Jełmuń

Jełmuń – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim, w gminie Sorkwity.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

Jełmuń (Allmoyne) powstał na tym samym terytorium co Choszczewo, Stary Gieląd i Pustniki. Jan z Olszyn nadał w 1397 r. Glandianowi i Mikołajowi (Prusom) 20 włók na prawie chełmińskim, położonych między jeziorem Jełmuń, a granicą biskupstwa warmińskiego. Na obdarowanych spoczywał obowiązek dwu służb zbrojnych. W ciągu wieków nie zmienił się charakter wsi, pozostała ona szlachecką. W 1785 r. było tam 14 domów, w 1815 r. - 17 domów i 85 osób, 1838 24 domy i 204 mieszkańców. W 2. połowie XIX w. we wsi powstał dwór, do którego należało 11,5 włók ziemi. Zabudowa wsi ułożyła się w kształcie ulicówki wzdłuż jeziora, od którego zapożyczyła swoją nazwę (Allmoyne). Uczony Gerullis zaliczał ją do nazw prusko-litewskich, lit. 'alme' - ropa. Polska nazwa Jełmuń pochodzi najprawdopodobniej od jemioły. Jełmuń otrzymał szkołę przed 1740 r. w 1818 r. wykładał w niej po polsku 54 dzieciom (również z Choszczewa) Jerzy Niesyta. Do 1939 r. pozostawała ona jednoklasowa, a w 1935 r. uczęszczało do niej 65 uczniów. Wieś ta należała do parafii w Sorkwitach. W roku 1939 liczyła 309 mieszkańców.

Zobacz też: dworek w Jełmuniu.