Biskupiec

Biskupiec (niem. Bischofsburg, spotykana jest również nazwa Biskupiec Reszelski – w odróżnieniu od Biskupca Pomorskiego w powiecie nowomiejskim) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Biskupiec. Miasto położone jest w południowo-wschodniej części Warmii na Pojezierzu Olsztyńskim nad rzeką Dymer. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. olsztyńskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto zamieszkiwało 10 506 osób.

Lokalny ośrodek przemysłowy, ośrodek wypoczynkowy (m.in. jezioro Kraksy na południowym krańcu miasta); drobny przemysł poligraficzny, drzewny, odzieżowy, mięsny, browar (nieczynny).

Historia

Powstało na bazie osady przy strażnicy biskupów warmińskich. Zamek pierwotnie był budowlą drewniano-ziemną, a później murowaną. Pierwsza wzmianka w zachowanych dokumentach o zamku w Biskupcu pochodzi z 1389. Budowla miała strzec trasy Warszawa-Królewiec. Zamek w Biskupcu uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie wojny trzynastoletniej. Prawa miejskie(chełmińskie) dla Biskupca nadał biskup Henryk Sorbom 17 października 1395. Zasadźcą Biskupca był Jan z Mokin (wieś koło Olsztyna). Po założeniu miasta mieszkańcy otrzymali zwolnienie od podatków na okres 12 lat. Biskupiec otoczony był murem obronnym i posiadał dwie bramy miejskie: Szczycieńską i Reszelską. Miasto nawiedzały często klęski – pożary i zniszczenia wojenne (m.in. w czasie wojny głodowej w 1414 r., w latach wojny polsko-krzyżackiej 1519-21, a w 1659 r. spalili je Brandenburczycy). Na początku XVIII wieku grasowała tu epidemia dżumy. W czasie wojny siedmioletniej w Biskupcu przebywali żołdacy pruscy i rosyjscy.

Biskupiec przed reformacją był siedzibą jednego z czternastu archiprezbiteratów (dekanatów) w diecezji warmińskiej. W latach 1466-1772 Biskupiec podobnie jak cała Warmia należał do Polski. Zostało to brutalnie przerwane w 1772 r., gdy miasto w wyniku I rozbioru Polski zagarnęły Prusy. Według sprawozdania biskupieckiego proboszcza z 1797 r. z 200 dzieci uczęszczających na naukę religii, tylko 20 uczyło się języka niemieckiego. Nowe nadzieje rozpaliła w mieszkańcach epoka napoleońska. W roku 1807 a następnie w 1812 (maju i czerwcu) w mieście stacjonowały wojska francuskie zmierzające w stronę Moskwy. Pobyt żołdaków wiązał się z dużymi stratami, jakie miasto poniosło w wyniku kontrybucji. Po klęsce Napoleona na krótko zajęli miasto Rosjanie. W 1882 r. w odpowiedzi na akcję germanizacyjną władz pruskich utworzono w mieście bibliotekę polską Towarzystwa Czytelni Ludowych. Według raportu rejencji królewieckiej z 1897 r. w powiecie reszelskim (biskupieckim), jak i w całej południowej Warmii i części Mazur, 75 proc. dzieci porozumiewało się po polsku.

Pod koniec XIX w. Biskupiec uzyskał połączenie kolejowe z Czerwonką, Mrągowem i Szczytnem. W latach 1862-1975 Biskupiec był siedzibą powiatu reszelskiego. Uprzemysłowienie miasta nastąpiło w drugiej połowie XIX wieku – w 1885 uruchomiono browar i inne zakłady przemysłowe. W 1899 r. w Biskupcu powstał garnizon. W 1910 r. otwarto w mieście elektrownię.

Wynik plebiscytu na Warmii i Mazurach w 1920 r. okazał się niekorzystny dla Polski. W okresie międzywojennym działały w Biskupcu liczne organizacje polskie. W czasie ostatniej wojny Niemcy utworzyli w Biskupcu obozy dla jeńców wojennych (Polaków, Francuzów i Rosjan). Jeden z nich znajdował się w pobliżu jeziora Kraksy. Gdy w 1945 r. miasto ponownie znalazło się w granicach Polski, zniszczenia zabudowy sięgały 50 procent. Niektórych budynków nigdy nie odbudowano.

Zabytki

• Kościół pw. św. Jana Chrzciciela. Kościół farny w Biskupcu istniał już w czasie lokacji miasta w 1395 r. Pierwotnie była to świątynia halowa o wielkości obecnej nawy głównej.

Kościół kilkakrotnie był niszczony przez pożary i odbudowywany. W roku 1505 biskup Łukasz Watzenrode na odbudowę kościoła w Biskupcu przeznaczył cegłę z rozebranego w Lidzbarku szpitala św. Ducha. Konsekracji kościoła w 1580 r. dokonał biskup Marcin Kromer. Kościół po kilkukrotnych przebudowach i pożarze w 1766 r. otrzymał kształt trójnawowej hali. Kościół był powiększany jeszcze w późniejszym okresie. Obecny kształt świątyni jest wynikiem odbudowy po zniszczeniach w 1945 r. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowała się wieczna lampka z 1740 r. i misa chrzcielna z XVI w. W dobrym stanie dotrwał do naszych czasów fragment barokowego ogrodzenia z XVIII wieku.

• Kościół pw. bł. Karoliny Kózkówny. Dawny kościół ewangelicki wybudowany w latach według projektu Friedricha Augusta Stülera w latach 1846-1848, wieża 1868-1872. Kościół wybudowano w formie neoromańskiej bazyliki emporowej. Odrestaurowany w latach 70. XX wieku, do 1991 użytkowany przez Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolnego. Obecnie użytkowany jest przez parafię katolicką. Proboszczem jest ks. Krzysztof Brodzik.
• Średniowieczny gotycki układ przestrzenny starego miasta.
• Zespół kamieniczek przy ul. Floriańskiej, mur. XIX w.
• Kamieniczki na ul. Pionierów i Mazurskie Przedmieście XIX/XX w.
• Dawny ratusz z 1895 r.
• Starostwo, 1908 r.(obecnie Urząd Miejski)
• Kaflarnia, 1865 r. (obecnie restauracja)
• Dawny szpital, 1887 r. (obecnie Gimnazjum Katolickie)
• Wieża ciśnień, mur. 1912-1913.
• Kapliczki i krzyże przydrożne z XIX i początku XX w.
• Kapliczka przykościelna (kościół św. Jana) XVIII w.
• Browar, 1885 r. (nieczynny)

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

• Droga krajowa nr 16 kierunek Grupa Dolna – Grudziądz – Iława – Ostróda – Olsztyn – Biskupiec – Mrągowo – Ełk – Augustów – Ogrodniki przejście graniczne Polska – Litwa
• 57 kierunek Bartoszyce – Biskupiec – Szczytno – Pułtusk
• 590 kierunek Reszel

Obecnie miasto nie posiada połączeń kolejowych. Ostatnie zostały zlikwidowane w maju 2010.

Edukacja

Szkoły Podstawowe

• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. mjr. Henryka Dobrzańskiego pseud. Hubal
• Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Orła Białego

Szkoły Gimnazjalne

• Publiczne Gimnazjum nr 1
• Katolickie Gimnazjum Społeczne im. Jana Pawła II

Licea

• Liceum Ogólnokształcące im. Komisji Edukacji Narodowej
• Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. Jana Pawła II
• Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych

Wspólnoty religijne

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki, dwie wspólnoty protestanckie: Kościół Ewangelicko-Augsburski i Kościół Zielonoświątkowy oraz miejscowy zbór Świadków Jehowy.

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Tęcza Biskupiec. Aktualnie występuje w IV lidze warmińsko-mazurskiej.

Działa tu też klub kolarski LKK "Warmia" Biskupiec.

Media

W Biskupcu jest szeroki dostęp do wszelkiej maści mediów. W mieście działa kilka grup m.in.: Stowarzyszenie ProCultura która wydaje Magazyn "Pod Tytułem". Od niedawna w lokalnej telewizji Teletop, emitowany jest 10 minutowy program o Mieście i Gminie Biskupiec "Magazyn Informacji Miejskich" w skrócie 'MIM'. Obecnie w budowie jest również multimedialny przewodniki po gminie. Biskupiec jest aktywny również w internecie, prowadzone są dwa serwisy pod adresem biskupiec.com.pl i ebiskupiec.pl, oraz serwis UMiG biskupiec.pl, ale biskupczanie mają własne forum, które jest licznie odwiedzane i wywiera ogromny wpływ na lokalne władze.

Miasta partnerskie

• Bramsche

Zobacz też

• powiat biskupiecki
• powiat reszelski
• Parafia św. Jana Chrzciciela i Narodzenia NMP w Biskupcu
• Parafia bł. Karoliny Kózkówny w Biskupcu
• Cmentarz żydowski w Biskupcu