Skandawa

Skandawa (niem. Skandau) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Barciany. Przez krótki okres po 1945 miejscowość nosiła nazwę Skandowo.

Do 1954 roku oraz w latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy Skandawa. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

W pierwszej połowie XIVw. wielki mistrz krzyżacki Dietrich von Altenburg na trzech włókach założył tu jedną pruską służbę rycerską. W 1364 Fritz z Wohnsdorf miał tu służbę rycerską na prawie chełmińskim. W 1437 Hans Schordemer posiadał dwie włóki na prawie magdeburskim, ponadto w tym czasie był tu majątek ziemski o powierzchni 40 włók na prawie chełmińskim.

Majątek ziemski w Skandawie pod koniec XV i na początku XVI wieku należał do rodu zu Eulenburg, następnie von Schlieben i później do 1945 r. do rodziny von Dönhoff. W 1929 powierzchnia majątku wynosiła 2000 ha. Po 1945 własność PGR. Jednopiętrowy pałac klasycystyczny wybudowany w latach 1826-1828 według projektu Karla Schinkla, spalony przez żołnierzy radzieckich w 1945. Zachowane pozostałości zabudowań folwarcznych oraz pozostałości parku dworskiego.

W 1785 w Skandawie folwark i wieś miały 26 domów mieszkalnych.

Jeszcze w XX w. w Skandawie znajdowała się i znajduje sie karczma budowana z pruskiego muru, z podcieniami od strony mieszkalnej. Została zrobiona replika, która znajduje sie w Muzeum Budownictwa Ludowego w Olsztynku.

Po wytyczeniu granicy państwowej z obwodem kaliningradzkim 16 sierpnia 1945 ekipa starostwa organizującego powiat gierdawski przeniosła się na polską stronę granicy do Skandawy. Sytuacja co do przyszłości wyżej wymienionego powiatu w tym czasie była jeszcze niejasna. Ekspozyturę starostwa gierdawskiego zlikwidowano 30 listopada 1946, a część powiatu gierdawskiego leżącą po polskiej stronie granicy włączono 1 stycznia 1947 do powiatu kętrzyńskiego.

W Skandawie Gminną Radę Narodową utworzono 23 kwietnia 1947. W latach 1954-1973 wieś była siedzibą Gromadzkiej Rady Narodowej. Funkcję przewodniczących GRN pełnili: Władysław Bronikowski, Jan Chodara, Franciszek Chodoniuk (dwie kadencje) i Tadeusz Kamiński. W 1960 obszar gromady wynosił 100,6 km², na którym było 2753 mieszkańców.

Skandwa była siedzibą gminy w latach 1973-1977. Po likwidacji gminy 10 sołectw włączono do gminy Barciany, a sołectwo Lwowiec do gminy Sępopol.

W 1970 w Skandawie mieszkało 267 osób. Funkcjonowała tu ośmioklasowa szkoła podstawowa i dzieciniec. Sala kinowa na 100 osób obsługiwana była przez kino objazdowe z Kętrzyna. W roku 2007 jedyną placówką oświatową w Skandawie pozostała klasa "0" i ośrodek przedszkolny w budynku dawnej szkoły. Ochotnicza Straż Pożarna w Skandawie powstała w 1956. Jest najmłodszą jednostką OSP w gminie Barciany.

W 2007 Skadawa jest sołectwem do którego należy również wieś Krzeczewo.

Kolej

W Skandawie znajduje się stacja kolejowa i zabytkowy budynek dworcowy. Obecnie nie ma już pociągów osobowych w rozkładzie jazdy. Teraz mieści się tu posterunek straży granicznej. Pierwszy pociąg przejechał linią przez Skandawę w grudniu 1871. Rosjanie, którzy zapuścili się tu w 1945, rozszabrowali torowiska, a co się dało, łącznie z wagonami i parowozami, wywieźli jako łup wojenny. Później władze na nowo zaczęły układać szyny, bo trasa Legnica - Wrocław - Poznań - Toruń - Olsztyn - Korsze - Skandawa - granica państwa, a dalej Żeleznodorożnyj okazała się strategiczna, głównie dla Rosjan (względy militarne i gospodarcze).

Kościół i parafia

We wsi w latach 1983-1987 wybudowano kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Kościół filialny w Skandawie należy do parafii w Momajnach pod wezwaniem św. Piotra Apostoła. Parafia ta należy do Dekanatu Kętrzyn II.

Zobacz też

• powiat gierdawski
• gmina Skandawa

Bibliografia

• "Kętrzyn z dziejów miasta i okolic", wyd. "Pojezierze", Olsztyn 1978.
• Rudolf Grenz, "Der Kreis Rastenburg", Marburg/Lahn, 1976. (str. 384 Skandawa w posiadaniu Eulenburgów)
• Andrzej Wakar, "Martwa granica", Borussia 1/1992 (str. 51-58), Wspólnota Kulturowa Borussia, Olsztyn, 1992, Pl ISNN 0867-6402.