Ełk

Ełk (dawniej Łek, niem. Lyck, lit. Lukas, ros. Элк) – miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim. Jest największym miastem na Mazurach i od 1 stycznia 1999 roku jest stolicą powiatu ełckiego. Od 25 marca 1992 roku jest także stolicą diecezji ełckiej, ustanowionej przez papieża Jana Pawła II.

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa suwalskiego. W latach 1946-1975 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Położenie

Ełk położony jest na Pojezierzu Ełckim, będącym częścią Pojezierza Mazurskiego. Miasto leży nad Jeziorem Ełckim, Jeziorem Sunowo i rzeką Ełk. Znajduje się na terenie Zielonych Płuc Polski. Główny ośrodek edukacyjny, gospodarczy i turystyczny regionu.

Według danych z roku 2002 Ełk ma obszar 21,07 km², w tym:

• użytki rolne: 24%
• użytki leśne: 4%

Miasto stanowi 1,9% powierzchni powiatu.

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2010 miasto miało 57 897 mieszkańców. Liczba mieszkańców stale wzrasta (ponad 200os/rok).

Podział demograficzny (dane z 31 grudnia 2010):

Według danych z roku 2010 średni dochód na mieszkańca wynosił 2606 zł.

Historia

Miasto powstało jako podgrodzie zamku krzyżackiego w końcu XIV wieku, uzyskało prawa miejskie w 1445 roku. Przed reformacją parafia ełcka należała do archiprezbiteratu w Reszlu. Od XVI w. aż do roku 1945 dominowali ewangelicy.

Ośrodek ruchu mazurskiego. Pod koniec 1896 roku w Ełku powstała Mazurska Partia Ludowa, a w grudniu 1923 roku – Masurenbund (Związek Mazurów). W latach 1896–1902 wydawano również Gazetę Ludową, redagowaną w języku polskim i przeznaczoną dla ludności mazurskiej.

Silne zniszczenia w czasie I wojny światowej. Szybka odbudowa i rozkwit gospodarczy po jej zakończeniu. W okresie międzywojennym siedziba Konsulatu Polskiego. W czasie II wojny światowej miejsce pracy przymusowej wielu obywateli państw okupowanych. Teren działania wywiadu AK. 24 stycznia 1945 miasto po zaciekłych walkach zdobyły wojska radzieckie. Zniszczeniu uległo blisko 50% zabudowy. 6 kwietnia 1945 roku zostaje przekazany administracji polskiej. Po wojnie Ełk był wyludnionym miastem powiatowym, zasiedlono go mieszkańcami z Kresów: Grodzieńszczyzny i Wileńszczyzny. Miasto znalazło się pierwszy raz od czasów swojego istnienia w granicach państwa polskiego, aczkolwiek w wiekach poprzednich niejednokrotnie było zdobywane przez Polaków, w latach 1525-1657 było wasalne wobec Polski (stanowiło jej lenno), a w wiekach XIX i XX znajdował się w mieście silny ośrodek polskości. Obecnie duże zakłady mięsne, przetwórnia owoców, zakłady elektrotechniczne, drzewne, odzieżowe. Węzeł kolejowo-drogowy. Rodzinne miasto znanego mazurskiego poety Michała Kajki. Do lat 90. przyszłość Ełku upatrywano w intensywnej rozbudowie przemysłu, w szczególności przemysłu przetwórczego, rolno-spożywczego oraz drzewnego. Po przemianach ustrojowych w 1989 roku nowe samorządowe władze postawiły na turystykę i ekologię. W 1992 roku miasto przystąpiło do realizacji strategii Zielone Płuca Polski. Cel programu to zarządzanie miastem i gminą oparte na idei ekorozwoju. Rozpoczęto rekultywację jeziora oraz modernizację oczyszczalni ścieków.

W 1993 roku miasto zostało wyróżnione prestiżową Nagrodą Forda.

8 czerwca 1999 roku – Jan Paweł II w Ełku. Rok później po jego wizycie odsłonięto pomnik Jana Pawła II, a plac na którym stoi nazwany został placem jego imienia.

W 2001 roku powstało Centrum Edukacji Ekologicznej. Rozpoczęły się przygotowania mieszkańców do recyklingu w mieście.

Najważniejsze zabytki i miejsca

• Katedra pw. św. Wojciecha w Ełku (XIX wiek).
• Ruiny zamku krzyżackiego na wyspie Jeziora Ełckiego (XIV wiek)
• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (poewangelicki) z XIX wieku.
• Ełcka Kolej Wąskotorowa
• Domy mieszkalne (XIX wiek)
• Kamienice z przełomu XIX i XX wieku
• Kościół Chrześcijan Baptystów (1908 rok)
• Wieża Ciśnień (1895 rok)
• Cerkiew prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła (parafialna)
• Plac i pomnik Jana Pawła II
• Pomnik Michała Kajki
• Park Solidarności
• Promenada wzdłuż Jeziora Ełckiego
• Akwen na osiedlu Północ II
• Centrum Edukacji Ekologicznej
• Most nad Jeziorem Ełckim
• Szkoła Artystyczna
• Budynek Straży Miejskiej i skwer przed Urzędem Miasta

Nazwa miasta

Pierwszym, który wymienia nazwę Łek jest Długosz, według Jaćwingów słowo oznaczało najprawdopodobniej "białą wodę".. Nazwa osady wzięła od rzeki nad którą ją założono. Wysuwano też hipotezę, że nazwa wywodzi się od słowa łęg – nadbrzeżna łąka. Obecna forma Ełk powstała z miejscownika "we Łku"; "e" z przyimka "we" zaczęto używać jako przynależne do nazwy i tak powstało "w Ełku". Krzyżacy nadali osadzie nazwę w brzmieniu niemieckim. W późniejszych źródłach podawano ją różnie: Licke, Lik, Licce, Lueck, Lyck.

Edukacja i Nauka

Przedszkola

• Miejskie Przedszkole i Żłobek "Ekoludki"
• Miejskie Przedszkole "Niezapominajka"
• Miejskie Przedszkole Nr 8 "Słoneczna ósemka"
• Przedszkole Samorządowe Nr 2 im. Jana Brzechwy
• Przedszkole Samorządowe Nr 5
• Przedszkole Samorządowe ŚwiatEŁKo
• Przedszkole Samorządowe Nr 7 "Mali Odkrywcy"

Szkoły Podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. I Dywizji Tadeusza Kościuszki
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Henryka Sienkiewicza
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 4 im. Władysława Szafera
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 6 w Zespole Szkół Samorządowych w Ełku
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 7 z oddziałami integracyjnymi w Ełku
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 9 im. Jana Pawła II
• Specjalna Szkoła Podstawowa nr 1 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4
• Specjalna Szkoła Podstawowa nr 2 w Zespole Szkół Specjalnych nr 4

Gimnazja

• Gimnazjum nr 1
• Gimnazjum nr 2
• Gimnazjum nr 3 im. Kard. Stefana Wyszyńskiego
• Gimnazjum nr 4

Szkoły Ponadgimnazjalne

• I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
• II Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
• Zespół Szkół nr 5 w Ełku im. Karola Brzostowskiego w Ełku
• Zespół Szkół Mechaniczno – Elektrycznych
• Zespół Szkół nr 1 im. Jędrzeja Śniadeckiego w Ełku
• Zespół Szkół nr 3 im. J. H. Małeckich
• Zespół Szkół Samorządowych
• Zespół Szkół nr 6 im. Macieja Rataja

Szkoły Pomaturalne

• Medyczne Studium Zawodowe – obecnie Szkoła Policealna w Ełku
• Mazurskie Centrum Edukacji
• Studium Obsługi Celnej
• Policealne Studium Przedsiębiorczości i Zarządzania
• Szkoły Policealne Zakładu Doskonalenia Zawodowego w Ełku

Szkoły Wyższe

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
  • Centrum Studiów Bałtyckich
• Mazurska Szkoła Wyższa w Ełku z siedzibą w Ełku
• Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania Filia w Ełku
• Wyższe Seminarium Duchowne w Ełku
• Wyższa Szkoła Gospodarki oddział Ełk

Szkoły Muzyczne

• Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Ełku
• Studium Prywatne Elżbieta Lickiewicz – tylko fortepian

Kościoły i związki wyznaniowe

Kościoły rzymskokatolickie

• Parafia katedralna pw. św. Wojciecha Biskupa i Męczennika – ul. Kościuszki 16
• Parafia pw. błog. Karoliny Kózkówny – ul. Księcia Witolda 2a
• Parafia pw. Chrystusa Sługi – ul. Grota Roweckiego 5a
• Parafia pw. Ducha Świętego – ul. Kilińskiego 7
• Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa – ul. Armii Krajowej 2
• Parafia pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Apostołów – ul. Grodzieńska 6
• Parafia pw. Opatrzności Bożej – ul. Suwalska 21
• Parafia pw. św. Jana Apostoła i Ewangelisty – ul. Toruńska 1
• Parafia pw. św. Rafała Kalinowskiego – ul. Jana Pawła II 6
• Parafia pw. św. Tomasza Apostoła – ul. 11 Listopada 28

Kościoły protestanckie

• Filiał Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
• Zbór Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego
• Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów
• Kościół Chrześcijański "Słowo Wiary" w Ełku – jako jeden z niewielu w Polsce (i jedyny w Ełku) prowadzony jest przez pastora – kobietę
• zbór Ewangelicznych Chrześcijan w Duchu Apostolskim

Kościoły prawosławne

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
  • Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła - ul. Marii Konopnickiej 9

Inne

• Świadkowie Jehowy - 3 zbory (Sala Królestwa ul. Piłsudskiego)

Wolontariaty

Młodzieżowy Wolontariat działający przy PPP w Ełku

Ełckie Centrum Wolontariatu Caritas

Gospodarka

Ełk jako trzecie, co do liczby mieszkańców, miasto na Warmii i Mazurach wchodzi w skład Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Jest to wydzielona strefa, gdzie obowiązują preferencyjne warunki prowadzenia działalności gospodarczej dla firm krajowych i zagranicznych. W I połowie 2008 roku w strefie zainwestowało ponad 20 firm, angażując kapitał w wysokości prawie 350 mln zł i zatrudniając około 2000 osób. Do najbardziej znanych firm należy zaliczyć: PORTA – fabryka drzwi i ościeżnic, MG MURBET stalowe centrum serwisowe, IMPRESS DECOR – fabryka papieru dla przemysłu meblowego, CEZAR – fabryka listew do glazury i przypodłogowych. Reprezentowany jest kapitał polski, austriacki, szwajcarski, koreański i tajwański. Poza strefą największymi zakładami przemysłowymi są zakłady mięsne "Mazury", założone w 1907 roku, obecnie produkujące między innymi na rynek Unii Europejskiej. Branża motoryzacyjna jest reprezentowana przez dwie duże firmy: Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej – producenta wiązek samochodowych kabli elektrycznych i SUNGSAN-ZEM Polska – producenta oświetlenia samochodowego. W Ełku rozwija się także przemysł drzewny. W ramach zatwierdzonego w 1992 roku programu Ełk – miasto ekologiczne promuje się inwestycje związane z ochroną środowiska.

Komunikacja

Ełk położony jest na przecięciu dróg prowadzących do Białegostoku 65, Augustowa i Olsztyna 16. Komunikację autobusową zapewnia lokalny oddział przedsiębiorstwa PKS Suwałki. Miasto posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Warszawą, Białymstokiem, Łomżą, Suwałkami, Piszem, Giżyckiem, Oleckiem, Augustowem, Grajewem i Gołdapią.

Ełk stanowi także ważny węzeł kolejowy, krzyżują się tu linie do Białegostoku (przedłużona do Brześcia, zelektryfikowana w 1990), Korsz, Gołdapi, Olsztyna i Czerwonki. Z Ełku można też wyjechać zabytkową kolejką wąskotorową, obsługującą linie Turów-Zawady Tworki.

Miasto posiada dwa dworce kolejowe: Ełk przy ulicy Dąbrowskiego oraz Ełk Wąskotorowy przy ulicy Wąski Tor w którym funkcjonuje niewielkie muzeum poświęcone historii ełckiego węzła kolejowego. Miasto posiada ponadto trzy przystanki kolejowe: Ełk Zachód, Ełk Szyba Wschód Ełk Szyba Zachód oraz jedną stację towarową Ełk Towarowy.

Komunikacja miejska

Ełk ma około 131 km linii autobusowych, po których kursuje 29 autobusów MZK. Miejski Zakład Komunikacji prowadzi obecnie 18 linii autobusowych. Autobusy przejeżdżają rocznie ponad 1,5 mln km i przewożą 4,8 mln pasażerów.

W mieście znajduje się 156 dróg miejskich, i 7 zarządzanych przez GDDKiA.

Najdłuższe

• ul. Przemysłowa – 3705 m
• ul. Suwalska – 2500 m
• ul. Wojska Polskiego – 1640 m

Najkrótsze

• ul. Czarna – 59 m
• ul. Jasna
• ul. Dębowa
• ul. Franklina Roosevelta

Osiedla

• os. Północ I
• os. Północ II
• os. Centrum
• os. Konieczki
• os. Kochanowskiego
• os. Kopernika
• os. Jeziorna
• os. Zatorze
• os. Grunwaldzkie
• os. Bogdanowicza
• os. Pod Lasem
• os. Szyba
• os. Podgrodzie
• os. Kilińskiego
• os. Baranki
• os. Kajki
• os. Wczasowe
• os. Bocianie Gniazdo
• os. Spokojne

Kultura

Na terenie miasta działa Ełckie Centrum Kultury, w którym istnieje między innymi Teatr Współczesny w Ełku, Ełcki Teatr Tańca, Teatr 30 Minut, Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK. Dom kultury posiada pracownie: modelarską, ceramiczną, plastyczną i fotograficzną. Często odbywają się tam różne uroczystości i konkursy ( np. Złota Nutka)

Ełckie Centrum Kultury oprócz mniejszych działań, realizuje cztery wielkie festiwale:

• Folklorystyczny Festiwal Dzieci i Młodzieży TĘCZA
• Festiwal Tańca Współczesnego IMPRESJE
• Festiwal Sztuk Pirotechnicznych EŁK, OGIEŃ & WODA (wcześniej Festiwal Teatrów Plenerowych EŁK, WIND & FIRE)
• Mazurskie Lato Kabaretowe MULATKA

W Ełckim Centrum Kultury działają różnorodne grupy:

• Mazurski Zespół Pieśni i Tańca EŁK
• Ełcki Teatr Tańca
• Teatr Współczesny
• Teatr 30 Minut
• Teatr Nowy
• Teatr im. Józefa Węgrzyna
• Poeci XXI wieku
• Zespół Seniora POJEZIERZE
• Grupa Tańca Współczesnego ABC
• Dyskusyjny Klub Filmowy KINOMAN
• Pracowania modelarska
• Pracownia ceramiczna
• Pracownia plastyczna
• Pracownia fotograficzna

W Ełku działalnością w sferze kultury zajmuje się także Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku, która oprócz wypożyczania książek organizuje imprezy dla dzieci m.in.:

• Popołudnia z książką i kredką
• Mikołajki
• Andrzejki
• "Piknik z bajką"
• konkurs literacki „Mazurska bajka”
• „Potyczki ortograficzne”, czyli dyktando
• „Noc w bibliotece”
• akcja „Cała Polska czyta dzieciom”
• zajęcia z teatrzykiem "Echo"

oraz dla dorosłych:

• Kalejdoskop Kultur
• Festiwal Książki „Książka i Lilia”
• „Letnia Biesiada Literacka"
• konkurs poetycki im. Magdaleny Iwanickiej „Jesienny ogród poetycki”
• konkurs prozatorski im. Ireny Tamary Misztal „Prosto z serca”
• organizowane są też spotkania z pisarzami, aktorami, muzykami

Znajduje się tu też osiedlowy dom kultury "SM Świt"

Mazurskie Lato Muzyczne

W Ełku tradycyjnie co roku w sezonie letnim na plaży miejskiej, bądź na placu Jana Pawła II odbywają się imprezy z cyklu "Mazurskie Lato Muzyczne". W ostatnich latach miasto ma najlepszą ofertę gwiazd w regionie północno-wschodniej polski. Występowali tu tacy artyści jak: Boney M, Zakopower, Bajm, Feel, Anna Maria Jopek, Łzy, September Kalwi & Remi, Shaun Baker, Maryla Rodowicz, Hey, Ptaky, Papa Dance, Deus Meus, Stare Dobre Małżeństwo, Kasa Chorych, Velvet Global Deejays, Danzel, In-Grid, Ann Winsborn, Raptile, Mandaryna, Szymon Wydra, Stachursky, Bartek Wrona, Jeden Osiem L, Doda, De Mono, Myslovitz, Pih, Lady Pank, Pudelsi, Wilki, Patrycja Markowska, Kasia Cerekwicka, Blue Cafe, Ewelina Flinta, Janusz Laskowski, Kasia Kowalska, Kombi, Perfekt, Reni Jusis, Sistars, Varius Manx, Boys, Rahim i wiele innych gwiazd.

Sport

W Ełku działa Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji – udostępnia mieszkańcom swoje obiekty i organizuje sekcje. W mieście znajdują się korty tenisowe, siłownie, wypożyczalnie sprzętu wodnego i rowerów, wioślarski basen treningowy. Można też korzystać z usług Ośrodków Sportowych Wodnych, kąpielisk miejskich i Parku Wodnego. Miasto posiada halę widowiskowo-sportową. Może ona pomieścić 1000 osób. W Ełku istnieją różne kluby sportowe: Płomień Ełk, UKS Rona 03 Ełk i Mazur Ełk (piłka nożna), MKB Mazur Ełk (boks), Jaćwing Ełk i Ełcki Klub Koszykówki "Dwutakt" Ełk (koszykówka), KS Megatron II Ełk (trójbój siłowy), UMKS FPP Mikro Ełk (siatkówka), UMKS Mosir Ełk ( iłka ręczna), EKS Delfin (pływanie), MOS Ełk (wioślarstwo, żeglarstwo, pływanie), Ełcki Klub Karate Kyokushin (Karate Kyokushinkan-kai), Bractwo Rycerskie Ziemi Ełckiej, Grupa akrobatyczno-taneczna Jumper Steps.

Turystyka

Mieszkańcom i przyjezdnym miasto oferuje ciekawe szlaki turystyczne na piesze lub rowerowe wycieczki, a zimą narciarski szlak im. Michała Kajki (37 km, z Ełku do Skomacka Wielkiego), szlak tatarski (19 km) i trasę Mazur Garbatych z Ełku do Gołdapi (135 km). Rowerem z miasta można się również wybrać do Grajewa, Rajgrodu, Olecka, Augustowa, Orzysza, Szarejek lub Woszczel. W Ełku zaczynają się też dwie trasy wodne: do Czerwonego Dworu (80 km) i szlak kajakowy prowadzący na Jezioro Orzysz (40 km). Ciekawą propozycję turystyczną stanowi możliwość przejażdżki zabytkową kolejką wąskotorową.

Urodzeni w Ełku

• Artur Balazs – były minister rolnictwa i rozwoju wsi
• Wojciech Bauer – pisarz
• Leszek Błażyński (1949-1992) bokser klubu MKB Mazur Ełk, zdobywca brązowego medalu na olimpiadzie w Monachium (1972) i Montrealu (1976) w wadze muszej
• Roman Czepe – polityk
• Mariusz Daniszewski - polski wioślarz, olimpijczyk z Aten (2004)
• Janusz Duchnowski – polski piłkarz, zawodnik Stali Mielec
• Andrzej Klimaszewski – skoczek w dal, olimpijczyk z Moskwy (1980), Mistrz Europy juniorów z Bydgoszczy
• Sebastian Kosiorek – olimpijczyk w wioślarstwie
• Wojciech Kossakowski – poseł na Sejm RP (Prawo i Sprawiedliwość)
• Siegfried Lenz - pisarz
• Witold Mroziewski – polski piłkarz i trener
• Fredy Müller - niemiecki lekkoatleta, olimpijczyk z Amsterdamu (1928)
• Michał Olszewski (pisarz)
• Paweł Sobolewski – polski piłkarz. Gra na pozycji pomocnika w Koronie Kielce
• Kamila Kęsicka – Finalistka wyborów Miss Polonia 2009, Miss Polonia Ziemi Ełckiej 2009

Honorowy Obywatel Miasta Ełk

• Siegfried Lenz

Prezydenci Ełku (od 1990)

• Adam Puza (1990–1994)
• Zdzisław Fadrowski (1994–2002)
• Janusz Nowakowski (2002–2006)
• Tomasz Andrukiewicz (od 2006)

Miasta partnerskie

Miasta partnerskie
Miasto	Kraj
Nettetal	Niemcy
Alytus	Litwa
Orbassano	Włochy	.
Lida	Białoruś
Galatone	Włochy
Lorenskog	Norwegia
Oziorsk	Rosja

Szpitale

• 108. Szpital Wojskowy z Przychodnią – ul. Kościuszki 30
• Szpital: Mazurskie Centrum Zdrowia "Pro Medica" – ul. Baranki 24

Media

• Wirtualny Ełk
• Radio 5 Ełk – 102,6 fm
• Radio Bayer Fm – 90,7 fm
• TVP Olsztyn redakcja Ełk
• Tele-Top Ełk
• Gazeta Współczesna
• Gazeta Olsztyńska – Rozmaitości Ełckie
• InfoSerwis Ełk – informator miejski
• Regionalny portal informacyjny Twoje Miasto w Sieci - www.elk24.pl
• Portal miejski Ełku – www.e-elk.pl
• Extra Tygodnik Mazur (gazeta bezpłatna)

Muzyka, rozrywka, wypoczynek

Kino

• "Mazurskie Kino pod Gwiazdami" w każdy wakacyjny wtorek o godz: 21:40, przy dobrej pogodzie nad promenadą obok fontanny
• Seanse filmowe w ECK w sali Zebra.

Ełckie zespoły muzyczne

• Ogród Wyobraźni
• Boys, wokalista Marcin Miller

Wypoczynek, rozrywka

• MOSiR Ełk Park Wodny ul. Piłsudskiego 29
• MOSiR Ełk Stadion Miejski ul. Piłsudskiego 27.
• MOSiR Ełk Hala Widowiskowo-Sportowa ul. św. Maksymiliana M. Kolbe 11
• MOSiR Ełk Hala Sportowa ul. Kościuszki 29
• MOSiR Ełk Camping nr 62
• MOS Ełk (żeglarstwo, wioślarstwo, pływanie) ul. Grunwaldzka 10

Zobacz też

• Ełk (stacja kolejowa)
• Mazury
• Pojezierze Ełckie
• Pojezierze Mazurskie
• Diecezja ełcka
• Ludność Ełku
• Miejska Biblioteka Publiczna w Ełku
• Mazur Ełk
• Gmina Ełk
• Powiat ełcki
• Cmentarz żydowski w Ełku
• Miasta Polski