Rasząg

Rasząg (niem. Raschung) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Biskupiec.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

W przeszłości Rasząg położony był na terenie powiatu reszelskiego, a później na terenie powiatu biskupieckiego.

Miejscowość usytuowana jest nad niedużym jeziorem Rasząg.

W Raszągu mieszkał i pracował Jan Liszewski – założyciel „Gazety Olsztyńskiej”.

Historia

Nazwy wsi: rok 1609 – Raschink, 1656 – Raschung.

Wieś powstała w 1569 roku, kiedy biskup warmiński Stanisław Hozjusz nadał tu swojemu bratu Janowi 60 włók ziemi na prawie magdeburskim z odmianą „ad utramque sexum”, zezwalającą ma dziedziczenie również przez córki.

Biskup Teodor Andrzej Potocki nadał 12 włók boru pod Raszągiem mieszkańcom królestwa pruskiego, którzy przenieśli się tu ze względu na obciążenia podatkowe i przyjęli wyznanie katolickie. Ze wsi Sąpłaty byli to: Marcin i Krzysztof Jakubszowie, Adam Szyk, Kacper i Tomasz Zalewscy, Jerzy Faten i Jan Becz oraz z Małszewskiej Wólki (k. Szczytna) Marcin Kurek. Powyższe potwierdził biskup Szembek w roku 1731. W 1783 r. Rasząg składał się z majątku szlacheckiego, folwarku i wsi – łącznie liczył 30 domów. W 1820 dobra ziemskie wraz z wsią liczyły 26 domów z 205 osobami i należały do Gerkowskiego. W 1848 r. Rasząg liczył 25 domów i 356 mieszkańców, z których większość mówiła po polsku. W plebiscycie z 1920 r. za Prusami Wschodnimi oddano tu 153 głosy, a za Polską 98 głosów. W 1939 r. we wsi było 607 mieszkańców.

Oświata

W roku 1827 szkoła miała 27 uczniów, a językiem nauczania był polski. W 1853 r. szkoła miała 84 uczniów. Językiem nauczania był niemiecki, a religii nauczano po polsku. Nauczycielem religii był Antoni Kalinowski

Nauczycielem w Raszągu w latach 1881-1883 był Jan Liszewski, twórca „Gazety Olsztyńskiej” (tablica pamiątkowa umieszczona na budynku szkoły). Liszewski w 1882 założył we wsi biblioteczkę Towarzystwa Czytelni Ludowych. Po wyjeździe Liszewskiego przez długie lata bibliotekę prowadzł Antoni Mazuch.

W 1920 roku istniała tu polska szkoła.

Szkoła w Raszągu w 1935 r. miała trzech nauczycieli i 133 uczniów.

Kościoły

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół rzymskokatolicki
• Kościół ewangelicko-augsburski

Zabytki

• We wsi znajduje się neoromański kościół zbudowny w 1925 r. z kamienia polnego. Jest to kościół filialny parafii ewangelickiej w Sorkwitach w diecezji mazurskiej.
• Zabytkowy park dawnego założenia dworskiego.
• Dwie kapliczki z XIX wieku.

Demografia

W roku 1783 w Raszągu było 30 domów (majątek, folwark i wieś), a w 1820 r. liczba budynków mieszkalnych zmniejszyła się do 26.

Liczba mieszkańców: w roku 1820 – 205 osób, w 1848 – 356, w 1939 – 607, w 1998 – 418, w 2010 – 403.

Stowarzyszenia

W Raszągu działa od 2008 roku Stowarzyszenie „Przystanek Rasząg”. Głównym celem działalności stowarzyszenia jest przeciwstawienie się inwestycjom, które swoją działalnością w nieodwracalny sposób mogłyby zdegradować lokalne środowisko oraz mogą w negatywny sposób wpłynąć na codzienne życie mieszkańców. Stowarzyszenie swoją działalnością objęło nie tylko sam Resząg, ale również tereny okolicznych miejscowości. Prezesem stowarzyszenia, od momentu powstania, jest jeden z założycieli – Andrzej Król. W realizowaniu celów statutowych stowarzyszenie współpracuje z różnymi jednostkami rządowymi, samorządowymi i pozarządowymi.

Bibliografia

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom IX (str. 531-532 – hasło Rasząg, osadnicy), Warszawa 1888.
• Biskupiec z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn 1969, s. 175-177.
• Jan Chłosta, Słownik Warmii, Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn 2002, ISBN 83-914158-5-6.