Radzieje

Radzieje (litw. Radzijai, niem. Rosengarten) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo. Radzieje znajdują się nad rzeczką Radzieją.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Przez Radzieje przechodzi linia kolejowa Kętrzyn – Węgorzewo (obecnie nieczynna). Wieś położona jest ok. 2 km na zachód od Jezioro Dobskie. Radzieje posiadają szkołę podstawową, gimnazjum, przedszkole, OSP, cmentarz i dwa sklepy.

Historia

Wieś lokowana była 6 września 1437 r. na 58 włókach, w tym były 4 włóki dla sołtysa i 4 na uposażenie parafii. W przywileju lokacyjnym chłopi byli zobowiązani do szarwarków na rzecz folwarku krzyżackiego w Dobie. Sołtysem wsi był Mikołaj ze wsi Plaswik na Warmii.

W roku 1600 właścicielem karczmy w Radziejach był Jan Cholewa, a w roku 1781 Krzysztof Bużełło. Dokupił on drugą karczmę od Kozanowskiego.

Według statystyk niemieckich w parafii Radzieje w 1806 r. było 1147 Polaków i 363 Niemców. Nabożeństwa w języku polskim, obok niemieckiego odprawiano jeszcze w 1890 r.

Radzieje były siedzibą gminy od 18 listopada 1945 r., a od 1954 r. siedzibą gromady. Przewodniczącym GRN w Radziejach w roku 1967 był Wacław Rogiński.

Obecnie sołtysem jest Andrzej Wodzyński

Do sołectwa Radzieje należą następujące wsie: Radzieje, Surwile, Sztynort Mały, Stawiska, Tarławki, Kietlice, Kamionek Wielki, Kamień, Łabapa, Pniewo i Jerzykowo.

Kościół parafialny pw. Chrystusa Króla

Kościół w Radziejach przed reformacją był pw. św. Mikołaja i należał do archiprezbiteratu w Reszlu. Obecnie parafia znajduje się na terenie diecezji ełckiej i należy do dekanatu węgorzewskiego.

Na miejscu pierwotnego, zruinowanego kościoła nowy kościół wybudowany został w Radziejach w roku 1673 dzięki finansowemu wsparciu Ahasvera von Lehndorffa. Przywilejem Fryderyka Wilhelma z 4 listopada 1683 Ahasver von Lehndorff uzyskał dziedziczne prawo patronackie nad kościołem w Radziejach.

Obecny kościół wybudowano w 1827 r. Jest to budowla na planie foremnego ośmioboku (długość jednego boku 8,5 m) z ostrosłupowym dachem zakończonym latarnią. Projektantem kościoła miał być następca tronu Fryderyk Wilhelm IV. W centralnej części kościoła znajduje się naturalnej wielkości figura Chrystusa na krzyżu, wykonana z polichromowanego betonu. Z dawnego wyposażenia kościoła zachowały się dwa niderlandzkie obrazy z pierwszej połowy XVII w.: Pojmanie Chrystusa i Chrystus przed Piłatem. Z tego okresu jest również barokowy anioł chrzcielny, amorek i figury ewangelistów. Drewniana wolno stojąca dzwonnica wybudowana w pierwszej połowie XVIII w. jest starsza od obecnego kościoła. Z trzech dzwonów ufundowanych w 1727 r. przez patrona kościoła Lehndorffa pozostał tylko jeden najmniejszy z jego herbem. Zaginione w 1945 r. dzwony zastąpiły nowe w 1972 r. Z istniejącego niegdyś kościelnego cmentarza zachowały się kamienne nagrobki żołnierzy z I wojny światowej.

Obecnie, od 2010, proboszczem parafii jest ks. Tomasz Lalak.

Bunkry z II wojny światowej

W lesie kilka kilometrów na północ od Radziej, znajdują się dobrze zachowane schrony sztabowe,schrony przeciwlotnicze, bunkry ochrony,elektrownia,peron i bocznica kolejowa oraz betonowa droga dojazdowa, wybudowane w latach 1940-1942. Swoją kwaterę polową o kryptonimie "WENDULA" miał tutaj minister, szef kancelarii III Rzeszy - SS-Obergruppenführer Hans Lammers. Współautor aktów prawnych, godzących w Żydów i Polaków; ceniony przez Hitlera za umiejętność nadawania nieludzkim decyzjom formy przepisów prawa.

Demografia

W roku 1540 w Radziejach mieszkało 28 rodzin pochodzenia pruskiego.

Liczba mieszkańców: w roku 1858 - 798 osób, w 1939 - 1139.

Bibliografia

• Andrzej Wakar i Bohdan Wilamowski, „Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn, 1968 (str. 144- 146).
• Max Toeppen "Historia Mazur" ( w przekładzie Małgorzaty Szymańskiej-Jasińskiej i opracowaniu Grzegorza Jasińskiego), wyd. Wspólnota Kulturowa "Borussia", Olsztyn 1995, ISBN 83-900380-3-X. (Str. 282 patronat Ahasvera von Lehndorff)
• Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn, 1993.

Zobacz też

• Radziejewo