Węgielsztyn

Węgielsztyn (niem. Engelstein) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Węgorzewo.

W latach 1973-1976 miejscowość była siedzibą gminy Węgielsztyn. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Historia

Najstarsza miejscowość w powiecie węgorzewskim, założona przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena dnia 6 września 1406 roku na 64 włókach.

Kościół w przeszłości pełnił funkcję warowni. W roku 1657 okoliczna ludność przetrwała w nim oblężenie tatarskie.

W połowie XVIw. pastorem parafii luterańskiej był Jan Toryłowicz-Batocki (Tortykowius). W 1740 roku było 1230 polskich i 510 niemieckich parafian, w 1806 było parafian 1245 polskich i 1085 niemieckich. Proporcje narodowościowe parafian zmieniły się w 1848 - polskich 77 i niemieckich 3342.

Na początku XVIII w. we wsi funkcjonował młyn wodny.

Szkoła w Węgielsztynie powstała wkrótce po reformacji, czyli po 1525 roku. W 1858 szkoła miała 2 nauczycieli i 101 uczniów, a w roku 1935 także 2 nauczycieli oraz 104 uczniów. Po II wojnie światowej szkoła podstawowa w Węgielsztynie utworzona została w roku 1946. W roku szkolnym 1966/67 była to szkoła ośmioklasowa.

W 1945 r. wieś została przyłączona do Polski.

Do sołectwa Węgielsztyn należą: Węgielsztyn i Różewiec.

Zabytki

We wsi znajduje się zabytkowy, późnogotycki kościół pw. św. Józefa z XV w., odnowiony i przebudowany w 1771. Budowla trójczłonowa, z zakrystią i kruchtą, chór niski, poligonalny, sklepiony gwiaździście (prawdopodobnie starszy niż nawa). Wieża z 1714, prawdopodobnie wybudowana na dawnych fundamentach. Ołtarz barokowy, ambona bogato zdobiona z końca XVI w.

• Do zabytków zaliczany jest także dom z końca XVIII w (nr 10).
• Na południe od wsi znajduje się wzgórze Grodzisko (123 m n.p.m.) ze śladami pruskiego grodziska.

Zobacz też

• Parafia św. Józefa w Węgielsztynie.

Bibliografia

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom XIII (str. 249 - hasło Węgielsztyn), Warszawa, 1893
• Andrzej Wakar i Bohdan Wilamowski, „Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu”, Pojezierze, Olsztyn, 1968 (str. 159-161)
• Darmochwał T., Rumiński M. J., Warmia Mazury, przewodnik, Agencja TD, Białystok, 1996.
• Rzempołuch A., Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wyd. "Remix", Olsztyn 1993.