Łęgajny

Łęgajny (niem. Lengeinen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Barczewo.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Pod koniec XIX wieku przez miejscowość przeprowadzono linię kolejową Olsztyn – Korsze.

W pobliżu znajduje się: Jezioro Linowskie i przebiega droga krajowa nr 16.

Historia

Wieś lokowana była w roku 1364 przez kapitułę warmińską. Zasadźcami wsi byli dwaj Prusowie bracia Gedeke i i Hannike. Wieś lokowana była na obszarze 60 włók. W ogólnej powierzchni wsi mieściła się działka sołtys o powierzchni 6 wolnych włók na prawie chełmińskim. Osadnicy mieli zapewnione 15 lat wolnizny. W akcie lokacyjnym wsi przewidziano założenie we wsi karczmy.

Według zapisów z lustracji Łęgajn w roku 1658 wieś miała powierzchnię 60 włók. W tym czasie były tam 23 gospodarstwa chłopskie, dwóch dziedzicznych sołtysów oraz jeden wolny właściciel włók z obowiązkiem służby rycerskiej, a także jedna karczma. Chłopi odprowadzali czynsz z 50 włók w wysokości: 241 florenów, 17 groszy i 9 fenigów oraz w naturze 96 kur i 24 gęsi.

Od roku 1796 właścicielami niewielkiego majątku ziemskiego, funkcjonującego obok gospodarstw chłopskich była rodzina von Saß. W XIX wieku majątek ten był w posiadaniu kolejnych rodzin: Jagodyńskich, Goeldelów i Binder. Ostatnią właścicielką majątku o powierzchni prawie 300 ha w Łęgajnach przed rokiem 1945 była Marga von Teubern.

Zabytki

• Kaplica z 1875 roku, po rozbudowie w roku 1989 kościół parafialny.
• Dzwonnica wykonana z pnia dębu rozwidlonego na górze.
• Dwór z końca XIX wieku, murowany z czerwonej cegły, wzniesiony na rzucie prostokąta, dwukondygnacyjny. Przy dworze park ze starodrzewem.
• Kapliczka przydrożna z XIX wieku.

Demografia

W roku 1864 na terenie majątku były 4 domy mieszkalne w których mieszkało 59 osób. W tej liczbie osób było 9 luteran i 50 katolików, w tym 23 Niemców i 36 Polaków. W tym samym roku w części wsi zamieszkanej przez chłopów było 40 domów mieszkalnych, w których żyło 415 osób, wszyscy byli katolikami i posługiwali się językiem polskim.

Liczba mieszkańców: w roku 1818 – 208 osób, w 1864 – 474, w 1939 – 731, w 1998 – 1072.

Inne

Znajdują się tu m.in.: Gospodarstwo Ogrodnicze, Terminal paliwowy "Falco" należący do Grupy Lotos, hurtownia mrożonek "JUMAR".

Wysypisko śmieci miasta Olsztyn – zamknięte i rekultywowane od 1 maja 2007 r.

W Łęgajnach urodził się i pracował Franciszek Gollan

Bibliografia

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom V, Warszawa, 1884. (str. 657 – hasło Łęgajny)
• Jan Bałdowski, Województwo olsztyńskie, Vademecum turystyczne, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980. (str. 68)
• Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec, Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich, (Wydanie III poszerzone i uzupełnione) Studio ARTA, Olsztyn, 2001, ISBN 83-912840-2-6 (str. 311 dwór).
• Jan Chłosta, Słownik Warmii, Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn, 2002, ISBN 83-914158-5-6 (str. 215-216 – opis wsi)