Menu
Home» » » » »

Mapa miejscowości Tursko Małe


Informacje o Tursko Małe:

Ilość kodów pocztowych: 1

Współrzedne geograficzne N: 50.447220

Współrzedne geograficzne E: 21.344721

Strefa numeracyjna: Kierunkowy 15

SIMC: 0803785

Tablice rejestracyjne: TSZ

Tursko Małe

Tursko Małe – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Połaniec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

W latach 1867-1954 w granicach administracyjnych gminy Tursko (natenczas dzieliła się na: wioskę, osadę szkatułową i folwark); a w granicach obecnej gminy Połaniec dopiero od 1 stycznia 1973 roku po reaktywacji gmin w miejsce gromad.

Historia

Wieś Tursko była widownią jednej z ważniejszych walk z Tatarami, a mianowicie w 1241 roku, po zajęciu i zniszczeniu Sandomierza dnia 13 lutego, zwrócili się Tatarzy ku południowi, z zamiarem zajęcia grodu w Połańcu. W tym celu rozłożyli się obozem pod Turskiem. Hufiec małopolski, pod wodzą Włodzimierza wojewody krakowskiego, napadł niespodzianie na obóz tatarski i sprawił wielki zamęt. Korzystając z tego liczni jeńcy porozbiegali się, szukając schronienia w przyległych lasach puszczy strzegomskiej. Tatarzy widząc szczupłe siły atakujących, nabrali otuchy i utrzymali się na swoich stanowiskach, dzięki niekarności rycerstwa polskiego, którego część zajęła się zabieraniem łapów z taboru tatarskiego. Mężną śmiercią zginął między innemi Michał Przedwojowicz. Opowiadanie Długosza o bitwie pod Turskiem opiera się w części na relacyi katalogu biskupów krakowskich, w części na nieznanych źródłach. Tu mamy dylemat historyczny, kiedy dokładnie dokonał się podział na Tursko większe i mniejsze. Bowiem król Kazimierz pozwala Bokszy (Boxae) z Janowic i bratu Janowi przenieść wieś Tursko Małe na prawo niemieckie. Zachował się oryginalny tekst tego dokumentu (patrz poniżej); co było w owym czasie jednoznaczne z nadaniem praw miejskich.

 Monumenta medii aevi historica res gestas poloniae illustrantia... Tomus X. Partem tertiam. ...pagellis 90-91.
(...) DCCII. 1353. die 23. m. Octobris, in Bełz.
...Kazimirus rex Poloniae villam Tursko małe, Boxae de Ianowice et loannis fratris eius propriam, de iure Polanico in ius Teutonicum Novifori transfert.
...In nomine Dominj amen. Quod magnifica regum fieri decreuit auctoritas, ratum atque firmum debet perpetuo permanere. Eapropter nos Kazimirus Dei gracia rex Polonie, necnon terrarum Cracouie, Sandomirie, Syradye, I.ancicie, Cuyauie, Pomoranieque dominus et heres, noticie vniuersorum, tam presencium, quam futurorum publice profitentes declaramus, quod consideratis fidelibus seruicijs, que nobis fidelis noster Bokxa heres de Ianouicz exhibuit multipliciter et constanter, et vt merita graciarum vicissitudinibus repensentur, exnunc villam ipsius parwm Thursko wlgariter nominatam, in terra Sandomiriensi situatam, de iure Polonico in ius Theutonicum Nouiforj, quod Srzedense wlgariter dicitur, transferimus temporibus perpetuis duraturum: remouentes ibidem omnia iura Polonicalia, angariasque, preangarias Polonicales vniuersas, quecumque sint uel quocumque nomine censeantur, que ipsum ius Theutonicum perturbare consueuerunt. Absoluimus insuper, liberamus et eximimus dictum Bokxam et fratrem ipsius lohannem ceterosque heredes ibidem in parwo Thursko, eorumque successores, famulos et kmethones ac scoltetum dicte ville ab omnibus iudicijs, iuridicionibus et potestatibus castellanorum, palatinorum, iudicum, subiudicum et ministerialium vniuersorum, ita, quod coram ipsis uel eorum aliquo pro causis tam magnis, quam paruis, puta furti, sanguinis, homicidij, incendij et alijs vniuersis nulli penitus respondebunt, nisi kmethones coram scolteto suo iure Theutonico et scoltetus coram domino suo seu coram nobis, dum per literam munitam nostro sigillo citatus fuerit, tunc dicto iure suo Theutonico de se querulanti tenebitur respondere. In causis autem predictis criminalibus, secundum quod ipsum ius Theutonicum exigit, scolteto ville predicte iudicandi, sentenciandi et puniendi plenam conferimus facultatem. In quorum igitur euidenciam, presentes scribi et nostri sigilli appensione iussimus roborarj. Actum in stacione prope Beldsz in terra Russye, in octaua beatj Galli confessoris, sub anno Dominj millesimo C°C°C°. L° tercio. Presentibus hijs nobilibus nostris: Iohanne palatino Sandomiriensi, Floriano cancellario Lanciciensi, Stascone castllano Zarnouiensi, Clemente subdapifero Sandomiriensi, Raphaele Warssij de Michow et Nicolao de Zorauicz heredibus, ac alijs pluribus fidedignis.
...Oryginał pargaminowy, przechowany w zbiorach książąt Czartoryskich, opatrzony jest majestatową pieczęcią króla, zawieszoną na paśmie pąsowego jedwabiu.
...Tursko małe, wieś w woj. i obw. sandomirskim, pow. staszowskim, par. Połaniec.
...Bełz, miasteczko powiatowe w obw. żółkiewskim.

„Bogssa” ten był świadkiem sprzedaży części wsi Zdanowa w roku 1362,. Tenże Boksza podpisał się na akcie z roku 1371, i z roku 1381,. Ponadto w Spisie Beneficjów... w tomie II Tursko mniejsze wchodzi w skład ówczesnej parafii Połaniec jako samodzielna wioska. A obie wsie (tj. odpowiednio Tursko: minor i major, czyli mniejsze i większe) są starożytnemi osadami, położonemi przy starym trakcie handlowym i brodzie przez Wisłę, pomiędzy dwoma grodziskami pogranicznemi (w Osieku i Połańcu).

Wieś wymieniana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w dwóch tomach, pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku.

 Bronisław Chlebowski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII.
TURSKO MAŁE, wieś i folwark nad rzeką Wisłą, z lewego brzegu, o 2 wiorsty na zachód-południowy od Turska Wielkiego, należy do parafii Połaniec (o 4 wiorsty na zachód), ma 57 domów, 542 mieszkańców. W roku 1827 było (tu) 58 domów, 398 mieszkańców. Brzegi Wisty są obwałowane dla ochrony niziny nadbrzeżnej od wylewów. Obie wsi (tj. Trusko: minor i major, czyli Tursko: mniejsze i większe) są starożytnemi osadami, położonemi przy starym trakcie handlowym i brodzie przez Wisłę, pomiędzy dwoma grodziskami pogranicznemi (w Osieku i Połańcu).
(...) Tursko Małe, w parafii Połaniec, własność Noska i Spytka herbu Janina, miało 9 łanów kmiecych, 2 folwarki rycerskie, z których dziesięcinę, wartości 2 grzywien, płacono plebanowi w Połańcu (Długosz, L. B., II, 324, 325, 450).
(...) Tursko Małe w roku 1508 wraz z innemi płaciło gr. 22 (poboru). Część Turska należąca do Jana Turskiego płaciła 1 grzywnę (i) . 1½ gr. W roku 1578 wieś Tursko (Małe) w parafii Połaniec, własność kasztelana radomskiego Stanisława Tarnowskiego, miało 14 osadników, 3 łany, 8 zagrodników z rolą, 4 zagrodników (bez roli), 5 komorników, 2 rzemieślników (Pawiński, Małp., 169, 458, 459).

Tursko Małe w 1867 roku wchodziło w skład gminy Tursko, z urzędem gminy w Strużkach. Sądem okręgowym dla gminy był IV Sąd Okręgowy w Staszowie (tam też była stacya pocztowa). Gmina miała 8 781 mórg rozległości ogółem (w tym 5 083 mórg włościańskich) i 4 613 mieszkańców (w tym 1,4 proc. pochodzenia żydowskiego, tj. 63 żydów). W skład gminy wchodziły jeszcze: Antoszówka, Dąbrowa, Luszyca, Matyaszów, Nakol, Niekrasów, Niekurza, Okrągła, Ossala, Pióry, Rudniki, Szwagrów, Strużki, Sworoń, Trzcianka, Tursko Wielkie, Tursko Wola, Zaduska Kępa i Zawada.

W 1895 roku ówczesna parafia Połaniec należała do ówczesnego dekanatu sandomierskiego i liczyła wówczas 5 514 dusz.

 Wacław Skarbimir Laskowski, Słownik krajoznawczy miejscowości powiatu sandomierskiego.
Tursko Małe wieś nad rz. Wisłą, gm. Tursko Wlk. — dm. 61, mk. 386, w tem 6 wyzn. mojż.
Posiada 1-kl. Szkołę Powsz. Jest to starożytna osada. W pobliżu był bród przez Wisłę. W połowie XV w. własność Noska i Spytka h. Janina, zaś w połowie XVI wieku Jana Turskiego. Był tu zamek z kaplicą, z którego nic nie pozostało jedynie figura św. Michała przed kościołem w Niekrasowie (ob).
We wsi znajduje się oryginalna kapliczka drewniana.
 Wacław Skarbimir Laskowski, Słownik krajoznawczy miejscowości powiatu sandomierskiego.
Tursko Małe folw. gm. Tursko Wlk. — dm. 4. mk.126, w tem 9 wyzn. mojż.
Należy do dóbr ks. Radziwiłła.

Wioska Tursko Małe mogła zostać w okresie transformacji przekształcona na miasto, były ku temu podstawy prawne – by utworzyć nową gminę miejsko-wiejską Tursko. Z początkiem transformacji ustrojowej w 1989 roku w Tursku Wielkim wzięły górę antagonizmy wrogie wobec sąsiedniej wioski Szwagrów w walce o szkołę podstawową (osiągając szczyt w 1994 roku). Co skrupulatnie wykorzystała ówczesna władza celem osłabiania dążeń oderwawczych, celem reaktywacji gminy Tursko (gminy z dużymi tradycjami – utworzonej ze względu na bitwę z Tatarami w 1241 roku). Sposób finansowania nowej gminy byłby niewygodny dla gmin ościennych, tj.: Połańca i Osieka; bowiem na byłym areale gminy Tursko znajdują się główne zakłady przemysłowe (tj. ówczesna Elektrownia Połaniec i nowo tworzona Kopalnia Siarki OSIEK). Mieszkańcy zajęci walką o szkołę zapomnieli o tym, że na ich terenie istniała gmina (na dodatek w Tursku Małym – z którego zachował się dokument lokacji na prawie niemieckim, co jest jednoznaczne z nadaniem praw miejskich – niestety umacniało to możliwość reaktywacji gminy nie wiejskiej, lecz miejsko-wiejskiej; niestety ten fakt uniemożliwiałby Osiekowi odzyskanie praw miejskich (bowiem kopalnia siarki znajduje się poza terenem ówczesnej gminy Osiek sprzed 1954 roku), jednocześnie osłabiając mocno ekonomicznie Połaniec, który traci dochody z największego zakładu pracy). Te fakty były niewygodne – dla ówczesnych mocarzy, gdyż reaktywowana gmina osłabiłaby znacznie dochody budżetowe obu gmin. Poza tym wioski Tursko Wielkie i Tursko Małe musiałyby dojść do porozumienia, czy chcą gminy wiejskiej (takiej do 1954 roku); czy nowej z prawami miejskimi pod patronatem Turska Małego, z którego taki akt się zachował, w formie gminy miejsko-wiejskiej. Pozostawanie poza obrębem jednej gminy, czy to wioski Tursko Wielkie (gm. Osiek), czy Tursko Małe (gm. Połaniec) utrudnia bowiem tym mieszkańcom utworzenie jednej gminy, nie mówiąc o określeniu nowej siedziby gminy.

Demografia

Współczesna struktura demograficzna wioski Tursko Małe na podstawie danych z lat 1995-2009 według roczników GUS-u, z prezentacją danych z 2002 roku:

Tabela 1.1 Poziom populacji wioski w przedziałach wiekowych
WYSZCZEGÓLNIENIE J.
m.
POPULACJA MIESZKAŃCÓW
(w przedziałach wiekowych w 2002 roku)
OGÓŁEM 0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80 +
I. OGÓŁEM os. 205 23 42 30 15 38 15 12 25 5
odsetek  % 100 11,2 20,5 14,6 7,3 18,5 7,3 5,9 12,2 2,5
1. WEDŁUG PŁCI
A. Mężczyzn os. 100 10 22 13 6 21 9 5 13 1
odsetek  % 48,8 4,9 10,7 6,3 2,9 10,2 4,4 2,6 6,3 0,5
B. Kobiet os. 105 13 20 17 9 17 6 7 12 4
odsetek  % 51,2 6,3 9,8 8,3 4,4 8,3 2,9 3,3 5,9 2

Rysunek 1.1 Piramida populacji — struktura płci i wieku wioski Tabela 1.2 Poziom populacji wioski w grupach wiekowych
WYSZCZEGÓLNIENIE J.
m.
POPULACJA MIESZKAŃCÓW
(w grupach wiekowych w 2002 roku)
OGÓŁEM Mężczyzn Kobiet
I. OGÓŁEM os. 205 100 105
odsetek  % 100 48,8 51,2
1. W WIEKU
A. Przedprodukcyjnym os. 54 26 28
odsetek  % 26,4 12,7 13,7
B. Produkcyjnym os. 111 57 54
odsetek  % 54,1 27,8 26,3
a. mobilnym os. 77 37 40
odsetek  % 37,5 18 19,5
b. niemobilnym os. 34 20 14
odsetek  % 16,6 9,8 6,8
C. Poprodukcyjnym os. 40 17 23
odsetek  % 19,5 8,3 11,2

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Turska Małego zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych
Nazwa wsi — miasta Nazwy części wsi
— miasta
Nazwy obiektów fizjograficznych
— charakter obiektu
I. Gromada TURSKO WIELKIE
  • Tursko Małe
  • Kolonia
  • Ogrody
  • Rugałówka
  • Góry — pole
  • Karczmarówka — pole
  • Kolonia — pole, łąka
  • Kopaliny — pole, las
  • Ogrody — pole
  • Państwowe — pole, łąka
  • Pasterniki — łąki
  • Rugałówka — pole
  • Tarło — pole, pastwisko
  • Turski Las — las
  • Tursko Małe — gaj
  • Zamczysko — las
  • Zwierzyniec — łąka
  • Żabno — pole, łąka, bagno

  • Zobacz też

    Kody pocztowe, Tursko Małe (wyświetlono 1/1)

    Ocena internautów miejscowości Tursko Małe
    Średnia ocena: 4.1
    liczba ocen: 17

    Wtyczki społecznościowe

    Lubisz miejscowość Tursko Małe, kliknij Google +1 , lub Lubię to!

    Komentarze o miejscowości Tursko Małe

    Ostatnia data aktualizacji: 2012-03-18 15:40:40

    Szybka zmiana regionu Polski