Wilamowo (powiat ostródzki)

Wilamowo – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty.

W roku 1973 wieś należała do powiatu morąskiego, gmina Małdyty, poczta Dobrocin. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Wieś powstała na początku XIV w., na starym szlaku handlowym z Mazowsza do Elbląga, między jeziorem Ruda Woda a rozległymi Lasami Dobrocińskimi. Data powstania wsi nie jest znana. W latach 1301-1305 komtur dzierzgoński Seghardt von Schwarzburg wyznaczył 70 włók na lokację wsi pod nazwą Wyllamsdorf na prawie chełmińskim. Lokację odnowiono w 1322 r. Komtur Luther z Brunświku zlecił zmierzyć obszar wsi i wyznaczył jej granice. Zasadźca Albrecht otrzymał 6 włók wolnych, niższe sądownictwo oraz połowę czynszu od kramu z chlebem. Cztery włóki przeznaczono na utrzymanie kościoła. Pozostałe włóki obciążone zostały dziesięciną oraz daniną. W latach 1410-1411 we wsi było 45 i pół włóki obsadzonych oraz 14 i pół włóki pustych pól.

W roku 1467 komtur pasłęcki Henryk Reuss z Plauen nadał wieś rycerzowi pruskiemu Janikowi von Perband (Przebędowskiemu) za wierność Zakonowi w czasie wojny polsko-krzyżackiej. Wymieniony Janik w 1466 r. podpisał pokój toruński jako Joannes Przebendoffski. Od tej pory Perbandowie zaczęli zwać się Wilmsdorfami. Należały do nich rozległe dobra w okolicy, m.in. pobliski Dobrocin, gdzie założyli swoją rezydencję (1540).

We wsi pierwszy kościół wybudowano drewniany, natomiast w latach 1754-1755 wzniesiono nowy, murowany, przebudowany w 1842 w stylu klasycystycznym. Ołtarz główny barokowy z czasów budowy kościoła. Szkoła początkowo mieściła się przy plebanii. Przed 1945 r. była do dwuklasowa szkoła, do której uczęszczały dzieci z Wilamowa, oraz wsi: Wilamówko i Ględy.

W 1782 r. Wilamowo (bez folwarków) obejmowało 34 domy. W 1817 było tu 19 domów z 98 mieszkańcami, w 1858 r. – 24 gospodarstwa domowe i 306 osób. W tym czasie obszar wsi wynosił 47 włók. Około 1924 r. majątek rozparcelowano na gospodarstwa chłopskie. Pozostała jedynie tak zwana resztówka wraz z dużymi zabudowaniami, będącymi pod ochroną ze względu na swój zabytkowy charakter.

W 1939 r. gmina Wilamowo liczyła 96 gospodarstw domowych z 349 mieszkańcami.

Zobacz też: Wilamowo, Wilamów

Bibliografia

• Darmochwał T., Rumiński M. J., 1996. Warmia Mazury, przewodnik. Agencja TD, Białystok
• "Morąg – z dziejów miasta i powiatu", Pojezierze, Olsztyn 1973