Pluski

Pluski – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda 20km od Olsztyna, w kompleksie Lasów Łańskich nad jeziorem Pluszne Wielkie.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Historia

Historia wsi Plusk (niem. Plauzig) ma ponad 600 lat i sięga roku 1407. 19 sierpnia 1407, a więc trzy lata przed bitwą pod Grunwaldem, został podpisany akt lokacyjny Plusk (Pluczk, prawdopodobnie od pruskiego pleu – płynąć). Akt lokacyjny podpisali dziekan Bartłomiej i reprezentujący Parafię Gryźliny Kantor Jan, a pierwszym sołtysem został Stefan Dowgel. Lokacja wsi Pluczk w roku 1407 wcale nie oznacza, iż historia tych ziem zaczyna się sześćset lat temu. Tereny Warmii i Mazur, w tym okolic jeziora Pluszne, mają długą i burzliwą historię. Pod powierzchnią ziemi archeolodzy odnajdywali tu liczne ślady obecności człowieka, w tym pozostałości pradawnych osad i cmentarzy pochodzące z czasów na długo przed Chrystusem . Można tu natrafić na ślady Gotów, Galindów, Jaćwingów, Prusów, a także późniejszych mieszkańców Warmii. Od II Pokoju Toruńskiego (1466) aż do pierwszego rozbioru (1772) Warmia należała do Polski jako część tzw. Prus Królewskich. Gdy pozostała część Prus stała się protestancka (po traktacie i Hołdzie Pruskim w r. 1525), Warmia, jako część Polski, pozostała katolicka, będąc zarządzana przez polskiego biskupa, mającego siedzibę w Lidzbarku Warmińskim (Heilsberg).

Granica Warmii przebiegała po części przez jezioro Pluszne. Gdy Konrad Mazowiecki ze względów politycznych na początku XIII wieku sprowadził na te ziemie zakon krzyżacki do walki z narodem pogańskich Prusów, rzeczywiście większość krzyżackich rycerzy mówiła po niemiecku. Jednak przez wieki niemieckojęzyczne były tylko miasta, ośrodki sprawnej administracji na wzór niemiecki. Wsie były zamieszkane nie tylko przez pozostałości narodu Prusów, ale przez ludność, która napłynęła z różnych kierunków, głównie z Polski. Dotyczyło to nie tylko Warmii, ale i Mazur.W tym kontekście niezrozumiały może się wydać fakt, że po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w plebiscycie w roku 1920 przytłaczająca większość polskojęzycznych mieszkańców tych terenów (głównie ze względów ekonomicznych) opowiedziała się za administracją niemiecką, a nie polską.

Nie dziwi natomiast okoliczność, że na przełomie 1944/45 znaczna część ludności polskojęzycznej nie uciekła wraz z wycofującymi się Niemcami. Okazało się jednak, że wielu z tych pozostałych do późniejszego wyjazdu do RFN skłoniła zarówno rzeczywistość ówczesnej Polski Ludowej, jak i celowa polityka ówczesnych władz. Na wyjazd zdecydowała się część autochtonicznych mieszkańców Plusk, jednak najbardziej jaskrawymi przykładami są wsie Orzechowo (gmina Olsztynek) i Łańsk. Otóż władze PRL upatrzyły sobie obszar wokół jeziora Łańskiego na tereny rekreacyjno-myśliwskie dla przywódców państwowych i politycznych . W latach 60.i 70. umożliwiono wyjazd do RFN pozostałym mieszkańcom, dosłownie zlikwidowano kilka wsi, teren zalesiono. W Orzechowie do dziś pozostała tylko leśniczówka i kościół. Łańsk (Rybaki) jako wieś całkowicie znikł z map.

Przez wiele lat, co najmniej do roku 1989, teren wokół jeziora Łańskiego był pilnowany przez wojsko, a Łańsk obok bieszczadzkiego Arłamowa był dostępny tylko dla elity ówczesnej władzy (polowali tu m.in. Edward Gierek i Leonid Breżniew). Zwykły śmiertelnik nie miał wstępu w okolice jeziora Łańskiego. Zakaz ten nie dotyczył Plusk, choć pojawiały się informacje, że władza ma podobne plany także wobec okolic jeziora Pluszne. Od lat Pluski były modnym miejscem wypoczynku dla warszawskich elit, czego ślad można znaleźć w niemieckiej Wikipedii . Obecnie Pluski, podobnie jak cała gmina Stawiguda, przeżywają okres rozwoju i zainteresowania mieszkańców innych części kraju. Obok domków letniskowych, powstają liczne nowe domy, nawet całe osiedla, a największą inwestycją jest luksusowy hotel Warmia Park.

Zabytki

Z zabytków zachowały się dwie chałupy drewniane nr 21 i 25kryte strzechą, zagroda Pluski (9011), kapliczka, a także budynek szkoły polskiej, w której kiedyś był kościół. Obiekty archeologiczne: stanowisko A-A 191znajdujące się na wyspie na jeziorze Pluszne pozostałość osady nawodnej z wczesnej epoki żelaza. Stanowisko archeologiczne o charakterze unikalnym zawierające pod współczesną powierzchnią gruntu i pod wodą skomplikowane struktury przestrzenne (warstwy kulturowe) będące pozostałością wielorakich procesów osadniczych realizowanych przez człowieka. Do zasobów kulturowych zalicza się także cmentarzysko kurhanowe znajdujące się w pobliżu miejscowości .

Inne

We wsi znajduje się przystanek autobusowy, restauracje, remiza strażacka, sklepy, przystań wodna, wypożyczalnie sprzętu pływającego,kąpielisko niestrzeżone, kościół rzymsko katolicki św. Michała Archanioła, leśniczówka, sala sołecka. W związku z jubileuszem ustanowiono nie tylko herb Plusk, ale też święto wsi, obchodzone 19 sierpnia, czyli w dniu podpisania aktu lokacyjnego, albo w najbliższy po nim weekend. W Pluskach urodził się Jakub Bem, działacz warmiński, przewodniczący Komisji Plebiscytowej w Gietrzwałdzie. W roku 1919 działała tu szkoła polska, ustanowiona ponownie w latach 1930 - 1937. We wsi dzałają: Ochotnicza Straż Pożarna z ratownictwem wodnym, Rada Parafialna, Rada Sołecka, Koło Gospodyń Wiejskich, Społeczno - Kulturalne Stowarzyszenie Miłośników Plusk, Puszczy Łańskiej, Południowej Warmii i Galindii Zachodniej, Uniwersytet Leśnej Kniei, Szkółka Żeglarska, Klub Żeglarski . W okolicznych lasach występują liczne gatunki roślin i zwierząt chronionych. Sołectwo Pluski należy do Obszaru Natura 2000 (Puszcza Napiwodzko-Ramucka, kod obszaru PLB280007 ). W obrębie sołectwa znajdują się obiekty uznane przez Wojewodę za pomniki przyrody. Obiektami pomnikowymi są pojedyncze drzewa i ich grupy:dąb szypułkowy Quercus robur „Dąb Napoleona” obwód 470cm, wys. 23m (Leś. Pluski, Oddz. 181 /1971/),Dąb obw. 565cm, wys.27m (Leś. Pluski Oddz. 160g /1971/) W czerwcu odbywją się tu regaty żeglarskie „PLUSKI CUP”.