Pieniężno

Pieniężno (dawniej Melzak, Mąkowory, niem. Mehlsack) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Pieniężno. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 2975 mieszkańców.

Pieniężno położone jest w pasie Wzniesień Górowskich nad rzeką Wałszą.

Zabytki

• Kościół św. Piotra i Pawła z XIV wieku;
• Zamek Kapituły Warmińskiej z XIV wieku;
• Ratusz z XIV-XV wieku;
• Muzeum Misyjno-Etnograficzne Księży Werbistów;
• Most kolejowy o wysokości 30-metrów i długości 160 m z 1885 roku, odbudowany w 1950 roku;
• Wieża ciśnień z 1905 roku;
• pomnik generała Iwana Czerniachowskiego
• Klasztor Księży Werbistów

Nazwa miasta

Najstarsza znana nazwa związana z miejscowością jest pochodzenia staropruskiego i brzmiała Melcekuke (od "malte", "malko" – drzewo, zarośla, las i "kuke", "kauks" – diabeł, czart, czyli "czarci las"). Niemieccy koloniści osadzeni tu po lokacji miasta przez Krzyżaków przyswoili ją fonetycznie jako Mehlsack ("worek mąki"). Osadnictwo mazurskie w Prusach Książęcych w następnych wiekach sprawiło, że pojawiła się także równoległa forma polska Melzak. Po przyłączeniu do Polski zmieniono nazwę na Mąkowory. W 1947 na mocy rozporządzenia ministrów administracji publicznej i ziem odzyskanych z 12.11.1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nazwę ponownie zmieniono i odtąd miasteczko nosi nazwę Pieniężno, na cześć Seweryna Pieniężnego juniora – wydawcy przedwojennej polskiej "Gazety Olsztyńskiej".

Historia

Prusowie założyli w tym miejscu gród obronny, który nazywał się Melcekuke. Ostatnim księciem staropruskim był prawdopodobnie Wewa. W połowie XIII w. stoczył krwawy bój z Krzyżakami ponosząc klęskę. W efekcie, zgodnie z umową między Krzyżakami a papieżem Innocentym IV, Warmię otrzymał biskup, a Terra Wewa przekazana została kapitule. Pierwsze zapiski w kronikach zakonu krzyżackiego podają datę 1282 r., kiedy to biskup warmiński przekazał posiadłości Wewy kapitule z poleceniem założenia parafii i wzniesienia kościoła. Krzyżacy nazywali miasto Mehlsack.

Nie jest dokładnie znana data nadania praw miejskich, niektóre źródła podają 1295 r., jednak w dokumentach po raz pierwszy nazwy civitas (łac. – miasto) użyto w 1312 r., gdy kapituła warmińska wystawiła przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim. Prawa ze względu na około 90% zniszczenie miasta podczas II wojny światowej zostały w 1945 r. utracone. Ponownie Pieniężno odzyskało prawa miejskie dopiero w 1973 r.

Pod Pieniężnem zginął radziecki generał Iwan Czerniachowski, na cześć którego nadano nazwę Czerniachowsk miastu Wystruć w północnej części obwodu kaliningradzkiego (byłe Prusy Wschodnie) a w Pieniężnie stanął pomnik upamiętniający radzieckiego generała. Wiosną 2001 roku na cokole pomnika pojawiły się napisy KAT AK i MORDERCA.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Lichtenau  Niemcy
• Gusiew  Rosja

Zobacz też

• Piotr Kolberg, burmistrz Pieniężna.
• Cerkiew św. Michała w Pieniężnie
• Cmentarz żydowski w Pieniężnie
• Pieniężno (stacja kolejowa)