Lutry

Lutry (niem. Luthen, Lautern) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Kolno.

Do 1954 roku siedziba gminy Lutry. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś warmińska nad Jeziorem Luterskim.

Historia

Nazwa wsi pochodzi od nazwiska Henryka Lutra - wójta krajowego. Wieś została założona ok. 1333-1342 r. przez wójta Henryka Lutra, jednak dokument lokacyjny nie zachował się. W 1346 r. Bruno Luter założył karczmę. Zasadźcami byli Henryk, Piotr i Mikołaj. Drugi akt lokacyjny był wystawiony przez biskupa Henryka Sorboma w 1375 r. Mieszkańcy wsi byli zobowiązani do szarwarku na rzecz zamku w Jezioranach, który zniesiono w 1528 r. (przyczynił się do tego biskup Feber). W 1688 r. karczmę prowadził Michał Dost. Była ona wyposażona w jedną morgę ziemi uprawnej. W czasie wojen polsko-krzyżackich i szwedzkich wieś została zniszczona.W plebiscycie w 1920 r. głosowano za Prusami Wschodnimi (ok. 700 głosów). Po 1945 r., Lutry stały się wsią sołecką ze szkołą.

Kościół

Pierwszy kościół wybudowany w XIV w., spalił się w roku 1550. Po odbudowaniu konsekrowany był 18 kwietnia 1580 r. przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera pod wezwaniem Marii Magdaleny. Obecny kościół (neogotycki) wybudowano w 1863 r., otrzymał drugi tytuł św. Walentego był konsekrowany 3 czerwca 1893 r. przez biskupa Andrzeja Thiela. Parafia pw. Świętej Marii Magdaleny istnieje od 15 kwietnia 1375 r.

Zabytki

Spośród 174 budynków część uznano za zabytkowe. Szczególna jest zabudowa warmińska w postaci murowanych i częściowo drewnianych obiektów mieszkalnych i gospodarczych.

Infrastruktura

We wsi zlokalizowana jest szkoła oraz przedszkole. Szkoła w Lutrach istnieje od XVIII w. W Wiejskim Domu Kultury organizowane są różne spotkania, wystawy (stałe i tymczasowe), imprezy kulturalne. Funkcjonuje Ochotnicza Straż Pożarna i Zespół Opieki Zdrowotnej. We wsi występują: gospodarstwo agroturystyczne, ośrodek turystyczny i karczma i trzy sklepy.

W okolicy znajduje się rezerwat kormoranów.

Demografia

W 1783 r. wieś liczyła 57 "dymów".

Mieszkańcy: w roku 1818 - 393 osoby, w 1848 - 630, w 1939 - 781, w 1998 - 557.

Bibliografia

• Biskupiec z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn, 1969. (str. 168)
• "Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii", Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (str. 51-52)
• Darmochwał T., Rumiński M. J., Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok, 1996.
• Jan Chłosta, Słownik Warmii, Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn, 2002, ISBN 83-914158-5-6