Srokowo

Srokowo (do 1950 Dryfort, niem. Drengfurt) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim w powiecie kętrzyńskim, w gminie Srokowo.

W latach 1975-1998 miejscowość położona była w województwie olsztyńskim.

Przez Srokowo biegnie droga wojewódzka nr 650 oraz przepływa rzeka Omet.

Miejscowość jest siedzibą gminy Srokowo.

Obecną nazwę Srokowo uzyskało w 1950 r. dla upamiętnienia Stanisława Srokowskiego (1872-1950) – geografa, autora licznych prac naukowych na temat Prus Wschodnich. W latach 1945-1950 był przewodniczącym Państwowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, zajmującej się nazewnictwem na ziemiach zachodnich.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1397 r. a prawa miejskie nadał jej 4 lipca 1405 roku wielki mistrz krzyżacki Konrad V von Jungingen. Zasadźcami miasta na prawie chełmińskim byli dwaj bracia Seyfart i Piotr Wolfowie. Srokowo lokowane było obok już istniejącej wsi na 114 włókach, z czego 4 włóki przeznaczone były na uposażenie kościoła. Parafia przed reformacją należała do archiprezbiteratu w Sępopolu.

Miasto wybudowane zostało według określonego planu. Kościół farny ulokowany został w północno-zachodniej części miasta. Srokowo nie posiadało murów miejskich, a otoczone było fosami i wałami ziemnymi z palisadą drewnianą. Do miasta prowadziły trzy bramy: Nordenborska, Angerborska i Rastemborska. Srokowo w czasie wojny trzynastoletniej 19 czerwca 1454 złożyło hołd komisarzowi króla Kazimierza Jagiellończyka w Królewcu. W Srokowie już w 1592 r. była szkoła parafialna. Srokowo zostało zniszczone w 1657 r. przez Tatarów w ramach polskich represji nad elektorem za pomoc udzieloną Szwedom.

W roku 1877 hrabina Anna Lehndorff ze Sztynortu założyła w Srokowie dom dziecka. Pod koniec XIX w. były w nim 54 dziewczęta. Dziećmi opiekowały się ewangelickie diakonise.

Srokowo uległo zniszczeniu w czasie ostatnich dwóch wojen. W czasie I wojny światowej zniszczone zostały podcieniowe kamieniczki przy rynku. Odbudowana miejscowość uległa ponownemu zniszczeniu w 1945 r., podczas zajmowania przez Armię Czerwoną. Miasto utraciło 60% zabudowy.

W 1945 r. miejscowość została włączona do Polski. Ze względu na niewielkie rozmiary i poważne zniszczenia polska administracja zakwalifikowała Srokowo do rzędu wsi. Dotychczasową ludność wysiedlono do Niemiec, zaś centrum miejscowości nie zostało nigdy odbudowane.

W 1950 r. historyczną nazwę Dryfort zastąpiono ze względu na niemieckie brzmienie nazwą Srokowo, upamiętniając w ten sposób Stanisława Srokowskiego (1872-1950) - geografa, autora licznych prac naukowych na temat Prus Wschodnich. W latach 1945-1950 był przewodniczącym Państwowej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, zajmującej się nazewnictwem na ziemiach zachodnich.

W ostatnim okresie funkcjonowania PGR w Srokowie była siedziba wielozakładowego przedsiębiorstwa o nazwie Państwowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Rolnej w Srokowie. W skład PPGR Srokowo wchodziły następujące zakłady role: Brzeźnica, Pniewo Solanka, Srokowski Dwór, Stawiska i Tarławki. Srokowo jest siedzibą gminy i Nadleśnictwa Srokowo.

Zabytki

Kościół pw. Krzyża Świętego

Bryłę kościoła w Srokowie wzniesiono w 1409 r. Kościół poddawany był restauracjom w latach 1577, 1653 i 1708-1709. Kościół jest świątynią jednonawową z wieżą od zachodu na rzucie kwadratu. Biskup warmiński Łukasz Watzenrode 30 października 1489 r. ustanowił tu wikariat. Ołtarz główny w kościele z 1824 r. wykonał Wilhelm Biereichel z Reszla. Ozdobą ołtarza jest drewniana figurka Pięknej Madonny z pierwszych lat XV w. Organy w 1769 r. wykonał Jan Preuss z Królewca. W Srokowie obok kościoła farnego w 1450 r. wybudowano kościół polski, który rozebrano w 1725 r. Kościół jest siedzibą prafii św. Krzyża.

Kościół ewangelicki

Katolicy w Srokowie w 1937 r. wybudowali kaplicę. Wspomniana kaplica to świątynia jednonawowa z wieżą dzwonną od zachodu. Budynek kościelny jest orientowany i wybudowany z głazów granitowych. Wieża kościelna do wysokości kalenicy wykonana jest także z granitu, a wyżej z cegły. Kaplica w swoim stylu nawiązuje do architektury romańskiej, łącznie ze sklepieniem pseudokolebkowym wnętrza. Kościół zlokalizowany jest na południowym obrzeżu Srokowa przy ul. Łąkowej. W pobliżu kościoła znajduje się dawny cmentarz katolicki. W 1945 kościół ten służył katolikom, a później gdy zmieniła się struktura wyznaniowa ludności protestanci zamienili się z katolikami na świątynie. Kościół przy ul. Łąkowej jest kościołem filialnym Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Kętrzynie.

Ratusz

Ratusz w Srokowie wybudowany został z fundacji Jana Zygmunta w latach 1608-1611. Obecny budynek wybudowano w latach 1772-1775 według projektu Fettera. Ratuszowa wieżyczka wykonana została w 1817 r. Na ratuszu znajduje się kartusz z herbem Jana Zygmunta. Obok ratusza zachował się XVIII-wieczny spichlerz z muru pruskiego.

Spichlerz

Obok ratusza murowano-ryglowy spichlerz z drugiej połowy XVIII w.

Kamieniczki

W rynku i przyległych ulicach : Chopina, Barciańska, Wileńska, kamieniczki z XIX w.

Edukacja

Po II wojnie światowej 1 września 1945 rozpoczęła się nauka w szkole powszechnej zorganizowanej przez Zofię Folejewską.

Absolwentem Szkoły Podstawowej w Srokowie z roku 1968 był Cyryl Klimowicz.

Demografia

Liczba mieszkańców: w roku 1885 – 1693 osoby, w 1910 – 2182, w 1933 – 2233, w 1939 – 2293.

Okolice Srokowa

Za miastem znajduje się duże wzniesienie moreny czołowej – Diabla Góra (157 m n.p.m.). Jest to dogodny punkt widokowy.

Na terenie gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: Kałeckie Błota i Bajory przy granicy gminy położony jest Rezerwat Siedmiu Wysp.

Bibliografia

• "Kętrzyn z dziejów miasta i okolic", wyd. "Pojezierze", Olsztyn, 1978.
• Darmochwał T., Rumiński M. J., Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok, 1996.
• Ewangelicy na Warmii i Mazurach, Grzegorz Jasiński – rozdz. Misja wewnętrzna i związane z Kościołem ewangelickim zakłady opiekuńcze na Mazurach w XIX wieku , Mazurskie Towarzystwo Ewangelickie, Olsztyn, 2001, ISBN 83-915852-0-4 (str. 40 – dom dziecka)
• "Kętrzyn – oni tworzyli historię", Towarzystwo Miłośników Kętrzyna, ANTYKWA, Olsztyn-Kętrzyn, 2007, ISBN 978-83-919317-4-5. (str. 151-153 – Cyryl Klimowicz).

Zobacz też

• II wojna północna