Węgorzewo

Węgorzewo (dawniej Węgobork, niem. Angerburg, lit. Ungura) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, siedziba gminy miejskiej Węgorzewo. Od 1 stycznia 2002 miasto powiatowe.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 11 377 mieszkańców.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Węgorzewo.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 10,88 km².

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. suwalskiego, a w latach 1999-2001 do powiatu giżyckiego.

Historia

Krzyżacy w 1335 r. zbudowali u ujścia Węgorapy do Mamr drewniany zamek, zwany Angerburg. Został on spalony w 1365 r. w czasie najazdu Litwinów. Nowy zamek usytuowano w tym samym miejscu. W XV wieku, niedaleko zamku, powstała nowa osada nazywana początkowo Gieratową Wolą, potem Nową Wolą. Próba lokacji miasta w 1412 r. nie powiodła się. W roku 1479 biskup warmiński Łukasz Watzenrode wydał pozwolenie na wybudowanie w osadzie kaplicy. W 1510 r. w dokumentach wymieniana jest osada Gerothwohl (Geratowa Wola), później zwana Nowa Wsią, której przywilej lokacyjny wydano w 1514. Nowa Wieś była zaczątkiem miasta, a 4 kwietnia 1571 miejscowość uzyskała prawa miejskie, nadane przez księcia Albrechta Fryderyka Hohenzollerna.

W 1656 miasto zostało doszczętnie zniszczone w czasie najazdu sprzymierzonych z Rzecząpospolitą Tatarów. Po tych zniszczeniach i wyludnieniach rozwijało się wskutek żywiołowej kolonizacji polskich osadników z Mazowsza. W tym czasie nosiło dwie nazwy: niemiecką Angerburg (od nazwy zamku) i polską Węgobork (przyswojenie nazwy niemieckiej). Kolejna klęskę miasto przeżyło w latach 1709-1710 w czasie epidemii dżumy. W 1730 wprowadzono oświetlenie ulic latarniami. W 1734 r. na węgorzewskim zamku gościł król Stanisław Leszczyński – uciekał z kraju przed wojskami rosyjskimi, które wyniosły na tron polski Augusta III Sasa. Z Węgorzewa Stanisław Leszczyński udał się do Francji.

W roku 1740 arianin inżynier Jan Władysław Suchodolec (syn Samuela Suchodolskiego ze Starej Różanki) zbudował wodociąg. Woda doprowadzona była do studzien miejskich i do najwyższych pięter węgorzewskiego zamku. W 1829 r. otwarto pierwsze na Mazurach seminarium nauczycielskie, kształcące niemiecka kadrę nauczycielska. Ożywienie miasta spowodował rozwój żeglugi na jeziorach mazurskich i wybudowanie linii kolejowej. Do 1945 r. Węgorzewo było węzłem kolejowym, z którego rozchodziło się pięć linii (do dzis została tylko jedna do Kętrzyna, ale w 1992 zawieszono ruch osobowy). W czasie I wojny światowej toczyły się w okolicy walki między wojskami niemieckim a rosyjskimi. W latach międzywojennych Węgorzewo stało sie popularnym letniskiem i ośrodkiem sportów wodnych. W 1945 r. zabudowa miasta zniszczona została w około 80% przez Armię Czerwoną.

W 1945 r. miasto włączone zostało do Polski pod nazwą Węgorzewo. Jego dotychczasowa, niemiecka ludność zastąpiona została polskimi przesiedleńcami. Od 2002 Węgorzewo pełni funkcje miasta powiatowego.

Zabytki i turystyka

• Późnogotycki kościół św. Piotra i Pawła z lat 1605-1611, powiększony o transept w 1729 r. i dobudowana wieżą w połowie XVIII w., hełm z latarnią z 1826 r. Późnorenesansowe wyposażenie wnętrza, ołtarz główny i ambona z XVII w. Nad portalem wieży umieszczone są herby barona Fryderyka zu Dohna i Andrzeja von Kreutzena – fundatorów kościoła. Obok płyta nagrobna starosty Hansa von Auera, z 1659 r.
• Zamek krzyżacki z 1398 r., przebudowany w pierwszej połowie XVIII w. w stylu barokowym. W połowie XIX w. zamek został zaadaptowany na sąd i więzienie. Po zniszczeniach w czasie II wojny światowej odbudowany i przeznaczony na cele kulturalne. Jest to budowla trójskrzydłowa, obejmująca nieregularny dziedziniec, otwarta w stronę rzeki Wegorapy. W skrzydle północnym znajduje się brama wjazdowa. Zachowała się także okrągła baszta.
• Ratusz z XIX w. przy ul. Zamkowej, przed wojną budynek Urzędu Finansowego, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy
• Kamieniczki z XIX w. przy ul. Zamkowej, Teatralnej, Pionierów, Placu Wolności
• Cerkiew prawosławna z początku XX wieku (parafialna) – dawna kaplica baptystów
• Dwie kaplice cmentarne z XIX/XX w.
• jezioro Mamry
• Kanał Młyński
• Muzeum Kultury ludowej przy ul. Portowej
• pałac i park z 1. połowy XIX w.
• przystań rybacka i jachtowa, kursują tu statki pasażerskie
• budynek dworca kolejowego z XIX w.
• budynek Szkoły Podstawowej nr 1 (dawniej garnizon) z XIX w.
• kompleks budynków Jednostki Wojskowej z XIX w.
• kompleks budynków dawnego zakładu Betehsda z XIX w.
• dawne cmentarze Betehsdy przy ul. Teatralnej i Rolnej z XVIII w.
• kościół Dobrego Pasterza wybudowany w latach 1912-1913
• kościół bizantyjsko-ukraiński Św. Krzyża 1933

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki, Kościół Greckokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny; trzy Kościoły protestanckie: Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Chrześcijan Baptystów i Kościół Zielonoświątkowy oraz Świadkowie Jehowy (zbór).

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Vęgoria Węgorzewo. W sezonie 2006/2007 grał w klasie okręgowej, w I grupie warmińsko-mazurskiej. Zajął w niej 2.miejsce i po barażach z Romintą Gołdap (3:0 w, 1:1 d) awansował do IV ligi warmińsko-mazurskiej. Po reformie rozgrywek, awansował do III ligi podlasko-warmińsko-mazurskiej, w której grał 3 sezony (2008/2009-2010/2011). W tym ostatnim sezonie Vęgoria spadła do IV ligi warmińsko-mazurskiej i gra w niej obecnie (sezon 2011/2012).

Transport

Główne ciągi transportowe

• ul. S. Jaracza – ul. Zamkowa – ul. Gen. J. Bema – ul. Łuczańska
• ul. Armii Krajowej
• pl. Grunwaldzki – ul. 11 Listopada

Główne skrzyżowania

• pl. Grunwaldzki
• ul. Zamkowa – ul. Armii Krajowej
• ul. Zamkowa – ul. 3 Maja

Trasy wylotowe

• ul. Łuczańska ⇒ 63 Giżycko, Łomża, dalej 61 Warszawa
• ul. Stefana Jaracza ⇒ 650 Kętrzyn, dalej Olsztyn
• ul. Armii Krajowej ⇒ 63 Rudziszki
• ul. 11 Listopada ⇒ 650 Gołdap, dalej Suwałki
• ul. Jasna ⇒ Kal
• al. Wojska Polskiego ⇒ Stręgiel

Drogi krajowe i wojewódzkie przebiegające przez miasto

• 63 – Sławatycze – Węgorzewo – Rudziszki w mieście: ul. Armii Krajowej – ul. Zamkowa – ul. Gen. J. Bema – ul. Łuczańska
• 650 – Stara Różanka – Węgorzewo – Gołdap w mieście: ul. S. Jaracza – ul. Zamkowa – ul. Targowa – ul. 11 Listopada

Przejście graniczne Perły-Kryłowo w gminie Węgorzewo to planowane polsko-rosyjskie drogowe przejście graniczne dla małego ruchu graniczego.

Transport zbiorowy

Do Węgorzewa obecnie nie docierają pociągi pasażerskie PKP – ruch pasażerski został zawieszony w 1992 roku, a towarowy – w 2000 roku. Najbliższa stacja kolejowa z czynnym ruchem pasażerskim PKP znajduje się w pobliskim Giżycku. Jednak od 19 lipca 2008 roku w okresie wakacji i we wrześniu odbywają się kursy pociągów turystycznych pod zarządem Stowarzyszenia Hobbystów Kolejowych. W przyszłości planowany jest parowóz i zwiększenie liczby kursów z 2 w weekendy do 4 codziennie. Lokalne i dalekobieżne połączenia autobusowe obsługiwane są przez Veolia Transport – Oddział w Węgorzewie. Ważną rolę odgrywają również: PPKS Mrągowo, PPKS Suwałki i PPKS Olsztyn. Węgorzewo posiada dalekobieżne połączenia autobusowe z Warszawą, Gdańskiem, Olsztynem, Augustowem i Suwałkami. Lokalne autobusy kursują do Gołdapi, Giżycka, Kętrzyna, Mrągowa, Kruklanek i miejscowości powiatu węgorzewskiego.

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie:

• Leffrinckoucke (Francja) – 20 czerwca 1992
• Rottenburg (Niemcy) – 1 czerwca 1996
• Jaworów (Ukraina) – 1 czerwca 1996
• Czerniachowsk (Rosja) – 23 grudnia 1996
• Niemenczyn (Litwa) – 27 lutego 2008

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Węgorzewie
• Prusy
• Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
• Seven Festival