Elbląg

Elbląg (łac. Elbinga, Elbingus, niem. Elbing, prus. Elbings, rus. Эльблонг) – miasto na prawach powiatu w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba władz powiatu elbląskiego (Elbląg nie wchodzi w jego skład, stanowi odrębną jednostkę samorządu terytorialnego), a także siedziba gminy Elbląg. Od 1992 - stolica diecezji elbląskiej. Najstarsze miasto w województwie, jedno z najstarszych miast w Polsce (rok założenia 1237, prawa miejskie 1246). Także najniżej położone miasto w Polsce. Miasto leży u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 126 049 mieszkańców.

Największym zakładem w mieście jest Browar wchodzący w skład Grupy Żywiec, ABB (dawny Zamech) oraz Alstom Power.

Elbląg to główny ośrodek przemysłu ciężkiego (turbiny, śruby okrętowe itp.), przemysłu spożywczego – browar, również turystycznego (Kanał Elbląski ze słynnymi pochylniami). Największy jednak rozwój miasta przypada na okres od 1 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998, kiedy Elbląg był stolicą województwa. Na te lata przypada znaczny napływ ludności do miasta. Oddano niedawno do użytku węzeł Elbląg-Wschód, znacznie skracający szlak z Gdańska i Warszawy do Elbląga i obwodu kaliningradzkiego (tzw. Berlinka, teraz droga ekspresowa S22 Elbląg – Grzechotki). Wraz z nowo budowanym przejściem Grzechotki – Mamonowo II będzie to najkrótsza droga z zachodu na wschód Europy. Obecnie trwa przebudowa na odcinku Elbląg-Wschód – Jazowa w kierunku Gdańska. Dzięki dotacjom z Unii Europejskiej rozbudowywany jest Port Morski, sieć tramwajowa, a także odbudowywane Stare Miasto.

Jednocześnie budowane są nowe osiedla mieszkaniowe: Modrzewina-Północ, Krasny Las, Dąbrowa oraz przemysłowa Modrzewina-Południe.

Elbląg jest jednym z najlepiej spenetrowanych archeologicznie polskich miast. Dzięki temu, elbląskie muzeum posiada liczne unikalne w skali światowej eksponaty (np. średniowieczną windę).

Historia

Elbląg został założony przez Hermanna von Balka, krajowego mistrza zakonu krzyżackiego w 1237 roku, w pobliżu miejsca, gdzie do IX wieku znajdowała się pruska osada handlowa Truso. W 1246 uzyskał przywilej miejski na prawie lubeckim.

Przez wieki historia Elbląga była niezwykle burzliwa. Elbląg znajdował się pod panowaniem krzyżackim, polskim, a w XVI wieku przeżył okupację szwedzką. Koniec XIX i początek XX wieku to okres dynamicznego rozwoju miasta. Wtedy to Elbląg rywalizował jako port handlowy z Gdańskiem. Powstało wiele zakładów przemysłowych, w tym fabryka cygar, lokomotyw (obecnie teren "Elzamu"). Pod koniec II wojny światowej znacznie zniszczony przez walki między Niemcami i Armią Czerwoną. Prawie całkowicie zburzona zabudowa Starego Miasta, które uchodziło za jedno z największych i najpiękniejszych w Europie. Również tutaj mieściły się trzy podobozy obozu koncentracyjnego Stutthof. Po wojnie rozpoczęto stopniową odbudowę miasta.

Średniowiecze

Nazwa miasta wywodzi się od rzeki Ilfing. Został założony w 1237 na surowym korzeniu, zatem absolutnie nie można go łączyć z legendarnym Truso. Była to wówczas osada kolonistów niemieckich oraz punkt wypadowy dla dalszej ekspansji Krzyżaków. W 1358 roku Elbląg przystąpił do Ligi Hanzeatyckiej zwaną potocznie Hanzą. W owym czasie był jednym z najważniejszych miast hanzeatyckich rejonu południowego Bałtyku. Wiodły z niego szlaki lądowe i wodne ku Sambii i Warmii, istniało także wodne połączenie z Wisłą przez Nogat. Elbląg był jednym z pierwszych miast utworzonych przez Krzyżaków. Na południe od miasta w okolicach ujścia rzeki Kumieli do rzeki Elbląg, istniał zamek krzyżacki. Był to najprawdopodobniej drugi co do wielkości zamek zakonu po Malborku. Do czasu wybudowania tego ostatniego, pełnił rolę centrum administracyjnego Państwa Krzyżackiego. Swoją świetność zakończył 12 lutego 1454 r., gdy mieszczanie przepędzili załogę zamku, a następnie rozebrali budowlę, wcześniej przenosząc wyposażenie zamkowej kaplicy św. Andrzeja do pobliskiego kościoła św. Mikołaja.

Podobnie jak w innych państwach nadbałtyckich ulice wytyczono prostopadle do rzeki, a przecinająca je w poprzek ulica stanowiła rynek. Dopiero 10 kwietnia 1246 w wyniku sprzeciwów ze strony zakonu, osada otrzymała prawo miejskie lubeckie, a także znacznie większe przywileje niż sąsiednie miasta lokowane na prawie chełmińskim. Dzięki dogodnemu położeniu i umiejscowionej w zamku siedzibie mistrza krajowego, przez pierwsze 70 lat Elbląg był najważniejszym ośrodkiem życia miejskiego, jedynym portem morskim oraz podstawową bazą militarną organizującego się państwa krzyżackiego. Po założeniu i rozbudowie Malborka oraz przeniesieniu z Wenecji na malborski zamek w 1309 r. siedziby wielkiego mistrza, zamek elbląski stał się siedzibą komtura elbląskiego i zarazem wielkiego szpitalnika zakonu, tj. zarządcy głównego szpitala. Źródłem zamożności miasta było nadanie mu przez Krzyżaków znacznych posiadłości na Żuławach i Wzniesieniu Elbląskim.

Podstawą rozwoju miasta był handel morski, który powodował napływ nie tylko towarów, ale i osadników z różnych krajów. W Elblągu osiedlali się Niemcy z Saksonii, Westfalii czy Lubeki, Holendrzy, Anglicy, Francuzi i Szkoci. Miasto żywo uczestniczyło w życiu Hanzy. Kupcy elbląscy zasiadali w mieście kantorowym Brugii i decydowali o przyjmowaniu do związku kolejnych miast. Także Krzyżacy doceniali wagę Elbląga, wznosząc tu wielki zamek, zniszczony w czasie wojny trzynastoletniej.

Od końca XIV wieku Elbląg stopniowo tracił znaczenie na rzecz Gdańska, który później zmonopolizował handel polskim zbożem. Do osłabienia pozycji miasta przyczyniła się także przyroda. Przejścia morskie przez Mierzeję Wiślaną stopniowo się zamulały, co uniemożliwiało coraz większym statkom wpłynięcie do portu. Jednak regres nie był tak znaczny, jak się dotychczas sądziło. Dowodem są licznie zgromadzone obiekty archeologiczne, świadczące o względnym dobrobycie miasta w epoce nowożytnej.

Od połowy XIV wieku Elbląg zaczął stopniowo tracić na znaczeniu w stosunku do innych pruskich miast portowych. Wpłynęło na to wiele czynników. Po podboju Prusów Elbląg przestał być wojenną bazą wypadową na wschód, a po zagarnięciu przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego i ustanowieniu stolicy państwa w Malborku, Elbląg stracił charakter głównego ośrodka politycznego i gospodarczego państwa. Skierowanie głównego ujścia Wisły ku Gdańskowi utrudniło żeglugę do Elbląga, a rozwój korzystniej położonego Gdańska zaczął przyciągać do niego większość statków z północy i zachodu Europy. Silnym ciosem dla miasta było założenie przez Krzyżaków konkurencyjnego Nowego Miasta Elbląg w 1337 r. i nadanie mu przywileju lokacyjnego w dziesięć lat później.

Po klęsce Krzyżaków z wojskami polsko-litewskimi pod Grunwaldem w 1410, mieszczanie elbląscy zdobyli i wypędzili załogę wraz z Wielkim Szpitalikiem i tutejszym komturem. Elblążanie 22 lipca 1410 złożyli hołd polskiemu królowi Władysławowi Jagielle. Jednak we wrześniu 1410 zamek ponownie wrócił we władanie Krzyżaków. 12 lutego 1454 w wyniku powstania anty krzyżackiego, elbląscy mieszczanie zdobyli zamek krzyżacki, a następnie w obawie przed ponownym powrotem Krzyżaków, zniszczyli go. W tym samym roku elblążanie na opanowanym zamku krzyżackim złożyli hołd królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi. W 1454 Elbląg otrzymał od króla Kazimierza Jagiellończyka wielki przywilej potwierdzający stare prawa, rozszerzający władze samorządu polskiego, zwiększający kompetencje Sądu Miejskiego i powiększający terytorium miasta niemal dwukrotnie. Miasto ponadto przejęło dotychczasowe prawa rybackie komturów, ich młyny i inne dobra. W zamian za to Elbląg czynnie uczestniczył w rozgromieniu floty Zakonu w bitwach morskich na Zalewie Wiślanym. Według postanowień pokoju toruńskiego kończącego wojnę trzynastoletnią w 1466 Elbląg przyznano Polsce, do której należał aż do 1772.

Złoty wiek Elbląga i jego upadek

Przełom XVI/XVII wieku, to okres rozwoju miasta i handlu morskiego, spowodowany wojną Stefana Batorego ze zbuntowanym Gdańskiem. Cały polski eksport i import przechodził wówczas przez port elbląski aż do czasu ugody króla z mieszczaństwem Gdańska.

W latach 1626-1635 miasto znajdowało się pod szwedzką okupacją. Zniszczenia spowodowane potopem szwedzkim w latach 1655-1660 zahamowały rozwój, a towarzyszące jej zarazy wyludniły miasto. W czerwcu 1698 król Polski August II na zjeździe w Jomsborku podpisał z elektorem Fryderykiem I Hohenzollernem tajny układ, na mocy którego uzyskał on zgodę na zajęcie miasta w zamian za 150 tys. talarów. Oblężenie rozpoczęte w październiku tego samego roku zakończyło się aktem kapitulacji podpisanym przez radę miejską 10 listopada, na mocy, którego Elbląg powrócił do Polski. Wzburzenie polskiej opinii publicznej i zdecydowana, mimo obłudnego postępowania Augusta II, dążność do odzyskania Elbląga, a nadto próby mediacji ze strony Danii, Szwecji i cesarza skłoniły elektora do przyjęcia propozycji rozmów dyplomatycznych. Zostały one zakończone układem z 17 grudnia 1699, który przyniósł zgodę na zwrot Elbląga Polsce pod warunkiem spłaty należności elektora. Było to tylko chwilowe zwycięstwo, gdyż już w 1703 Fryderyk I Hohenzollern zajął posiadłości ziemskie Elbląga, pozbawiając miasto 50% rocznych dochodów.

Podczas wielkiej wojny północnej miasto okupowane było kolejno przez oddziały szwedzkie (1703-1710), rosyjskie (1710-1712) i saskie (1712). Kolejne pobyty obcych wojsk uszczuplały kasę miejską. Podupadłe miasto stało się łatwym łupem dla Prus.

Na początku XVIII wieku miejski handel był już w upadku, zamierała praca stoczni. Pod rządami pruskimi największe obok Królewca miasto Prus Wschodnich stało się głównym portem dorzecza Wisły, ale tylko do czasu zajęcia przez Fryderyka II Gdańska. Dwadzieścia lat działania w uprzywilejowanych warunkach pozwoliło Elblągowi wybić się gospodarczo dzięki usprawnieniu pracy portu – pogłębieniu Nogatu, rzeki Elbląg, redy portowej i rozbudowie urządzeń portowych. Ożywienie gospodarcze było jednak krótkotrwałe, a intensywne zamulenie toru wodnego ponownie zahamowało rozwój portu i handlu.

Już podczas I rozbioru Polski w 1772, Elbląg znalazł się pod zaborem pruskim. Wojska zaborcy opanowały miasto 12 września. Elbląg pozbawiony został swoich dotychczasowych przywilejów, odebrano mu prawo lubeckie, a tym samym zniesiono mu samorząd. Władze miasta zostały podporządkowane pruskim urzędnikom państwowym. Elbląg stał się prowincjonalnym miastem powiatowym. Dążąc do gospodarczego uzależnienia Polski od Prus zaborca nałożył cło na polskie towary. Odbiło się to ujemnie na, pozostających jeszcze w granicach Polski, Gdańsku i Toruniu, a dodatnio na obrotach handlowych Elbląga, do którego zaczęli się przenosić liczni kupcy. Nie trwało to jednak długo, gdyż już w 1807 rozpoczął się kryzys handlowy.

XIX wiek i rewolucja przemysłowa

Od 1815 do 1920 Elbląg należał do rejencji gdańskiej w pruskiej prowincji Prusy Zachodnie (przejściowo w latach 1829-1878 Prusy). W 1818 utworzono powiat ziemski Elbląg (Elbing), a w 1874 wydzielono z niego dodatkowo powiat miejski Elbląg.

Na początku XIX wieku miasto zostało zdegradowane do roli portu rzecznego w lokalnym handlu. Elbląg szukał nowych dróg rozwoju gospodarczego i powoli zaczął przeradzać się w ośrodek przemysłowy, administracyjny i wojskowy. Już w II poł. XIX wieku obok Szczecina, a przed Gdańskiem i Królewcem, był silnym pruskim ośrodkiem przemysłu metalowego. Miejscowi kupcy zaczęli inwestować w manufaktury i fabryki. Rozwinął się przemysł tkacki, farbiarski i szklarski. Powstawały liczne zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego, tytoniowe, mydlarnie, olejarnie, krochmalnie. Ważnym działem przemysłu pozostawała nadal budowa statków. Dużą rolę w tej dziedzinie odegrał Ferdinand Schichau, który w 1837 otworzył fabrykę maszyn, a w 1854 swoją stocznię, będącą głównym niemieckim producentem torpedowców. XIX-wieczny Elbląg stawiał przede wszystkim na rozwój nowoczesnego przemysłu. W tym okresie powstały m.in. odlewnia żelaza Tiessena, zakłady metalowe Neufelda, fabryka cygar Losera&Wolffa, fabryka samochodów Komnicka. Rozwój gospodarczy przyniósł ze sobą tworzenie się klasy robotniczej, której trzon stanowili metalowcy. Zatrudnianie dzieci, zbyt długi dzień pracy, niskie zarobki doprowadziły do wzrostu nastrojów rewolucyjnych. W mieście rozpoczęły się strajki rzemieślników. Na terenie miasta swoją działalność rozpoczęły komórki Socjaldemokratycznej Partii Niemiec. Robotnicy zaczęli się formować w organizacje, które prowadziły szeroko zakrojoną akcję propagandową. Do wybuchu I wojny światowej przez miasto przetaczały się kolejne fale wystąpień, niekiedy brutalnie tłumionych przez policję. Nie zahamowało to jednak gospodarczego rozwoju miasta, który trwał do światowego kryzysu ekonomicznego w 1918.

Wraz z wybuchem wojny sytuacja miasta znacznie się pogorszyła. Już od 1914 przez Elbląg przewijały się dziesiątki tysięcy uciekinierów. Rezultatem tego był powszechny chaos, brak żywności itp. Dekoniunktura gospodarcza lat wojny spowodowała zamknięcie wielu zakładów przemysłowych, a w rezultacie narastanie bezrobocia. W końcowych latach wojny tysiące mieszkańców cierpiało głód, często brakło też dachu nad głową.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po przegranej przez Niemcy wojnie, w wyniku postanowień traktatu wersalskiego z 1919, od 28 listopada 1920 Elbląg, wraz z wschodnią część Prus Zachodnich, pozostałą w Niemczech po utworzeniu polskiego województwa pomorskiego, czyli tzw. polskiego korytarza, znalazł się w prowincji Prusy Wschodnie.

Ograniczenia narzucone Niemcom i utrata naturalnych rynków zbytu doprowadziły elbląską gospodarkę do kryzysu. Miasto było zmęczone wojną, panował chaos, bezrobocie i drożyzna. W tej sytuacji dochodziło do strajków i demonstracji, miały one jednak charakter bardziej ekonomiczny niż polityczny. W mieście działała komórka niemieckiej organizacji rewolucyjnej – Związku Spartakusa. 11 listopada 1918 powstała Rada Robotnicza, ale jej działalność ograniczyła się jedynie do zorganizowania kilku wieców. Niemniej jednak utworzona pod koniec tego roku placówka Komunistycznej Partii Niemiec miała pewne wpływy w mieście aż do dojścia Hitlera do władzy.

W latach trzydziestych nastąpił ponowny rozkwit przemysłu na terenie miasta. Elbląg stał się jednym z większych miast garnizonowych w III Rzeszy. Przy utworzonym już w czasie wojny lotnisku powołano szkołę lotnictwa wojskowego. W różnych częściach miasta zostały wzniesione budynki koszarowe dla artylerii, kawalerii, wojsk inżynieryjnych i piechoty. Zgromadzenie w mieście dużej ilości wojska nadało mu charakter militarny, a z drugiej strony spowodowało rozwój infrastruktury miejskiej. Pojawiły się liczne nowe osiedla mieszkaniowe, oddano do użytku nowoczesny szpital wojskowy. W mieście rozwijało się szkolnictwo, powstała Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Wyższa Szkoła Inżynierska, Wyższa Szkoła Rolnicza. W mieście działały dwa muzea, biblioteka, archiwum, a wśród wielu urzędów i instytucji były także konsulaty: szwedzki, szwajcarski i polski. Pomyślny stan elbląskiej gospodarki pozwolił miastu na nowe inwestycje komunalne i przemysłowe. Podjęto modernizację sieci gazowej i kanalizacyjnej, przebudowano linie tramwajowe, unowocześniono port, pogłębiono tor wodny na Zalew Wiślany.

II wojna światowa

Podczas II wojny światowej całe życie gospodarcze i społeczne Elbląga zostało podporządkowane potrzebom wojny. Miasto było przeludnione w wyniku przesiedleń ludności z Meklemburgii, Mazur, a także jeńców różnej narodowości. Od marca 1940 istniał tu jeden, a później dwa podobozy obozu koncentracyjnego Stutthof. Wprowadzono racjonowanie żywności. Gdy na początku 1945 Armia Czerwona wkroczyła do Prus Wschodnich, do Elbląga zaczęli napływać żołnierze niemieccy. Pierwsze oddziały wojsk radzieckich zbliżyły się do Elbląga 23 stycznia 1945. W krótkim czasie miasto zostało otoczone z trzech stron. Rozpoczęły się ciężkie walki, które zakończyły się dopiero 10 lutego 1945. Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną. Od momentu rozpoczęcia wojny Elbląg był niemal nietknięty przez działania zbrojne. Zaciekłe walki na przełomie stycznia i lutego obróciły go w gruz. Zniszczona została zabytkowa zabudowa Starego Miasta, a także całe Śródmieście. Trudne do określenia były straty ludzkie. Szacuje się, że w czasie walk zginęło ok. 5 tys. żołnierzy niemieckich, bardzo dużego uszczerbku doznała ludność cywilna. Wielu spośród przedwojennych elblążan utonęło w czasie panicznej ucieczki na Zachód przez Zalew Wiślany.

W pierwszych miesiącach po przejściu frontu Ziemie Północne były zarządzane przez radzieckie władze państwowe. W ciągu kilku miesięcy dokonały one wywozu w głąb ZSRR wszystkich maszyn i wyposażenia elbląskich fabryk. Niektóre źródła kalkulują, że straty poniesione z tego powodu przewyższają straty spowodowane działaniami wojennymi .

Powrót Elbląga do Polski i lata PRL

19 maja 1945 r. przed ratuszem odbyła się uroczystość przekazania przez radziecką Komendanturę symbolicznych kluczy do miasta władzom polskim, które powołano 3 kwietnia. Po ponad 170 latach Elbląg ponownie znalazł się w granicach państwa polskiego. Priorytetem nowych władz stało się nadanie miastu polskiej tożsamości narodowej i deportacja ludności niemieckiej. Rozpoczęto reorganizację nadwerężonej gospodarki oraz powolną odbudowę zniszczonego miasta. Niestety odbudowa ta przyniosła zniszczenie wielu zabytków kultury, gdyż podobnie jak w innych miastach Pomorza i Śląska, zabytki zostały uznane za niemieckie i w ramach propagandowego hasła "Cały naród buduje swoją stolicę" elbląskie Stare Miasto zostało do końca wyburzone, a zabytkowe cegły przeznaczono na odbudowę Warszawy. Na miejscu zdemolowanego w wyniku rabunkowej polityki władz PRL Starego Miasta planowano początkowo wybudować blokowisko. Jednakże brak funduszy uniemożliwił realizacje tych planów.

Po wojnie rodowici Elblążanie stanowili tylko 2% mieszkańców. W 1949 r. miasto dotknął terror stalinowski w wydarzeniach znanych jako Sprawa Elbląska. Podczas wydarzeń z "Grudnia 1970" roku w Elblągu zastrzelony został Tadeusz Marian Sawicz.

Od 1 czerwca 1975 r., na mocy ustawy z 28 maja 1975 r. Elbląg stał się stolicą województwa, składającego się ze wschodnich powiatów dawnego województwa gdańskiego (powiaty: elbląski, nowodworski, malborski, sztumski, kwidzyński), oraz z północno-wschodniej części dawnego województwa olsztyńskiego (powiaty: braniewski, pasłęcki, część iławskiego i morąskiego).

W latach osiemdziesiątych przystąpiono do budowy centrum miasta, jednakże zamiast odbudowywać kamienice by przypominały te przedwojenne, wybudowano nowoczesne budynki o kształcie i wielkości zbliżonej do średniowiecznych. Prace przy fundamentach spowodowały, że odsłonięto fundamenty dawnych budynków, co ukazało wielkość i zamożność dawnego Elbląga.

Przełom XX/XXI wieku

Funkcję stolicy województwa Elbląg pełnił do ostatniej reformy administracyjnej w roku 1999, kiedy to od 1 stycznia 1999 r. na prawach powiatu wszedł w skład województwa warmińsko-mazurskiego wbrew woli większości mieszkańców, którzy opowiedzieli się zdecydowanie za przynależnością miasta do województwa pomorskiego. W tym samym roku jako jedyne polskie miasto dostał nagrodę Unii Europejskiej za dokonania w dziedzinie ekologii oraz prestiżową nagrodę – Flagę Europy.

Obecnie Elbląg jest wciąż rozwijającym się miastem. W przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat dwukrotnie powiększył swą powierzchnię. Jest silnym ośrodkiem gospodarczym, a także nowoczesnym ośrodkiem miejskim posiadającym istotne walory transportowe. Ma szanse zostać w przyszłości pomostem łączącym Polskę z państwami nadbałtyckimi, a w szczególności z obwodem kaliningradzkim.

Zabytki istniejące

• kościół katedralny św. Mikołaja, XIII-XV wiek, przebudowany po pożarze spowodowanym wyładowaniem atmosferycznym 26 stycznia 1777, z cennym wyposażeniem wnętrza (późnogotyckie tryptyki, gotyckie drewniane figury apostołów w nawie głównej, chrzcielnica brązowa z 1387, gotycki relikwiarz Krzyża św., płyty nagrobne z połowy XIII wieku)
• Brama Targowa z 1309 i pozostałości fortyfikacji miejskich,
• Kanał Elbląski
• Ścieżka kościelna
• kościół podominikański NMP, XIII-XVI wiek (obecnie Galeria "El"), częściowo zburzony w 1945, zrekonstruowany w latach 60.; dawny ołtarz główny zachował się kościele katedralnym, pozostałe wyposażenie (prospekt organowy, epitafia, empory) uległo zniszczeniu.
• Kościół św. Wojciecha w Elblągu,
• kościół szpitalny Bożego Ciała, XIII-XV wiek (przed pożarem z 1405 istniał tu kościół św. Jerzego wraz z lapidarium),
• kościół Świętego Ducha, XIV wiek
• kościół św. Antoniego, XIV wiek
• Kościół bł. Doroty, szachulcowy z XVIII wieku, przeniesiony z Kaczynosu
• Pałac Augusta Abbega w Elblągu
• Muzeum w Elblągu
• Zespół dawnego zamku i podzamcza
• kamienice późnogotyckie, renesansowe i manierystyczne (w większości zniszczone w 1945)
• Centrum Sztuki Galeria EL

Zabytki niezachowane

• Kościół Trzech Króli, 1881 - 1885, neogotycki, wcześniej gotycki(XIV wiek), nieznacznie uszkodzony w 1945, zburzony wiosną 1954 roku
• Kościół św. Anny, 1900 - 1901, neogotycki, częściowo zniszczony w 1945, zburzony wiosną 1954 roku
• Kościół baptystów, 1898, rozebrany po 1945
• Kościół Matki Boskiej Królowej Polski(dawniej baptystów), zburzony w 1989, w jego miejscu stoi duży, nowy kościół po tym samym wezwaniem
• Kościół św. Jakuba, XIV wiek, rozebrany w 1601 roku
• Kościół zamkowy św. Andrzeja, XIII - XIV wiek, zniszczony w 1454 roku razem z zamkiem krzyżackim, następnie rozebrany
• kamienice Starego i Nowego Miasta
• Ratusz Nowego Miasta, rozebrany w XIX wieku
• Ratusz Starego Miasta, XIV wiek, spalony w 1777 roku, później rozebrany
• Ratusz Miasta Elbląga, 1891 - 1894, w stylu manieryzmu niderlandzkiego, częściowo spalony w 1945, rozebrany w 1948 roku
• stary gmach sądu, 1858, spalony po działach wojennych w 1945 roku, rozebrany w 1961
• willa Schichaua, XIX wiek, spalona w 1945, później rozebrana
• willa Ziesego, koniec XIX wieku, spalona w 1945, rozebrana w 1961

Miejsca historyczne, pamiątkowe

• Wieża Bismarcka w Elblągu
• Skwer im. Ofiar Sprawy Elbląskiej
• Synagoga żydowska, 1824, spalona w czasie nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku, później rozebrana

Znaleziska archeologiczne

W trakcie odbudowy średniowiecznych zabudowań miasta, trwającej od lat 80. XX wieku do dziś, na każdą parcelę wchodzą wcześniej archeolodzy. Znaleziono dzięki temu ponad 800 tysięcy przedmiotów, w tym kilka unikatów:

• XV-wieczne okulary w rogowej oprawie, najstarsze zachowane w Europie
• giterna – średniowieczny instrument muzyczny, jedyna zachowana w Europie
• XIII-wieczna winda towarowa, jedna z trzech zachowanych w Europie. Zbudowana z dębu, wysokości ok. 70 cm i średnicy 60 cm. Działała na zasadzie kabestanu.

W 1982 elbląski archeolog dr Marek Jagodziński odkrył w Janowie Pomorskim 7 km na południe od miasta pozostałości wczesnośredniowiecznej osady. Prowadzone wykopaliska dowiodły, że było to poszukiwane długo, również w Elblągu, Truso wspominane przez średniowieczne kroniki.

Gospodarka

Elbląg jest ośrodkiem przemysłu ciężkiego (turbiny parowe i gazowe), meblowego i spożywczego. Ze względu na swoje strategiczne położenie (węzeł komunikacji drogowej i kolejowej, port morski) jest to obszar atrakcyjny inwestycyjnie. Tutaj znajdują się również tereny Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, a wykwalifikowaną kadrę zapewniają elbląskie uczelnie wyższe.

W mieście działa 7 centrów handlowych, 4 markety elektroniczne, 3 hipermarkety, market budowlany oraz 24 dyskonty spożywcze,.

Nowe obiekty:

Ludność

Najwyższa jak dotąd liczba ludzi mieszkała w Elblągu na przełomie lat 1999/2000 i wynosiła niespełna 131 tysięcy. Obecnie ustabilizowała się ona w przedziale 128-130 tysięcy osób, na co ma wpływ duża emigracja zarobkowa (głównie do Wielkiej Brytanii i Niemiec), niż demograficzny oraz przenoszenie się zamożniejszych mieszkańców do podelbląskich gmin.

• Wykres liczby ludności Elbląga

Największą populację Elbląg odnotował oficjalnie w 2000 r. – wg danych GUS 130 160 mieszkańców.

Podział miasta na osiedla i dzielnice

Elbląg nie jest podzielony na osiedla w sensie administracyjnym (jednostki pomocnicze gminy). Poniższy spis zawiera osiedla wyodrębnione historycznie, których nazwy są powszechnie używane przez mieszkańców, nie stanowią one jednak oficjalnego podziału administracyjnego miasta.

Komunikacja i Transport

Komunikacja miejska

Komunikacją miejską w Elblągu nadzorowana jest przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Elblągu Sp. z o.o. Transport publiczny obsługiwany jest przez 4 cztery spółki przewozowe: Autobusowe Linie Prywatne ALP Spółka z o.o., Tramwaje Elbląskie Spółka z o.o., PKS Elbląg i Przedsiębiorstwo Komunikacji Autobusowej w Elblągu Spółka z o.o.

ZKM w Elblągu swoim zasięgiem działania obejmuje miasto Elbląg oraz przyległe do niego miejscowości.

Od 1 września 2011r. ceny biletów autobusowych i tramwajowych wynoszą 1,20 – ulgowy, 2,40 – normalny.

Kolej

Elbląg ma bezpośrednie połączenia kolejowe z Gdańskiem, Słupskiem, Koszalinem, Szczecinem, Olsztynem, Białymstokiem, Malborkiem, Braniewem, Fromborkiem (tylko w okresie wakacyjnym), Berlinem (tylko w okresie wakacyjnym) i Kaliningradem (od 28 maja do 10 października).

Przez miasto przebiega linia kolejowa z Berlina do Kaliningradu (którą uruchomiono 19 października 1852). W 1897 rozpoczęto pierwsze prace przy budowie Kolei Nadzalewowej, która miała połączyć Elbląg z Królewcem. W maju 1899 oddano do użytku odcinek z Elbląga do Fromborka, zaś we wrześniu tego roku odcinek z Fromborka do Braniewa.

W tym czasie oddano też do użytku dworzec Elbląg Miasto i dworzec Elbląg Angielskie Źródło. Stację Elbląg Miasto łączyła z dworcem wschodnim linia kolejowa biegnąca przez centrum miasta, która to istniała do początku lat 80. XX w.

Zlikwidowano ją po wybudowaniu w latach 1975-1982 obwodnicy łączącej stację Elbląg, czyli dawny Dworzec Wschodni ze stacją Elbląg Zdrój.

obecne

• Elbląg
• Elbląg Zdrój
• Rubno Wielkie

dawne

• Elbląg Miasto
• Elbląg Most Zwodzony

Komunikacja lotnicza

Elbląg nie posiada własnego portu lotniczego. Najbliższy znajduje się w odległości ok. 70 km od miasta w Gdańsku-Rębiechowie jest to Międzynarodowy Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy

W dzielnicy Nowe Pole istnieje od 1915 trawiaste lotnisko, obecnie aeroklubowe. Rozważany jest jego rozwój i przekształcenie go w komunikacyjny port lotniczy. Alternatywnie, rozważane jest przekształcenie pobliskiej bazy lotniczej lotniska Królewo Malborskie, w port lotniczy Trójmiasto-Elbląg, która w przeciwieństwie do trawiastego lotniska w Elblągu posiada pełnowymiarową betonową drogę startową.

Komunikacja wodna

W Elblągu mieści się port morski. Nowe nabrzeża zostały wybudowane kosztem 30 mln złotych. Obok części towarowej znajduje się terminal pasażerski-punkt odpraw granicznych o przepustowości jednorazowej 200 osób i 30 samochodów osobowych. Niezwykle istotną inwestycją dla miasta oraz całego regionu jest planowany przekop Mierzei Wiślanej w okolicach wsi Skowronki. Skróci to i ułatwi szlak wodny pomiędzy Elblągiem, a innymi międzynarodowymi portami oraz wpłynie na dalszy, dynamiczny rozwój miasta.

Elbląg jako jeden z dwóch portów na Zalewie Wiślanym (obok Fromborka) ma morskie przejście graniczne, umożliwiające odprawę jachtów udających się do obwodu kaliningradzkiego.

Szkoły wyższe

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Elblągu
• Elbląska Uczelnia Humanistyczno-Ekonomiczna
• Szkoła Wyższa im. Bogdana Jańskiego w Elblągu – Zamiejscowy Wydział Szkoły Wyższej z Warszawy
• Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych - Regent College – Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych
• Wyższe Seminarium Duchowne w Elblągu
• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Wydział Prawa i Administracji – Administracja w Elblągu
• Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych – Politologia w Elblągu

Wspólnoty religijne

Katolickie

• Kościół rzymskokatolicki
  • Parafia Katedralna św. Mikołaja - kościół katedralny św. Mikołaja
  • Parafia św. Wojciecha - kościół św. Wojciecha
  • kościół św. Antoniego
  • Parafia bł. Doroty z Mątów - kościół bł. Doroty z Mątów
  • Parafia Świętej Rodziny
  • Parafia św. Rafała Kalinowskiego
  • Parafia św. Pawła Apostoła
  • Parafia św. Józefa Robotnika
  • Parafia św. Jerzego
  • Parafia św. Brata Alberta
  • Parafia bł. Franciszki Siedliskiej
  • Parafia św. Floriana
  • Parafia Wszystkich Świętych
  • Parafia Świętej Trójcy
  • Parafia św. Brunona z Kwerfurtu
  • Parafia Matki Bożej Królowej Polski
  • Parafia Wojskowa św. Kazimierza
• Kościół Polskokatolicki
  • Parafia Dobrego Pasterza
• Kościół greckokatolicki
  • Cerkiew św. Jana Chrzciciela w Elblągu greckokatolicka

Prawosławne

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia św. Marii Magdaleny

Protestanckie

• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Parafia w Elblągu
• Kościół Ewangelicko-Metodystyczny
  • Parafia w Elblągu
• Kościół Chrześcijan Baptystów
  • Zbór w Elblągu
• Kościół Zielonoświątkowy
  • Zbór "Nowe Życie"
• Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej
  • Zbór w Elblągu
• Kościół Chrystusowy
  • Zbór w Elblągu
• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
  • Zbór w Elblągu
• Kościół Chrześcijan Dnia Sobotniego
  • Zbór w Elblągu

Buddyzm

• Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Pozostałe

• Świadkowie Jehowy
  • Sala Królestwa ul. Kościuszki 84B

Opieka medyczna

• Wojewódzki Szpital Zespolony
• Elbląski Szpital Specjalistyczny z Przychodnią SPZOZ
• Szpital Miejski im. Jana Pawła II
• Szpital EL-VITA

Wojsko

• 13 Elbląski Pułk Przeciwlotniczy - rozformowany 2011-12-02
• 16 Żuławski Batalion Remontowy
• 16 Batalion Dowodzenia im. Ziemi Elbląskiej
• 16 Kompania Chemiczna im. Kazimierza Jagiellończyka - rozformowana 2010-12-31
• 16 Batalion Zaopatrzenia

Kultura, rozrywka i sport

Ośrodki kultury w Elblągu

• Centrum Spotkań Europejskich Światowid
• Młodzieżowy Dom Kultury w Elblągu
• Centrum Tańca "Promyk"
• Osiedlowy Zespół Społeczno-Kulturalny "Jar"
• Spółdzielczy Dom Kultury "Zakrzewo"

Kina i teatry

• Teatr im. Aleksandra Sewruka (dawniej Teatr Dramatyczny)
• Teatr Alter Ego
• Multikino – kino
• Światowid – kino

Galerie

• Centrum Sztuki Galeria El – galeria sztuki
• Galeria Art Miś – galeria sztuki
• Galeria Atrium hotelu Arbiter – galeria sztuki
• Galeria Zachętka
• Galeria Sztuki ART - PIK
• Klub Galeria Studnia

Muzea

• Muzeum w Elblągu – muzeum archeologiczno-historyczne

Biblioteki

• Biblioteka Elbląska im. Cypriana K. Norwida
• Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna w Elblągu
• Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Elbląskiej

Rozrywka i wypoczynek

Cykliczne imprezy w Elblągu

• Letnie Ogrody "Polityki"
• Tydzień z Rzeczpospolitą
• Elbląskie Noce Teatru i Poezji
• Ogólnopolski Festiwal Sztuki Słowa "... Czy to jest kochanie?"
• Międzynarodowy Festiwal Tańca "Baltic Cup"
• Międzynarodowe Spotkania Artystyczne
• Repliki Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni
• Letnie Salony Muzyczne w Bażantarni
• Warmińsko-Mazurskie Spotkania z Teatrem na Wodzie
• Elbląska Biesiada Specjala
• Elbląskie Święto Chleba
• Elbląg Rocks Europa - Festiwal Muzyki Alternatywnej w Elblągu
• Superliga Downhill Elbląg – zawody kolarstwa zjadowego
• Festyn dla dzieci "W krainie Króla Piegusa"
• MEGAzlot Elbląg Lato – impreza miłośników motoryzacji organizowana przez Fanklub Użytkowników Renault w Elblągu
• Święto Głupców – impreza odbywa się 1 kwietnia każdego roku. Przygotowuje ją grupa kuglarsko-teatralna IGNIS FATUUS oraz przyjaciele
• Elbląg 3run Gathering - impreza odbywa się co roku, zlot Freerunerów z całej Polski.

Piłka nożna

• Olimpia Elbląg – piłka nożna mężczyzn, I liga
• Concordia Elbląg – piłka nożna mężczyzn, III liga
• Olimpia 2004 Elbląg – piłka nożna mężczyzn, III liga
• Concordia II Elbląg – piłka nożna mężczyzn, klasa okręgowa
• Olimpia II Elbląg – piłka nożna mężczyzn, klasa okregowa
• Zalew Gmina Elbląg – piłka nożna mężczyzn, B-klasa

Piłka ręczna

• Start Elbląg – piłka ręczna kobiet (Ekstraklasa)
• Techtrans Darad Elbląg – piłka ręczna mężczyzn (I liga)
• MKS Truso Elbląg – piłka ręczna mężczyzn, kat. juniorzy

Siatkówka

• IKS Atak Elbląg – siatkówka niepełnosprawnych, mężczyźni
• MKS Truso Elbląg – siatkówka kobiet, kat. młodziczki

Koszykówka

• MKS Truso Elbląg – koszykówka kobiet i mężczyzn, kat. młodziki, kadeci, juniorzy

Sporty walki

• Boks: Tygrys Elbląg, Kontra Elbląg
• Judo: MKS Truso Elbląg, UKS Tomita Elbląg
• Capoeira: Abada Caporeira Elbląg, Cordao de Ouro Elbląg
• Unifight: SSW Figter Elbląg
• Sambo Bojowe: SSW Fighter Elbląg"
• mma: Fight Club Elbląg
• k1: Fight Club Elbląg
• Aikido: Elbląska Szkoła Aikido RONIN
• Karate: Elbląski Klub KARATE – sekcja Karate (Shotokan) i sekcja kickboxingu, Akademia Karate Andrex(Shotokan)
• Zapasy: Olimpia Elbląg
• Aikido: Elbląskie Stowarzyszenie Aikido AIKIKAI

Inne

• sporty wodne: Grupa Wodna
• taniec towarzyski: Elbląski Klub Tańca "Jantar", Formacja "Lotos - Jantar"
• lekkoatletyka: MKS Truso Elbląg
• przystań jachtowa, żeglarstwo, kajakarstwo: Bryza Elbląg, Wodnik Elbląg, Energa Olimpia Elbląg
• pływanie, strzelectwo, pięciobój nowoczesny: UKP Jedynka Elbląg, UKS Delfin 2 Elbląg, KS Orzeł Elbląg, UKS Orlik Elbląg, IKS Atak Elbląg (również siatkówka niepełnosprawnych)
• lotnictwo sportowe: Aeroklub Elbląski
• łyżwiarstwo: KS Orzeł Elbląg
• hokej na sledgach: IKS Atak Elbląg
• taniec nowoczesny: Hipnotic I, Hipnotic II, Hipnotic III, Converse, Destination, Beat Street i inne ze szkół tańca Broadway i Promyk oraz Dance Vision.
• Rugby: "Rugby Klub Elbląg"

Organizacje pozarządowe

• Elbląskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Pozarządowych
• Elbląskie Towarzystwo Kulturalne
• Fundacja Elbląg
• Polskie Stowarzyszenie Na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym
• Stowarzyszenie Elbląg Europa
• Towarzystwo Przyjaciół Dzieci oddział w Elblągu
• Związek Harcerstwa Polskiego Hufiec Elbląg
• Regionalne Centrum Wolontariatu w Elblagu

Media

Prasa

• Elbląska Gazeta Internetowa portEl.pl
• Dziennik Elbląski – lokalna gazeta codzienna
• Elblag24.pl – całodobowe fakty z Elbląga i Regionu (reaktywacja)
• Extra Elbląg – gazeta bezpłatna – wychodzi we wtorki
• Nasz Elbląg – gazeta bezpłatna – wychodzi w czwartki
• Tydzień w Elblągu – dwutygodnik, ukazuje się 10 oraz 25 każdego miesiąca
• Magazyn Elbląski – kwartalnik
• mlodyelblag.pl - elbląski portal młodych
• info.elblag.pl - elbląski dziennik internetowy
• ELNEWS.pl - Elbląskie e-Wydarzenia
• 82-300.pl - Elbląska gazeta internetowa

Stacje radiowe

• Radio El – ogólnodostępna lokalna rozgłośnia prywatna
• Radio Olsztyn – regionalna rozgłośnia Polskiego Radia w województwie warmińsko-mazurskim

Stacje telewizyjne

• Telewizja Elbląska – lokalny kanał TV-kablowej o tematyce elbląskiej

Współpraca międzynarodowa

Elbląg, dzięki swojemu przygranicznemu położeniu, bierze udział w wielu międzynarodowych projektach, w ostatnich latach szczególnie z obwodem kaliningradzkim. Z jego inicjatywy doszło także do stworzenia Euroregionu Bałtyk, który skupia w swoim zasięgu większość krajów wokół Morza Bałtyckiego (Polska, Rosja, Litwa, Łotwa, Szwecja, Dania). W Elblągu mieści się także jego stały międzynarodowy sekretariat.

Na dowód ścisłej współpracy między Elblągiem a francuskim miastem Compiègne, powstające właśnie rondo przy ulicy Nowowiejskiej, zostanie nazwane Rondem Compiègne, a rondo, którym z Compiègne wyjeżdża się w kierunku Paryża, w 2003 roku zostało nazwane Rondem Elblag.

Obecnie Elbląg współpracuje z 14 miastami partnerskimi z 13 krajów:

•  Rosja: Kaliningrad i Bałtijsk
•  Niemcy: Leer (Ostfriesland)
•  Szwecja: Ronneby
•  Białoruś: Nowogródek
•  Estonia: Narwa
•  Litwa: Druskieniki
•  Ukraina: Tarnopol
•  Łotwa: Lipawa
•  Francja: Compiègne
•  Wielka Brytania: Trowbridge
•  Chile: Coquimbo
•  Chiny: Baoji
•  Tajwan: Tainan

W listopadzie 2007 miasto i port Elbląg zainicjowało międzynarodową kampanię "Bałtycka Ukraina", ukierunkowaną na zbudowanie w mieście ukraińskiego kompleksu portowego. Plany te są ściśle powiązane z decyzją rządu RP o budowie kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną.

Honorowi obywatele miasta Elbląga

Tytuły nadane przed 1945 r.

• Adolf Hitler
• Hermann Goering
• Joseph Goebbels

Tytuły nadane po 1989 r. (data nadania tytułu)

• Jan Paweł II (1999)
• Lech Wałęsa (2011)
• Lech Baranowski (1995) – założyciel pierwszego po wojnie Urzędu Pocztowego w Elblągu
• Marian Biskup (2007) – profesor, wybitny znawca historii Pomorza Gdańskiego i dziejów Zakonu Krzyżackiego
• Henryk Iwaniec (2006) – światowej sławy matematyk, zajmuje się liczbami pierwszymi
• ks. Mieczysław Józefczyk (1994) – miłośnik historii Elbląga, kapelan "Solidarności", kapelan b. żołnierzy AK
• o. Czesław Klimuszko (2004) – o. franciszkanin, zielarz i wizjoner
• gen. bryg. Bolesław Nieczuja Ostrowski (1992) – legendarny dowódca 106 Dywizji Armii Krajowej
• Stanisław Piekarski (1994) – tramwajarz, jeden z elbląskich pionierów
• Helena Pilejczyk (2002) – łyżwiarka szybka, medalistka olimpijska
• Ryszard Rynkowski (2002) – polski piosenkarz, dawniej związany z grupą "Vox", obecnie solista
• Hans G. Schrock-Opitz (1997) – były mieszkaniec Elbląga, zamieszkały w Niemczech popularyzator i sponsor elbląskiego środowiska tanecznego
• Hans J. Schuch (2003) – urodzony w Elblągu, zamieszkały w Niemczech emerytowany dyrektor muzeum WOLLBECK i przewodniczący Stowarzyszenia TRUSO
• Stanisław Wójcicki (1993) – jeden z elbląskich pionierów, członek Morskiej Grupy Operacyjnej organizującej życie pierwszym mieszkańcom miasta

Urodzeni w Elblągu

• Georg Kleefeld (1522–1576), burmistrz Gdańska
• Hans von Bodeck (1582–1658), dyplomata i kanclerz Księcia Brandenbursko-Pruskiego
• Samuel Hartlib (1600–1662), niemiecko-angielski naukowiec i pedagog
• Friedrich Hoffmann, Elbing (1627–1673), poeta, rektor gimnazjum elbląskiego
• Peter Sohren (~1630 – ~1692), kompozytor i kantor gimnazjum elbląskiego
• Daniel Bärholz (1641–1688), rajca miejski, poeta
• Christian Wernicke (1661–1725), autor epigramów
• Gottfried Achenwall (1719–1772), historyk i prawnik
• Johann Heinrich Ammelung (1746–1796), historyk
• Wilhelm Baum (1799–1883), lekarz, pierwszy honorowy obywatel Miasta Gdańska
• Ferdinand Schichau (1814–1896), założyciel Schichau-Werke w Elblągu i Gdańsku
• Wilhelm Eduard Albrecht (1800–1876), prawnik
• Bruno Erhard Abegg (1803–?), polityk, prawnik, prezydent policji w Królewcu
• Johann Benjamin Groß (1809–1848), wiolonczelista
• Hieronymus Truhn (1811–1886), kompozytor
• Armin Wegner (1840–1917), architekt
• Hugo Weiss (1842–?), teolog
• Albrecht Wernich (1843–?), lekarz
• Berthold Adolph Benecke (1843–?), lekarz
• Hermann Baumgart (1846–?), historyk literatury
• Franz Komnick (1857–1938), założyciel fabryki samochodów "Komnick"
• Max Georg Zimmermann (1861–?), historyk sztuki
• Julius Levin (1862-1935), lekarz, pisarz, lutnik
• Reinhold Felderhoff (1865–1919), rzeźbiarz
• Hans Goltz (1873–1927), sprzedawca dzieł sztuki, jeden z twórców sztuki nowoczesnej
• Paul Emil Gabel (1875–1938), malarz i rysownik
• Paul Fechter (1880–1958), krytyk teatralny, dziennikarz, pisarz
• Georg Bessau (1884–1944), lekarz
• Hans Boltz (1883–?), geodeta
• Alfred Arndt (1896–1976), architekt
• Max Reimann (1898–1977), członek Bundestagu
• Erich Brost (1903–1995), dziennikarz
• Hellmut Draws-Tychsen (1904–1973), pisarz
• Ulrich Grunwald (1928–2007), kapłan i honorowy kanonik diecezji elbląskiej
• Horst-Günter Gregor (1938–1995), pływak – zdobywca trzech srebrnych medali olimpijskich
• Ursula Karusseit (* 1939), aktorka
• Marie-Luise Salden (* 1939), artystka, pedagog muzealny
• Bernd Neumann (* 1942), członek Bundestagu, Minister Kultury Niemiec od roku 2005
• Ortwin Runde (* 1944), członek Bundestagu, burmistrz Hamburga w latach 1997-2001
• Adam Giersz (*1947), trener tenisa stołowego, minister Sportu i Turystyki w rządzie Donalda Tuska
• Tadeusz Naguszewski (* 1954), lekarz, polityk
• Piotr Wadecki (* 1973), kolarz
• Radosław Wojtaszek (* 1987), szachowy mistrz Polski
• Mariusz Maślanka – panczenista
• Piotr Andrukiewicz – polski redemptorysta
• Paweł Burczyk – aktor
• Paweł Chochlew – aktor, reżyser i scenarzysta
• Marcin Chochlew – aktor
• Wojciech Cejrowski – dziennikarz i podróżnik
• Adam Fedoruk – piłkarz
• Ryszard Rynkowski – polski piosenkarz
• Dominika Figurska – aktorka
• Grzegorz Nowaczyk - Prezydent Elbląga
• Przemysław Zamojski – koszykarz
• Sylwester Latkowski – reżyser
• Adam Wadecki – kolarz
• Tadeusz Lampka – producent telewizyjny
• Tomasz Lach – Tomson, wokalista i autor tekstów, członek grupy Afromental
• Jerzy Małek – trębacz jazzowy
• Tomasz Błasiak – aktor
• Przemysław Mieszko Rudź – muzyk, popularyzator nauki
• Andrzej Mierzejewski - kabareciarz

Parlamentarzyści

Mieszkańcy Elbląga wybierają parlamentarzystów z okręgu wyborczego Elbląg, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego Olsztyn.

Fakty historyczno-geograficzne

• Elbląg jest najstarszym miastem w województwie warmińsko-mazurskim i liczy obecnie 774 lat

• Siedziba gminy wiejskiej Elbląg znajduje się w Elblągu, który jest obecnie największym miastem z siedzibą gminy wiejskiej w Polsce.
• skrzyżowanie ulic Nowowiejskiej, Traugutta oraz Górnośląskiej w Elblągu nosi nazwę "Rondo Compiegne", na pamiątkę współpracy z tym francuskim miastem. Co ciekawe, najważniejsze skrzyżowanie o ruchu okrężnym w Compiegne (odchodzi z niego droga na Paryż) nosi nazwę "Rondo Elbląg"
• W Elblągu znajduje się największy odkryty basen w Europie o długości 340 m, szerokości 100 m i łącznej powierzchni lustra wody 3,4 ha. Został wybudowany w 1934 roku.
• Podczas zdobywania Elbląga (9 lutego 1945) został aresztowany Aleksander Sołżenicyn
• W Elblągu znajdowała się drewniana wieża Bismarcka
• W latach 1966-90 polska Marynarka Wojenna dysponowała okrętem nazwanym na cześć miasta ORP Elbląg

Elbląg na ekranie

• 1964 – Elbląg – reż. Lech Lorentowicz (film turystyczno-krajoznawczy)
• 1970 = Krajobraz po bitwie – reż. Andrzej Wajda (plenery w Bażantarni i na autostradzie)
• 1974 – Polewacz polany(lub Elbląg – kinolaboratorium) – reż. Paweł Kwiek, Karol Cichecki (film eksperymentalny)
• 1975 – Elbląg – reż. Zbigniew Ryszard Frankowski (film dokumentalny)
• 2002 – Ojciec Święty w Elblągu – reż. Mirosław Salicki (film dokumentalny)
• 2003 – Nowe życie Starego Miasta (film dokumentalny prod. rosyjskiej)
• 2003 – film dokumentalny prod. niemieckiej (TV ARD)
• 2007 - Nowa Europa Michaela Palina (serial produkcji BBC)
• 2007 – Świadek koronny – reż. Jarosław Sypniewski, Jacek Filipiak (film sensacyjny); plenery w okolicach Elbląga
• 2007 – Odwróceni reż. Jarosław Sypniewski, Michał Gazda (serial kryminalny); plenery w okolicach Elbląga
• 2008 – Travel 2008 – program w polskiej wersji był realizowany w Elblągu (była także sekcja dotycząca Elbląga, Travel Channel)