Krucz

Krucz – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim, w gminie Lubasz.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.

Historia wsi

Wieś położona jest ok. 12 km na północny zachód od Czarnkowa, nad rzeczką Gulczanką na północnym skraju Puszczy Noteckiej. Osada wzmiankowana już w 1399 r. często zmieniała właścicieli, w XVI w. należała do Lubańskich, w XVII do Gorajskich a w XVIII w. do Miaskowskich i Świniarskich. Od 1873 r. w posiadaniu książęcego rodu von Pless.

W 1865 r. Jan Henryk XI von Hochberg (hrabia niemiecki) zakupił folwark Goraj od hrabiego Dzieduszyckiego z Wronek. W 1873 r. od Ignacego Getzendorf Grabowskiego kupił dobra w Kruczu. Po jego śmierci posiadłość odziedziczył jego syn Wilhelm Bolko Emanuel von Hochberg. On wybudował dworek myśliwski w Kruczu, a później zespół pałacowy Goraju. Majątek Krucz-Goraj obejmował wsie: Goraj, Krucz, Biała, Bielawy, Ciszkowo, Dębe, Góra, Hamrzysko, Gulcz, Jasionna, Klempicz, Kruteczek, Rzecin i Nadleśnictwo Smolnydół. Pod koniec XIX wieku powierzchnia liczyła 8316,48 ha, w tym 7314,60 ha lasów. Cały obszar majątku podzielono na trzy nadleśnictwa: Klempicz, Smolary i Goraj. W skład, których wchodziło łącznie 9 leśnictw: Dębe, Goraj, Jasionna, Smolary, Kruczlas, Rzecin, Biała, Klempicz, Krucz. Głównym źródłem dochodu była hodowla jeleni oraz organizowane na nie polowania. Dodatkowymi dochodami majątku w Goraju było Przedsiębiorstwo Kopalń Węgla Brunatnego, Gorzelnia oraz gospodarstwo rolne w Ciszkowie. Hrabia posiadał tartak w Smolarach, wybudował linię kolejową ze Smolar w stronę Gulcza do transportu drewna - obecnie nie ma po niej śladu. Hochbergowie w latach 1881 – 1915 na dużą skalę prowadzili prace zalesieniowe na zdewastowanych nadmiernym wyrębem terenach.

Zabytki

• dwór z dachem naczółkowym z 1830 r., obecnie siedziba nadleśnictwa,
• park podworski ze stawem i pomnikowym starodrzewem (dęby, lipy, jesiony),
• zabudowa z przełomu XIX i XX w. m.in. budynek szkoły, kapliczka pw. św. Wawrzyńca.

Ciekawostka

• W położonym na południe od wsi jeziorze Kruteckim stwierdzono obecność jezierzy morskiej (Najas marina), rośliny reliktowej z okresu lodowcowego.

• W 2001 roku, plenery wsi Krucz wykorzystane zostały w filmie komediowym "3 km do raju".

Zobacz też

Kruczy Borek, Kruczyn, Kruczynek

Bibliografia

• P. Anders, W. Kusiak, Puszcza Notecka przewodnik krajoznawczy, G&P Oficyna Wydawnicza, Poznań 2005.