Ocena internautów miejscowości Staszów
Średnia ocena: 3.8
liczba ocen: 7
Ilość ulic: 105
Ilość kodów pocztowych: 1
Współrzedne geograficzne N: 50.560558
Współrzedne geograficzne E: 21.166670
Strefa numeracyjna: Kierunkowy 15
Liczba ludności: 15201
Gęstość ludności: 565,5 os./km²
Powierzchnia: 26,88 km²
Wysokośc npm: 260-406 m n.p.m.
Rodzaj gminy: miejsko-wiejska
TERC: 3263412074
Tablice rejestracyjne: TSZ
Dzielnica: Adamówka
Dzielnica: Golejów
Dzielnica: Maleniec
Dzielnica: Piekło
Dzielnica: Pipała
Dzielnica: Pluskawa
Dzielnica: Pocieszka
Dzielnica: Radzików
Dzielnica: Staszówek
Dzielnica: Łazienki
Staszów – miasto w woj. świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Staszów. Przez miasto przepływają rzeki Czarna Staszowska i Desta. Według danych GUS z grudnia 2009 miasto liczyło 15 201 mieszkańców, co lokuje je pod względem ludności na 8. miejscu w województwie.
Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu staszowskiego – znajduje się tu m.in. starostwo, sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, Komenda Powiatowa Policji i Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej.
Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 26,88 km².
Hieronim Łaski będąc właścicielem Staszowa wystarał się o prawa miejskie dla niego, dlatego też jego herb szlachecki Korab jest znakiem graficznym miasta. Po uzyskaniu praw miejskich Staszów wielokrotnie zmieniał właścicieli, aż w październiku 1866 r. przestał być miastem prywatnym.
Staszów położony jest w odległości 54 km od Kielc, 120 km od Krakowa i ok. 100 km od Rzeszowa. Miasto leży w centrum obszaru nazywanego Ziemią Staszowską, położonego między 20°43' i 21°34' długości geograficznej wschodniej, a 50°22' i 50°44' szerokości geograficznej północnej.
Tereny staszowskie wchodzą w skład Niecki Nidziańskiej (Niecka Połaniecka) i obejmują południowo-wschodnią część Pasma Wygiełzowskiego Gór Świętokrzyskich.
Historycznie Staszów leżał na Ziemi sandomierskiej, która po zjednoczeniu Polski została przekształcona w województwo sandomierskie (1314–1795). W 1795 r. miasto znalazło się w zaborze austriackim w granicach cyrkułu radomskiego (1796–1809). Po przyłączeniu Staszowa na mocy traktatu w Schoenbrunn w 1809 r. do Księstwa Warszawskiego, stał się on stolicą powiatu w departamencie radomskim (1809–1816). Na terenie powiatu znajdowało się wówczas 215 miejscowości. Rok po Kongresie wiedeńskim, na mocy którego Staszów formalnie znalazł się w Królestwie Polskim, wprowadzono reformę administracyjną i miasto weszło w skład województwa sandomierskiego ze stolicą w Radomiu (1816–1837). W 1837 r. w wyniku zmiany nazw województw na gubernie Staszów znalazł się w guberni sandomierskiej (1837–1844). W 1844 r. na mocy ukazu cara Mikołaja I Romanowa powiat staszowski został zniesiony, a miasto trafiło do powiatu sandomierskiego w guberni radomskiej (1844–1917).
W 1918 r., po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, Staszów znalazł się w województwie kieleckim i powiecie sandomierskim (1918–1939). Po rozpoczęciu II wojny światowej i zajęciu terenów Polski przez wojska niemieckie, Staszów leżał w granicach powiatu opatowskiego w dystrykcie radomskim Generalnego Gubernatorstwa (1939–1945).
Po zakończeniu wojny, w 1945 r., miasto ponownie trafiło do województwa kieleckiego (1945–1975). Równocześnie przydzielono je do powiatu sandomierskiego, ale w 1954 r. władze zdecydowały o ponownym utworzeniu powiatu staszowskiego. Kiedy w 1974 r. zlikwidowano powiaty, Staszów trafił do nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego (1975–1998). Po kolejnej reformie administracyjnej Staszów po raz trzeci stał się siedzibą powiatu i znalazł się w województwie świętokrzyskim (od 1999).
Lesistość terenów staszowskich wynosiła w 1982 r. 32% i była wyższa niż średnia krajowa, która wynosiła 25-26%. Według danych z 2009 r. lesistość Staszowa wynosi 36,4%, zaś w całym kraju 29%. Miasto otaczają lasy iglaste i mieszane. Przeważają bory sosnowe, w których dominuje sosna, z domieszką buków, brzóz i grabów. Występują ponadto jodły, świerki, osiki i dęby. Na bogatą roślinność krzewiastą lasów składają się: leszczyna pospolita, czeremcha pospolita, jarząb pospolity, kruszyna pospolita.
W okolicznych lasach rośnie m.in.: borówka brusznica, miodunka ćma, zawilec żółty, zawilec gajowy, zdrojówka rutewkowata, konwalijka dwulistna i wrzos zwyczajny. Występuje także kilka gatunków rzadkich roślin, objętych w Polsce ochroną, m.in.: kopytnik pospolity, przylaszczka pospolita, czosnek niedźwiedzi, konwalia majowa, bagno zwyczajne, goździk piaskowy, widłak goździsty i wawrzynek wilczełyko.
W lasach i na polach otaczających miasto żyją dziki, kuny, sarny, jelenie, lisy i zające. Czasem można spotkać łosie. Na okolicznych polach łatwo można natknąć się na dzikie króliki, kuropatwy lub bażanty. Do najliczniejszych ptaków należą wróble, wrony, gawrony, kruki, wilgi, skowronki, dzięcioły, jemiołuszki, jaskółki, jastrzębie, bociany i czaple.
W Lasach Golejowskich, ok. 3 km od centrum Staszowa, znajduje się kompleks jezior i oczek wodnych. Kilkadziesiąt jeziorek ma łączną powierzchnię ok. 65 ha. Według innych źródeł jest ich ponad 100. Niektóre zbiorniki połączone są kanałami. Publikacje geologiczne wskazują na zachodzenie w tym rejonie zjawiska krasu zakrytego, reprodukowanego w wyższej warstwie geologicznej, dość powszechnego w subregionie Niecki Nidziańskiej. Kras gipsowy pod osadami czwartorzędowymi (piaski i gliny) doprowadził do osiadania powierzchni terenu i powstania wielu zapadlisk, które obecnie wypełnione są wodą. Uważa się, że jeziorka są zbiornikami wtórnymi powstałymi w wyniku eksploatacji z lejów zapadliskowych złóż torfu. Duży Staw, Drugi Staw, Trzeci Staw, Czwarty Staw i jezioro Torfy są pod oddziaływaniem roślinności zbiorowisk torfowisk niskich, podczas gdy jeziora Ciemne, Przeciwpożarowe, Odrodzone i Kacze są pod wpływem roślinności zbiorowisk torfowisk przejściowych. Jeziora Donica i Piąty Staw są pod wpływem roślinności zbiorowisk torfowisk wysokich. Jeziora mają stosunkowo czystą wodę, z niewielką domieszką związków siarki, którym przypisuje się własności przeciwreumatyczne.
Przez okolice Staszowa przepływa kilka rzek i kilkanaście strumieni. Najdłuższa jest rzeka Czarna Staszowska (57 km), wypływająca z Gór Świętokrzyskich i wpadająca do Wisły. Inne okoliczne rzeki to np. Łagowica, Kacanka, Wschodnia i Desta.
Przez miasto przepływają dwie naturalne rzeki (Czarna Staszowska i Desta) oraz kanał młyński. Kanał bierze wody z rzeki Czarnej w okolicy Radzikowa, zaś jego ujście znajduje się na terenie osiedla Staszówek. W pobliżu Staszowa brzegi rzeki Czarnej obniżają się. Ze względu na częste zagrożenia powodzią jej koryto zostało poddane regulacji w obrębie miasta.
Na północ od Staszowa, gdzie Czarna płynie naturalnym korytem, od 2003 roku coraz częściej goszczą bobry. Na obydwu brzegach rzeki widoczne są ślady ich bytności – ścięte i nadgryzione pędy, z których budują żeremie i grube drzewa zwalone w nurt rzeki.
W trzeciorzędzie, gdy okolice Staszowa zalało morze, powstał na tym terenie wapień litotamniowy. W wodzie narastały rafy złożone z glonów, które po obumarciu uformowały skały wapienne. W obrębie miasta odsłonięte stanowisko wapienia litotamniowego znajduje się przy wylocie drogi krajowej nr 764 na Rytwiany, na zboczu doliny rzeki Czarnej Staszowskiej. Wapień leży warstwą o grubości 20–30 m. Ze względu na przerosty marglu i rozdrobnienie skała ta nie nadaje się do wykorzystania w budownictwie.
Nad wapieniem znajdują się gipsy pozostawione przez morze wysychające po kolejnej transgresji. Skała gipsowa, na której leży Staszów ma grubość do 20 m(ok. 25 m). Spodnia warstwa skały jest grubokrystaliczna z kryształami ułożonymi w bliźniaczy "jaskółczy ogon" i stanowi najczystszy chemicznie gips. Wyżej przechodzi w gips drobnoziarnisty, a następnie w łupkowy ze znaczną domieszką węglanów. Pokłady gipsu były eksploatowane w XIX w. na potrzeby miejscowej gipsiarni. Wytwarzany gips palony stanowił surowiec budowlany. W latach 1754–1777 do Warszawy i Puław wywieziono 125 beczek gipsu. Kamieniołom wraz z gipsiarnią działały do II wojny światowej. W latach 1954–1957 produkowano jeszcze kamień gipsowy surowy, eksportowany następnie do krajów skandynawskich. Wyrobisko pozostałe z tamtych czasów znajduje się w północno-zachodniej części miasta, niedaleko drogi krajowej nr 764 (okolice Radzikowa).
Ostatnia transgresja w górnym miocenie spowodowała osadzenie się na południu od Staszowa iłów łupkowych (tzw. iłów krakowieckich). Warstwa iłów osiąga przy Staszowie grubość 200 m. Podczas pierwszego ochłodzenia czwartorzędowego rzeki płynące z Karpat naniosły na tereny staszowskie piaski i żwiry. W czasie zlodowacenia południowopolskiego nadszedł lodowiec i okolice miasta pokryła morena z gliny zwałowej podesłanej piaskiem. Podczas zlodowacenia środkowopolskiego Staszów leżał na polu sandrowym, a na północ od miasta (od Kopaniny po Raków) pozostały z tamtego okresu duże ilości piasków. Te osady czwartorzędu w dużym stopniu przykrywają skały z okresu miocenu, osiągając od kilku do kilkunastu metrów grubości, sporadycznie przekraczając 20 m.
Na glinach mioceńskich bazowało kiedyś staropolskie garncarstwo. Przypuszcza się, że gliny te wykorzystywano także w XVIII w. do wyrobu staszowskich fajek. Do 1914 r. z glin kopanych w pobliskich Brzezinach korzystali staszowscy garncarze.
Staszów leży na terenie o klimacie przejściowym między surowszym klimatem Gór Świętokrzyskich a łagodniejszym Kotliny Sandomierskiej. Charakteryzuje się mroźnymi zimami, gorącym latem i ciepłą, długą jesienią.
Średnia temperatura w styczniu wynosi -3 °C, w lipcu 17-18,3 °C, zaś średnia roczna temperatura to 7-8 °C. Okolice Staszowa znajdują się w tzw. cieniu opadowym Gór Świętokrzyskich i średnie roczne opady wynoszą tu około 570 mm.
Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie.
Kolejnymi właścicielami Staszowa byli: Stasz Kmiotko, Piotr Bogoria Skotnicki, Dorota Tarnowska, arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Kurowski, arcybiskup Wojciech Jastrzębiec, Jan Rytwiański, Mikołaj Kurozwęcki, Adam i Piotr z Bnina Opaliński, Anna Kurozwęcka, od 1519 roku małżonka Hieronima Łaskiego. Za Hieronima Łaskiego Staszów uzyskał prawa miejskie, potem jeszcze wielokrotnie zmieniał właścicieli, a od października 1866 r. przestał być miastem prywatnym.
Najstarsza wzmianka pisana o Staszowie pochodzi z 1241 r. Poniższe kalendarium uwzględnia ważniejsze wydarzenia w życiu miasta począwszy od tamtego roku.
W latach 1903–1914 w Staszowie stacjonował rosyjski 40 Małorosyjski Pułk Dragonów.
W 1923 r. do Staszowa z Pińczowa został detaszowany I batalion 2 Pułku Piechoty Legionów. Batalion przeznaczony był do szkolenia nowych kadr na potrzeby Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP). Po pięciomiesięcznym szkoleniu żołnierze byli przenoszeni do pułków KOP: "Wołożyn", "Sarny" i "Czortków". Wielu spośród nich zginęło w walkach z Armią Czerwoną 17 września w obronie swoich strażnic i w walkach zgrupowania KOP gen. Wilhelma Orlik-Rückemanna. Ich groby znajdują się również w Katyniu, Charkowie i w wielu innych miejscach na terenie byłego ZSRR.
We wrześniu 1939 r. I batalionem dowodził mjr Józef Kopecki. Po zgromadzeniu rezerwistów w sąsiedztwie koszar nad rzeką Czarną, batalion wyruszył 28 sierpnia 1939 r. do Sandomierza. Batalion został załadowany do pociągów i wraz z pozostałymi batalionami przewieziony w okolice Bełchatowa. I batalion przebył całą kampanię wrześniową 2 Pułku Piechoty Legionów ponosząc ciężkie straty. Pod Ołtarzewem poległ dowódca 2 kompanii por. rez. Artur Radziwiłł, ostatni właściciel pobliskich Rytwian.
Nazwa Staszowa pochodzi od imienia Stanisław. W XIII-XIV w. imię to miało zdrobniałą formę Stasz.
Uważa się, że nazwa osady mogła pochodzić od imienia jej pierwszego właściciela, którym według wzmianek w źródłach historycznych z 1345 r. był Stasz Kmiotko.
Obecny Herb Staszowa nadany został miastu w 1959 r. uchwałą Miejskiej Rady Narodowej. Herb przedstawia Korab, czyli złoty statek morski z masztem-wieżą na czerwonym tle i wywodzi się od herbu Hieronima Łaskiego, właściciela Staszowa, który 11 kwietnia 1525 r. uzyskał dla niego prawa miejskie.
W XVIII i XIX wieku Staszów używał jako godła dwugłowego czarnego orła pod srebrnym toporem. Topór nawiązywał do herbu ówczesnych właścicieli miasta, Tęczyńskich.
Staszów powstał na wzór miast zakładanych na prawie magdeburskim z zaplanowanym rynkiem, ratuszem pośrodku i prostopadle odchodzącymi ulicami. Ten układ centrum miasta został zachowany do dzisiaj.
W mieście występuje zarówno zabudowa wielkopłytowa, która koncentruje się głównie w osiedlach: Północ oraz Wschód, jak i zabudowa typowo jednorodzinna w częściach integralnych miasta: Oględowska, Ogrody, Golejów, Staszówek, Małopolskie, Na Stoku, Radzików. W Starym Mieście dominują kamienice i zwarta zabudowa mieszkaniowo-usługowa.
ZabytkiMiasto doznało w swej historii wielu zniszczeń, zarówno na skutek pożarów jak i walk prowadzonych podczas wojen. Do czasów obecnych zachowały się:
Przy ulicy Parkowej znajdował się budynek dawnego spichlerza z przełomu XVIII i XIX w., który przeniesiono do skansenu w Tokarni k. Kielc w czerwcu 1981 r. Spichlerz był drewniany, posiadał gontowy dach naczółkowy.
Przy ulicy Krakowskiej, w miejscu gdzie obecnie stoi budynek zamkniętego kina, stała cerkiew św Jerzego. Cerkiew wybudowano na początku XIX w. na potrzeby stacjonującego w Staszowie wojska rosyjskiego. Budynek reprezentował styl neobizantyjski.
Przy ul. Świerczewskiego, w miejscu gdzie obecnie stoi budynek Starostwa Powiatowego w Staszowie stała synagoga, wybudowana w XIX w. Budynek niszczał po zagładzie gminy żydowskiej podczas II wojny światowej i w 1952 r. rozebrano jego ruiny.
Pomniki i miejsca pamięci narodowejOpis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
populacja | 15 201 | 100 | 7 840 | 51,58 | 7 361 | 48,42 |
gęstość zaludnienia (mieszk./km²) | 565,5 | 291,7 | 273,8 |
Szybki wzrost liczby mieszkańców w XIX i na początku XX w. wiąże się z rozwojem gospodarczym miasta i osadnictwem żydowskim. Gwałtowne spadki liczby ludności zaobserwowane w 1921 i 1945 r. wynikały z wojen. Po zakończeniu I wojny światowej liczba ludności rosła powoli. Zniszczone miasto pozbawione było przemysłu i położone poza głównymi traktami komunikacyjnymi, co nie sprzyjało osadnictwu. Liczba mieszkańców z 1913 r. osiągnięta została ponownie dopiero pod koniec lat 70 XX w.
Największy spadek liczby ludności nastąpił na przestrzeni lat 1939-45, kiedy zabito lub wywieziono mieszkańców żydowskiego pochodzenia, którzy stanowili w tym czasie ponad połowę ludności miasta. Odkrycie złóż siarki w pobliżu Staszowa przyczyniło się do zwiększenia dynamiki przyrostu ludności.
Upadek państwowych zakładów pracy po przemianach ustrojowych w 1989 r. i spadek opłacalności wydobycia siarki w pobliskim Grzybowie przyczyniły się do spowolnienia przyrostu i od 1998 r. spadku liczby ludności. Na przestrzeni lat 1995-2009 najwyższa wartość osiągnięta została w grudniu 1997 r., kiedy w Staszowie mieszkało 17 328 osób. Od tamtej pory liczba mieszkańców maleje.
Na terenie Staszowa i okolic nie było ciężkiego przemysłu. Staszów był głównie ośrodkiem wymiany handlowej (targi i jarmarki) i siedzibą rzemiosła (m.in. tkactwo, szewstwo, krawiectwo, garncarstwo). Już w 1555 roku założony został cech tkacki, co było pierwszym przywilejem rzemieślników staszowskich. W 1621 roku zatwierdzone zostały statuty cechów kuśnierzy, krawców i czapników. Od 1635 roku przywilej posiadał cech kowali, strycharzy, rymarzy, powroźników, kotlarzy, mieczników, złotników, siodlarzy i błoniarzy. W 1648 r. nadany został przywilej dla cechu sukienników, w 1655 r. dla cechu szewców zaś w 1670 dla garncarzy. Druga połowa XVIII wieku to czas rozwoju sukiennictwa. Manufaktura sukiennicza liczyła w tym okresie kilkadziesiąt warsztatów, produkowano kilka gatunków sukna w oparciu o wełnę sprowadzaną z południa kraju (pod koniec wieku manufakturę zamknięto). W tym czasie założona została szabelnia wytwarzająca tzw. staszówki, szable sławne w całej Polsce. Garncarstwo zasłynęło wówczas produkcją fajek, tzw. stambułek eksportowanych głównie na rynki wschodnie. Otworzono również hamernię miedzi przetwarzającą węgierski surowiec na blachę i kotły. Hamernia przetrwała aż do roku 1870. W kolejnych latach krąg rzemieślników poszerzyli zegarmistrzowie, ślusarze, piekarze, rzeźnicy, młynarze, stolarze, bednarze, zdunowie i szklarze.
W wyniku rozbiorów Polski Staszów został odcięty od południowych obszarów kraju i podupadł gospodarczo. Na początku XIX w. pozostało już tylko kilka warsztatów sukienniczych, szabelnia była zamknięta. Dopiero na przełomie XIX i XX wieku nastąpiło niewielkie ożywienie gospodarcze miasta. Założono dwie fabryki sody, fabrykę papieru, browar i dwa wodne młyny. Oddano do użytku staszowską drukarnię. Ponownie znaczenia nabrali staszowscy rzemieślnicy, szczególnie rzeźnicy i szewcy. W 1937 roku utworzono Spółdzielnię Szewców i Cholewkarzy "Lech".
Okres po II wojnie światowej to czas stagnacji, do czego również przyczyniła się likwidacja prywatnego handlu. Dopiero lata 60. XX wieku wniosły ożywienie gospodarcze, działały wówczas:
W latach późniejszych powstały:
Staszowska Izba Gospodarcza, skupiająca przedsiębiorców z powiatu staszowskiego, przyznaje co roku wyróżnienia firmom wnoszącym szczególny wkład w rozwój gospodarczy ziemi staszowskiej w postaci statuetek, tzw. Stambułek Staszowskich.
W mieście znajduje się węzeł kolejowy linii normalnotorowych (Kielce – elektrownia w Połańcu, Staszów-Ćmielów obsługuje kopalnię siarki w Osieku) oraz szerokotorowej (Linia Hutniczo-Siarkowa). Przez miasto przebiegała również linia kolejki wąskotorowej.
Ze Staszowem przejściowo związani byli Stefan Żeromski, Hugo Kołłątaj, Wincenty Witos. Proboszczem był niegdyś Jan Brożek, profesor Akademii Krakowskiej.
Placówki kultury:
Do 2006 r. działało również kino "Syrena".
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Staszowie powstała w 1947 roku. Biblioteka obejmuje zasięgiem oddziaływania miasto i gminę Staszów oraz prowadzi 5 filii wiejskich. Jej siedzibą jest zabytkowy ratusz w centrum miasta.
Życie kulturalne miasta i okolic skupia się głównie wokół Staszowskiego Ośrodka Kultury, powołanego w lutym 1967 r. pod nazwą Powiatowy Dom Kultury. W 1975 r., po tym jak Staszów przestał być miastem powiatowym, przemianowano go na Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury, zaś w 1983 r. stał się Rejonowym Ośrodkiem Kultury, by w 1999 r. przyjąć obecną nazwę. Przy SOK funkcjonował znany w całym kraju Klub Fantastyki "GEA" założony w 1984 roku. W latach 1980–2000 działał również Klub Esperanto. Jego założyciel A. Sochacki organizował corocznie, wraz z SOK, Esperanckie Dni Staszowa, które przyciągały gości z całego świata, m.in. z USA, Niemiec, Brazylii, Kanady i Włoch.
Przy Staszowskim Ośrodku Kultury działał m.in. klub Gier Fabularnych ARCANUM, klub "Młodzi Odkrywcy". oraz sekcja Chorągiew Rycerstwa Ziemi Staszowskiej. W skład Chorągwi wchodziła drużyna walk pieszych, Bractwo Trynitarzy, drużyna artylerii, zespół werblistów i zespół tańca dawnego "Flores Terrae Stassowiensis". Rycerze corocznie uczestniczyli w inscenizacji Bitwy pod Grunwaldem reprezentując wraz z innymi bractwami województwo świętokrzyskie.
SOK prowadzi także klub osiedlowy "Iskierka" oraz 4 świetlice wiejskie.
W maju 1981 roku z inicjatywy dr med. Macieja Zarębskiego założone zostało Staszowskie Towarzystwo Kulturalne, które przyczyniło się do powstania Muzeum Ziemi Staszowskiej i serii wydawniczej Biblioteka Staszowska. Seria ta objęła publikacją wiele tytułów związanych z historią, życiem kulturalnym miasta i twórczością jego mieszkańców. Publikowano m.in. poezje Wiesława Kota, wspomnienia z czasów wojny i nie tylko Adama Bienia, utwory Jana Lechickiego.
Muzeum Ziemi Staszowskiej posiada szereg stałych ekspozycji: malarstwo i rzeźba twórców staszowskich, geologia ziemi staszowskiej, rzemiosło staszowskie, dział numizmatyczny, "Jędrusie" na ziemi staszowskiej, Judaica staszowskie, starodruki. Obecnie muzeum znajduje się pod opieką Staszowskiego Ośrodka Kultury.
W przeszłości działał także:
Przez miasto przechodzi zielony szlak turystyczny z Chańczy do Pielaszowa.
Otaczające miasto lasy można przemierzać na rowerach lub wędrować w sezonie w poszukiwaniu grzybów.
Jedno z jezior w Lasach Golejowskich - Duży Staw, położone 4 km od centrum i 1 km od drogi wojewódzkiej nr 765, posiada bazę wypoczynkową w postaci otwartych basenów, wypożyczalni sprzętu wodnego, punktów gastronomicznych i miejsc noclegowych.
RekreacjaNa przestrzeni wieków rozwijały się na tym terenie różne religie, oprócz katolików żyli tu bracia polscy (arianie), kalwini, grekokatolicy, prawosławni, Żydzi. Budowali zbory, kaplice, synagogi i kościoły.
Kościół katolickiW Staszowie dominuje religia rzymskokatolicka obrządku łacińskiego i funkcjonują dwie parafie – parafia św. Bartłomieja, na terenie której znajdują się dwa kościoły: kościół parafialny pw. św. Bartłomieja i kościół pw. Ducha Świętego oraz parafia św. Barbary z kościołem parafialnym pw. św. Barbary.
Gmina żydowskaOsadnictwo żydowskie na terenie Staszowa rozpoczęło się w drugiej połowie XVI w., jeszcze za czasów Hieronima Łaskiego. W 1610 r. Żydzi zostali zmuszeni do opuszczenia miasta za domniemany udział w mordzie rytualnym. Zgodę na ponowne osiedlenie się otrzymali w 1690 od Stanisława Łukasza Opalińskiego. W 1718 r. od Elżbiety Sieniawskiej dostali pozwolenie na wybudowanie bożnicy i założenie cmentarza oraz przywilej gwarantujący wolność zamieszkania. W 1772 r. Książę August Aleksander Czartoryski na prośbę Żydów potwierdził na piśmie ich przywileje.
W 1809 r., na mocy prawa ustanowionego przez rząd Księstwa Warszawskiego, Żydzi mieli mieszkać w wydzielonej dzielnicy miasta. Izabela Lubomirska przeznaczyła dla nich w Staszowie obszar między ul. Długą a rzeką Czarną.
W 1822 r. gmina żydowska w Staszowie została zlikwidowana. W 1846 r. ówczesny właściciel Staszowa Adam Potocki założył folwark w swoich dobrach w Adamówce, do którego przeprowadziło się 10 rodzin żydowskich, aby pracować na roli. Po kilku latach, w 1852 r., zaniedbany folwark został zamknięty a Żydzi wrócili do miasta. Od 1857 r. w mieście ponownie utrzymywany był rabin.
Synagoga funkcjonowała od pierwszej połowy XIX w. Znajdowała się przy ul. Świerczewskiego (dawniej Boźnicznej) i wybudowana została z funduszy żydowskich mieszkańców Staszowa. Na początku XX w. gmina żydowska nadal utrzymywała synagogę i rabina, a także dom nauki dla młodzieży żydowskiej (beit midrasz, pełniący równocześnie funkcje domu modlitwy) oraz 5 chederów.
Podczas II wojny światowej, 15 czerwca 1942 r., Niemcy utworzyli w Staszowie getto żydowskie, które zlokalizowano w rejonie ulic: Złotej, Świerczewskiego, Gęsiej, Armii Krajowej (dawniej Stodolna). W sierpniu 1942 r. na polecenie niemieckich okupantów utworzono w synagodze warsztaty krawieckie, w których szyto na potrzeby armii niemieckiej. W dniu 8 listopada 1942 r. doszło do zagłady gminy żydowskiej. Staszowscy Żydzi (ok. 5–6 tys.) zostali wyprowadzeni z miasta i wywiezieni do Treblinki. Tych co nie mogli lub nie chcieli iść zabijano na miejscu.
W 1952 r. rozebrano ruiny niszczejącego budynku dawnej synagogi. W jej miejscu wybudowano nowy budynek o świeckim przeznaczeniu, który przez szereg lat był siedzibą lokalnej jednostki PZPR. W kwietniu 1998 r. odsłonięto tablicę upamiętniającą staszowską synagogę, wmurowaną w ścianę budynku stojącego w jej miejscu.
Stary cmentarz żydowski w Staszowie znajdował się przy ul. Świerczewskiego, w pobliżu synagogi. Nie zachował się do obecnych czasów. W 1819 r. komisarz sandomierski wydał polecenie przeniesienia cmentarza za miasto. Nowy cmentarz założono przy ul. Tadeusza Kościuszki, na wzgórzu kupionym przez gminę żydowską. Zajmuje powierzchnię 1,4 ha. Pierwsze pochówki na nowym cmentarzu miały miejsce w 1825 r. Po zagładzie gminy żydowskiej podczas II wojny światowej cmentarz podupadł. Został zdewastowany w czasie wojny (macew użyto m.in. do utwardzania dróg) i tuż po niej. Cmentarz uporządkowano i oznaczono w latach 90. XX w.
Zbór braci polskichZbór braci polskich wybudował w ok. 1580 r. Olbracht Łaski, syn Hieronima Łaskiego. Drewniana świątynia stanęła na szczycie wzniesienia na północ od rynku, w kwadracie tworzonym przez dzisiejsze ulice: Opatowską, Wschodnią, Ogrodową i Partyzantów. Pod nieobecność Łaskiego miastem zarządzał Andrzej Ciołek i jego syn Stanisław. Za ich zgodą, w przypływie kontrreformacji, w 1596 r. zbór przekształcono w kościół katolicki pw. Ducha Świętego. Po konsekrowaniu kościoła większość braci polskich wyprowadziła się ze Staszowa. W 1689 r. budynek spłonął. Zbór w Staszowie i Rakowie wykonane zostały według tego samego projektu. Obecnie w miejscu zboru stoi nowy, murowany kościół pw. Ducha Świętego.
Cerkiew prawosławnaW 1904 r. wybudowano w Staszowie cerkiew prawosławną św. Jerzego, przeznaczoną na potrzeby 40. Małorosyjskiego Pułku Dragonów. Świątynia mogła pomieścić jednorazowo tysiąc osób. Po wyjeździe wojsk rosyjskich z miasta i odzyskaniu przez Polskę niepodległości dokonano przebudowy budynku, usuwając z niego cebulaste kopuły. W budynku mieścił się najpierw teatr (do 1939 r.), potem od 1945 r. - kino. Po wojnie odbywały się w nim imprezy kulturalne i akademie. W latach 70. XX wieku budynek uległ zniszczeniu w pożarze i został całkowicie rozebrany. W 1971 r. w miejscu dawnej cerkwi wybudowano nowoczesne kino.
Wcześniej, ok. 1886 r. dom modlitwy ludności prawosławnej mieścił się w domu z podcieniami na rogu rynku i ulicy Kościelnej.
Miasto stanowi centrum administracyjne powiatu staszowskiego – znajduje się tu m.in. starostwo powiatowe, sąd rejonowy, prokuratura rejonowa, Komenda Powiatowa Policji i Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej. Zlokalizowane są tu także władze gminy miejsko-wiejskiej – Urząd Gminy i Miasta Staszów.
Imię i nazwisko | Objął urząd | Złożył urząd | Uwagi |
---|---|---|---|
Henryk Albera | czerwiec 1990 | czerwiec 1994 | Pierwszy burmistrz po przywróceniu samorządu terytorialnego w 1990 r. |
Henryk Albera | czerwiec 1994 | październik 1998 | |
Henryk Albera | listopad 1998 | październik 2002 | |
Romuald Garczewski | listopad 2002 | 4 grudnia 2006 | Pierwsze wybory bezpośrednie burmistrza miasta. |
Andrzej Iskra | 4 grudnia 2006 | 10 grudnia 2010 | |
Romuald Garczewski | 10 grudnia 2010 | - |
Zgodnie ze statutem miasta i gminy Staszów, w mieście wyróżnia się 6 pomocniczych jednostek administracyjnych - osiedli:
Z kolei zgodnie z systemem TERYT, wyróżnia się 10 części integralnych miasta Staszów: Adamówka, Golejów, Łazienki, Maleniec, Piekło, Pipała, Pluskawa, Pocieszka, Radzików, Staszówek.
Przez miasto przebiegają 3 drogi wojewódzkie:
W styczniu 1970 r. powstał w Staszowie Oddział PKS (wówczas Państwowa Komunikacja Samochodowa). Dworzec mieścił się początkowo na Rynku, skąd na początku lat siedemdziesiątych XX w. został przeniesiony na plac między rzeką Czarną Staszowską a ulicą Świerczewskiego. W 1980 r. oddano do użytku nowy dworzec autobusowy wybudowany przy południowej granicy miasta, przy ulicy Krakowskiej.
Komunikacja kolejowaW mieście znajduje się węzeł kolejowy linii normalnotorowych (Kielce – elektrownia w Połańcu, Staszów-Ćmielów obsługuje kopalnię siarki w Osieku) oraz towarowa stacja linii szerokotorowej (Linia Hutniczo-Siarkowa). Przez miasto przebiegała również linia kolejki wąskotorowej.
W Staszowie działają następujące placówki opieki zdrowotnej:
Lista osób urodzonych w Staszowie, które posiadają biogram w Wikipedii:
Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-16 21:29:27