.

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Kątów zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych

Nazwa wsi — miasta	Nazwy części wsi — miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych — charakter obiektu
I. Gromada OSIEK
Kąty	—	Błonie — pole Kępa — krzaki, łąka Pod Lipnikiem — pole Pod Łąkami — pole Podkole — pole, łąka Przydawki — pole Tomblica — łacha Zawalne — pole Żłóbek — staw

Zobacz też

• Kąty