Włoszczowa
Włoszczowa – miasto powiatowe w województwie świętokrzyskim. Siedziba władz gminy Włoszczowa i powiatu włoszczowskiego. Położone na Wyżynie Przedborskiej.
Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 10 657 mieszkańców.
Położenie
Włoszczowa znajduje się we wschodniej części Niecki Włoszczowskiej na Wyżynie Przedborskiej. Północno-wschodnią granicę miasta wyznacza rzeka Czarna Struga należąca do dorzecza Pilicy. Położone na północ od zwartej zabudowy miejskiej łąki przecina sztucznie uregulowana rzeka (dopływ Czarnej Strugi). W południowej części miasta znajduje się niewielkie wapienne wzniesienie nazywane Czarnecką lub Ewińską Górą – najwyższy punkt w granicach miasta – 271 m n.p.m.
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 30,30 km².
Miasto do 1999 r. leżało w województwie kieleckim.
Zabytki
- Ślady wczesnośredniowiecznego grodziska (kopiec św. Jana Nepomucena) z XII-XIII wieku. Prawdopodobnie było to grodzisko stożkowe z wieżą obronną. W odległości kilku metrów od podstawy kopca widać ślady fosy. Na jego szczycie znajduje się figura świętego Jana Nepomucena (stąd nazwa kopca) wykonana w stylu barokowym.
- Pozostałości założeń obronnych po zamku Szafrańców (herbu Stary Koń) z XVI wieku.
- Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XVII wieku, rozbudowany w XIX wieku. Wewnątrz barokowy obraz Matki Bożej z św. Joachimem i Józefem z połowy XVII wieku. Zbudowany na planie krzyża. Bryła świątyni wybudowana w połowie XVII wieku. Mniejsza wieża – tzw. "sygnaturka" pochodzi z 1874 roku. Duża wieża (dzwonnica z zegarem) wzniesiona została ok. 1896 roku jako wotum dziękczynne ufundowane przez ocalałych po epidemii cholery.
- Kaplica Wszystkich Świętych wybudowana w latach 1786-1788 przez Ewę Małachowską żonę Mikołaja Małachowskiego (cm. parafialny z XVII w.) w stylu klasycystycznym.
- Figurki św. Floriana z pierwszej połowy XIX wieku w Rynku oraz z XVIII wieku przy ul. Kusocińskiego. W miejscu tej drugiej do połowy XVII wieku znajdował się modrzewiowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba.
- Szkoła Podstawowa nr 1 (budynek z 1922 r.). W czasie okupacji hitlerowskiej w budynku szkoły mieścił się wojskowy szpital.
- Układ urbanistyczny centrum miasta z XVI w.
Historia
- Pierwsza wzmianka o Włoszczowie pochodzi z roku 1154. Wówczas Henryk Sandomierski przekazał miejscowość o nazwie Vloszcova Joannitom z Zagości.
- Prawa miejskie nadane w 1539 roku przez króla Zygmunta I Starego staraniem starosty chęcińskiego Hieronima Szafrańca.
- XVI-XVII wiek – Włoszczowa znajduje się w rękach Szafrańców.
- Od II połowy XVII wieku do 1943 wzmożone osadnictwo żydowskie. W języku jidysz miasto otrzymało nazwę Vlotscheve.
- Koniec XVIII wieku – miasto znajduje się pod panowaniem rodu Małachowskich, m.in. wojewody sieradzkiego Mikołaja Małachowskiego. Jego żona Ewa z Męcińskich buduje kaplicę cmentarną pw. Wszystkich Świętych.
- Według Skorowidzu Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. III. województwo kieleckie, wyd. w Warszawie w 1925 r., Włoszczowa liczyła 5479 mieszkańców, w tym 2565 wyznania rzymskokatolickiego, 2910 mojżeszowego; narodowość polską podało 5322 mieszkańców, żydowską – 156, niemiecką – 1.
- W czasie wojny pod okupacją niemiecką w Generalnym Gubernatorstwie. We Włoszczowie istniało getto w rejonie ulicy Kilińskiego na południe od Rynku.
- W 1969 roku powstaje największe włoszczowskie przedsiębiorstwo Zakład Stolarki Budowlanej Stolbud Włoszczowa.
- W 1980 roku oddany do użytku nowy szpital, który jako jeden z pierwszych w Polsce (jeszcze w okresie PRL) otrzymuje imię Jana Pawła II.
- W pierwszej połowie grudnia 1984 r. dwutygodniowy strajk młodzieży Zespołu Szkół Zawodowych przy ul. Wiśniowej w obronie krzyży usuniętych z sal lekcyjnych. Strajkującą młodzieżą opiekowali się księża Marek Łabuda i Andrzej Wilczyński (+ 2000) oraz prob. ks. Kazimierz Biernacki (+1986). Pamiątkowa tablica na budynku szkoły.
- Początek lat 90. XX wieku – okres upadku wielu dużych zakładów pracy, między innymi PTSB "Transbud Kielce" Oddział VI Włoszczowa, PEBEROL, STW – w mieście panuje ogromne bezrobocie. Sytuacja nieco poprawia się dopiero dekadę później.
- W październiku 2006 miasto uzyskało ekspresowe połączenie kolejowe z Warszawą i Krakowem. Decyzję tę podjęto na skutek osobistych zabiegów ówczesnego ministra Gosiewskiego z Kancelarii Premiera RP, posła z tutejszego okręgu wyborczego. W tym celu przystosowano położoną na przebiegającej na zachód od miasta Centralnej Magistrali Kolejowej stację Włoszczowa Północ do obsługi pociągów pasażerskich.
- 3 czerwca 2007 koronacja Obrazu Najświętszej Maryi Panny Opiekunki Rodzin papieskimi diademami pobłogosławionymi przez papieża Benedykta XVI.
Źródła: m.in. S. Janaczek, Włoszczowa. Zarys dziejów miasta do końca XVIII wieku, Włoszczowa 2007; Z Matką Bożą Opiekunką Rodzin na ziemi włoszczowskiej, red. ks. T. Gacia, Kielce 2006.
Herb Miasta Włoszczowa
Wizerunek herbu ewoluował od połowy XVI w. W zasadzie nie zmieniała się jego górna część, czyli rysunek dwóch wież. Z prawej (heraldycznej) wygląda głowa białego konia – element herbu "Staż" Szafrańców – byłych właścicieli Włoszczowy. Z lewej głowa białego ptaka (nieznanego pochodzenia). Dolna część jest podzielona na dwie części. Po prawej stronie znajduje się biały połuorzeł bez korony. Z lewej litera "K" w koronie – nawiązanie do przynależności do dawnego województwa kieleckiego.
Przemysł
W mieście funkcjonuje przemysł drzewny, spożywczy, obróbki aluminium, budowlany oraz elektryczny.
Do największych zakładów należą:
- ZPUE S.A. – producent urządzeń do przesyłu i rozdziału energii elektrycznej.
- Stolbud Włoszczowa S.A. – producent drewnianych drzwi i okien. Ma 800 pracowników. Od 2006 roku w grupie ZPUE S.A.
- Effector S.A. – producent szyb zespolonych i okapników; obróbka aluminium.
- Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska "Włoszczowa" – producent serów twardych i serków deserowych.
- Strunobet Migacz – producent słupów wirowanych i kontenerowych stacji transformatorowych.
Części miasta
- "Miasto" – najstarsza miejska część Włoszczowy z XVI-wiecznym układem urbanistycznym.
- Podzamcze Włoszczowskie – miejsce początkowego osadnictwa.
- Włoszczówka (Przedmieście) – nazwa zapomniana, choć coraz częściej pojawiająca się na dokładniejszych mapach. Obecnie to część ulicy Partyzantów.
- Górki – uliczki na południe od Rynku, ul. Kilińskiego.
- Górajek – nazwa pochodzi od nazwiska dziedziczki Włoszczowy – Gorajskiej. Ulica Jędrzejowska oraz tzw. Górajek Beliński – droga wylotowa w kierunku Kielc.
- Zielonka – część ulicy Sienkiewicza w okolicy dworca PKS.
- Podlipie – Wylotówka na Jędrzejów, za linią kolejową Kielce–Częstochowa.
- Osiedla wzdłuż osi ulicy Wiśniowej – Osiedle Jana Brożka, Władysława Broniewskiego i Armii Krajowej.
- Północ – Najmłodsza "dzielnica" osiedlowa przy linii kolejowej CMK.
- Potarganka – ulica Wiejska.
Infrastruktura i transport
Transport drogowy
Przez Włoszczowę przebiegają drogi wojewódzkie:
Transport kolejowy
Włoszczowa posiada dwie stacje kolejowe:
Z tej stacji jeżdżą pociągi do Warszawy, Gliwic, Krakowa, Katowic, Krynicy, Poznania oraz pociąg międzynarodowy do Moskwy i Pragi przez Terespol oraz wiele niezatrzymujących się pociągów InterCity jeżdżących przez CMK.
Ochrona środowiska
Miasto Włoszczowa otoczone jest terenami podlegającymi pod Włoszczowsko-Jędrzejowski Obszar Chronionego Krajobrazu. Miasto, podobnie jak cała gmina, objęte jest programem segregacji odpadów. Posiada własne składowisko odpadów na Kępnym Ługu oraz oczyszczalnię ścieków przy ul. Wiejskiej (wybudowana w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku).
Oświata
Szkoły podstawowe i gimnazja
- Zespół Placówek Oświatowych nr 1 im. Józefa Piłsudskiego.
- Zespół Placówek Oświatowych nr 2 im. Partyzantów Ziemi Włoszczowskiej.
Licea Ogólnokształcące
- I Liceum Ogólnokształcące im. gen. Władysława Sikorskiego.
- II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego przy ZSP nr 2.
- III Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica przy ZSP nr 3.
Szkolnictwo wyższe
- Politechnika Świętokrzyska w Kielcach, filia we Włoszczowie przy I Liceum Ogólnokształcącym im. gen. Władysława Sikorskiego.
Kultura
Organizacje pozarządowe działające w zakresie kultury i lokalnego dziedzictwa:
- Włoszczowskie Towarzystwo Krzewienia Kultury
- Włoszczowskie Towarzystwo Historyczne
Wspólnoty wyznaniowe
Większość mieszkańców miasta stanowią wierni Kościoła Rzymskokatolickiego (dwie parafie). Działalność duszpasterską prowadzi także Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym. W mieście istnieje również Sala Królestwa miejscowego zboru Świadków Jehowy.
Pierwsza parafia rzymskokatolicka pw. św. Jakuba powstała prawdopodobnie w XIV wieku. Włoszczowa jest siedzibą dekanatu włoszczowskiego. Obecne parafie to:
- Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny;
- Parafia pw. bł. Józefa Pawłowskiego z grona 108 męczenników II wojny światowej (od 11 października 1999).
Z Włoszczową jako miastem dzieciństwa związany był bp Mieczysław Jaworski, ur. w 1930 r., w latach 1982-2001 bp tyt. Rapidum i sufragan kielecki, zm. w. 2001 r. Popiersie w kościele Wniebowzięcia NMP z napisem: Nigdy stąd nie odszedłem.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie:
- Ilińce
- Le Passage
Zobacz też
- Synagoga we Włoszczowie
- Stary cmentarz żydowski we Włoszczowie
- Nowy cmentarz żydowski we Włoszczowie