Mołtajny

Mołtajny (niem. Molthainen, późn. Molteinen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Barciany.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Dojazd z Barcian do Mołtajn przez Bobrowo, dalej z Mołtajn można dojechać do Asun. Mołtajny są położone nad Jeziorem Arklickim.

Historia

Używane nazwy wsi: Moltheim, Molteinen Molthenen.

Wieś lokowana między 1374, a 1379 r. należała do zakonu krzyżackiego, wskazuje na to istniejąca tu strażnica krzyżacka leżąca na terenie komturii królewieckiej. Zamek krzyżacki w Mołtajnach zniknął jeszcze w średniowieczu, być może w czasie wojny trzynastoletniej. Mołtajny przeszły w posiadanie rodu von Schlieben w roku 1469 (zobacz Brzeźnica). Mołtajny w rękach Schliebenów były do XVIIw., a w wieku XVIII były w posiadaniu rodu Egloffsteinów.

Przed II wojną światową przez wieś biegła wąskotorówka (Rastenburger Kleinbahn) z Kętrzyna do Gierdawy (Żeleznodorożnyj). Linia została otwarta w 1917. Przed 1939 rokiem wąskotorówka została zamknięta z powodu nieopłacalności lecz wojna uchroniła sieć kolejową, która i tak była głównie wykorzystywana przez właścicieli okolicznych majątków do przewozu płodów rolnych, głównie buraków cukrowych do Kętrzyna. W 1945 r. Rosjanie tory rozebrali i wywieźli.

W czasie II wojny światowej w Mołtajnach zatrudnieni byli przy pracach polowych jeńcy wojenni z kampanii wrześniowej. Jeńców na noc zamykano w baraku nad Jeziorem Arklickim.

W latach siedemdziesiątych XX w. w Mołtajnach wybudowano agroosiedle (blokowisko) z domem kultury i kotłownią C O w celu zapewnienia mieszkań dla pobliskich PGR. Budynki znajdują się w administracji Spółdzielni Mieszkaniowej "Mołtajny", która jest także administratorem budynków w Wopławkach.

Mołtajny są sołectwem do którego obok Mołtajn należą: Arklity, Błędowo, Górki i Markuzy. W latach 1973 - 1977 sołectwo Mołtajny należało do gminy Skandawa.

Kościół

Parafia św. Anny w Mołtajnach należy do Dekanatu Kętrzyn II.

Pierwsza wzmianka o kościele w Mołtajnach pochodzi z roku 1384. Proboszczem Mołtajn w roku 1486 był Baltazar Löszenstein. W tym czasie parafia posiadała cztery włóki ziemi. Przed reformacją parafia w Mołtajnach należała do archiprezbiteratu sępopolskiego. Odbywały się tu pielgrzymki do św. Anny. Do roku 1730 w dzwonnicy przechowywany był jej obraz.

Gotycki kościół, został wybudowany pod koniec XV w., wieża została podwyższona na początku XVI w, ozdobiona blendami, zwieńczona szczytem schodkowym ze sterczynami. Ołtarz i organy ufundowane zostały przez Egloffsteinów w 1782. Organy zbudował Karol Henryk Obuch z Morąga. W posadzce kościoła znajdowała się płyta nagrobna Schliebena (�1561).

Na cmentarzu przykościelnym zachował się grobowiec (uszkodzony) Albrechta (�1791) i Henrietty Egloffsteinów (�1776) z XVIII w.

Oświata

Nowy budynek szkolny wybudowano tutaj w roku 1960., a dziesięć lat później w Mołtajnach funkcjonowała ośmioklasowa szkoła podstawowa, szkoła przysposobienia rolniczego oraz przedszkole. Po ostatniej reformie oświaty w Mołtajnach funkcjonuje sześcioklasowa szkoła podstawowa.

Demografia

W roku 1785 wieś miała 16 domów mieszkalnych.

Liczba mieszkańców: w roku 1856 - 247 osób, w 1910 - 301, w 1939 - 672, w 1970 - 234, 2005 - ok. 760.

Ciekawostki

Kilkaset metrów od kościoła w sąsiednich Arklitach można znaleźć ruiny pałacu, który należał do rodziny von Egloffstein. Pałac został zbudowany w 1782 roku w stylu późnobarokowym. Budynek przetrwał wojnę lecz spalił się w roku 1983.

Według lokalnej legendy kościół w Mołtajnach miał być połączony podziemnym tunelem z pałacem w Arklitach.

Sł. geogr. na stronie 641 podaje, że w pobliżu kościoła znajdował się dwór krzyżacki i jednocześnie odsyła na stronę 23, gdzie mowa jest już o zamku który w 1384 odwiedzał Konrad von Wallenrod jako marszałek zakonu. Fakt występowania strażnicy krzyżackiej w Mołtajnach potwierdza współczesna literatura.

Bibliografia

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom VI (str. 23 Malteinen, str. 641 Molthainen), Warszawa 1885.
• "Kętrzyn z dziejów miasta i okolic" (str. 207-208), wyd. "Pojezierze", Olsztyn 1978.
• Rzempołuch Andrzej - " Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich", Agencja Wydawnicza "Remix", Olsztyn, 1992, ISBN 83-900155-1-X. (str.61 "Wildhaus" i kościół)
• Darmochwał T., Rumiński M. J., 1996. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok