Kępno

Kępno (niem. Kempen) – miasto w województwie wielkopolskim, w Kaliskiem, na ziemi wieluńskiej, na Wysoczyźnie Wieruszowskiej, nad Niesobem, siedziba powiatu kępińskiego i gminy Kępno.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego.

Według danych z 31 grudnia 2009 miasto liczyło 14 713 mieszkańców.

Położenie

Kępno leży na Wysoczyźnie Wieruszowskiej, nad Niesobem, w zachodniej części ziemi wieluńskiej, w województwie wielkopolskim i jest najdalej na południe położonym miastem w województwie. Leży 63 km od Kalisza, 76 km od Wrocławia, 88 km od Opola, 128 km od Łodzi, 145 km od Katowic i 170 km od Poznania.

Historia

Ślady osadnictwa na obecnych terenach Kępna sięgają epoki brązu. Świadczą o tym liczne wykopaliska archeologiczne. Najwięcej starych przedmiotów odkryto na terenie prasłowiańskiego cmentarzyska na Górce Wiatrakowej (obecnie Osiedle 700-lecia). Innym dowodem dawnego osadnictwa jest pradawne grodzisko, tzw. Kopiec. Znaleziono tu fragmenty naczyń oraz pozostałości drewnianych domów. Znaleziska pochodzą z okresu średniowiecza.

Pierwsza pisana informacja o Kępnie to dokument dotyczący spotkania jakie miało miejsce 15 lutego 1282. Doszło wówczas do zjazdu dwóch książąt, w czasie którego książę pomorski Mściwój II zapisał swoje ziemie jako darowiznę księciu wielkopolskiemu Przemysłowi II, późniejszemu królowi Polski. Na pamiątkę tego wydarzenia w czasach współczesnych u podnóża Kopca ustawiono pamiątkowy głaz.

W 1283 Kępno wymieniane jest już jako miasto. Prawdopodobnie, co typowe dla tamtego okresu, jego lokacja została przeprowadzona za pomocą niemieckich kolonistów. Stąd obok nazwy polskiej Campno równolegle występowała w XIII i XIV wieku nazwa niemiecka Langenfurt. Wskutek procesu polonizacji mieszkańców miasta wyszła ona jednak wkrótce z użytku.

Kępno było początkowo miastem królewskim. Własnością prywatną stało się w 1365, kiedy to król Kazimierz Wielki przekazał je w ręce Wierzbięty z Paniewic. Była to nagroda za pomoc udzieloną królowi w tłumieniu buntu Maćka Borkowica. Wraz z kolejnymi zmianami właścicieli Kępno stopniowo podupadało. Wiązało się to z rozwojem pobliskiej osady – Baranowa oraz licznymi walkami toczonymi w okolicy. W wyniku utraty rangi, Kępno straciło prawa miejskie.

Kępno rozkwitło ponownie w XVII w. Na przełomie lat 1660/1661 znów otrzymało prawa miejskie. Wraz z nimi nadano także herb. W herbie Kępna na niebieskim tle widnieje biały łabędź stojący na zielonej kępie.

Do 1793 Kępno leżało w województwie sieradzkim. W wyniku II rozbioru Polski znalazło się na obszarze zaboru pruskiego (od 1795 jako część departamentu kaliskiego Prus Południowych). W 1807 miasto weszło w skład departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego, by po kongresie wiedeńskim w 1815 powrócić w granice Prus.

Panowanie pruskie, a od 1871 niemieckie, przyniosło oprócz zaostrzającej się polityki germanizacyjnej także dynamiczny rozwój gospodarczy, przestrzenny i architektoniczny. W II poł. XIX w. w mieście powstały liczne budynki użyteczności publicznej oraz nowoczesna infrastruktura techniczna. Po I wojnie światowej Kępno wróciło w granice państwa polskiego 17 stycznia 1920, w wyniku powstania wielkopolskiego.

Niemcy wkroczyli do Kępna 1 września 1939. Z relacji świadków wiadomo, że pierwszy samochód zwiadowczy wjechał na rynek około godziny 12.30. Kilka minut później pojawiły się oddziały wojskowe.

Okupanci zrabowali między innymi dzwony kościelne. W styczniu 1945 do Kępna od strony Wieruszowa zbliżyły się wojska radzieckie wypierając stopniowo oddziały niemieckie. Niemcy stawili niewielki opór w okolicy wsi Olszowa jednak został on szybko przełamany i 21 stycznia 1945 miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną.

Od 1945 następuje dalszy rozwój Kępna. Powstają nowe budowle, szkoły i zakłady przemysłowe. Wokół "starego miasta", stanowiącego centrum, powstają nowe osiedla. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należy do woj. kaliskiego. Powiat kępiński przywrócono 1 stycznia 1999.

Narodowości

O wielonarodowej historii miasta świadczą trzy świątynie: kościół rzymskokatolicki pw. św. Marcina, kościół ewangelicko-augsburski i neoklasycystyczna synagoga. Mieszkańcami byli głównie Polacy, Żydzi i Niemcy. Z biegiem czasu przybywało Polaków i Niemców. Ludność żydowska emigrowała w kierunku zachodnich prowincji niemieckich oraz do Ameryki. Jej populacja zmniejszyła się do tego stopnia, że przestała odgrywać rolę w życiu miasta. Obywatele niemieccy to głównie urzędnicy przybywający z głębi Niemiec, kolonizatorzy. Skład etniczny: Polacy (70%), Niemcy(10%), Słowacy(1%). Wiele siedzib niemieckich po wojnie dostało się znowu w ręce dawnych właścicieli. Resztę stanowią Rosjanie i Białorusini, w nielicznych przypadkach także Ukraińcy.

Transport

W mieście krzyżują się drogi krajowe:

• DK8 Kudowa-Zdrój - Wrocław - Kępno - Wieluń - Piotrków Trybunalski - Warszawa - Białystok - Budzisko
• DK11 Kołobrzeg - Poznań - Ostrów Wielkopolski - Kępno - Lubliniec - Bytom

Kępno to węzeł kolejowy, krzyżują się tu linie kolejowe Poznań – Kępno – Lubliniec - Częstochowa/Katowice, Kępno – Wieluń – Herby Nowe, Kępno – Oleśnica (nieczynna) i Kępno – Namysłów (nieczynna).

Komunikację autobusową z innymi miastami zapewniają PKS Wieluń, PKS Ostrów Wielkopolski oraz inne.

Zabytki

• cmentarzysko kultury łużyckiej – "Górka Wiatrakowa",
• grodzisko średniowieczne, tzw. "Kopiec",
• kościół rzymskokatolicki pw. św. Marcina (1911),
• kościół ewangelicko-augsburski (1863),
• synagoga, wybudowana w latach 1815-1816,
• unikalny dwupoziomowy dworzec kolejowy z krzyżowym usytuowaniem peronów (jeden z dwu tego rodzaju obiektów w Polsce - drugi taki znajduje się w Kostrzynie nad Odrą),
• sąd rejonowy – budynek z 1835 roku,
• ratusz miejski z 1846 roku.
• domy mieszczańskie z II poł. XVIII i XIX w.,
• zakład wodociągowy (stacja pomp i wieża ciśnień) z 1903-4 r.

Oświata

• Przedszkola:
  • ul. Cicha 13
  • os. 700-lecia 9
• Szkoły podstawowe:
  • nr 1, ul. Sienkiewicza 21
  • nr 3, os. 1000-lecia 1
• Gimnazja:
  • nr 1, os. 1000-lecia 1
  • nr 2, ul. Zamkowa 1
• Szkoły średnie:
  • Liceum Ogólnokształcące im. mjra Henryka Sucharskiego, ul. Dąbrowskiego 3
  • Zespół Szkół Specjalnych, ul. Szkolna 6
  • Zespół Szkół nr 1, ul. Sienkiewicza
  • Zespół Szkół nr 2, ul. Przemysłowa 10c

Kościoły

Na terenie Kępna działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:

• Kościół Rzymskokatolicki
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
• Świadkowie Jehowy

Kultura i sport

W Kępnie funkcjonuje hala sportowa KOSiR (Kępiński Ośrodek Sportu i Rekreacji), w której oprócz turniejów sportowych odbywają się koncerty oraz inne imprezy kulturalne. W mieście działa klub Polonia Kępno, dysponujący boiskiem piłkarskim oraz bieżnią. W sezonie 2009-2010 klub piłkarski występuje w klasie okręgowej. W 2008 roku powstało duże, pełnowymiarowe piłkarskie boisko, ze sztuczną nawierzchnią. Znajduje się ono w pobliżu hali sportowej. Istnieją również dwa sztuczne boiska o wymiarach piłki ręcznej- w pobliżu stadionu "Poloni" oraz przy Gimnazjum nr 2. W Kępnie można także obejrzeć film w kinie "Sokolnia" oraz wypożyczyć książkę w bibliotece gminnej lub powiatowej. Czynne jest Muzeum Ziemi Kępińskiej.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Trutnov
• Encs
• Giano dell'Umbria

Ludzie związani z Kępnem

• Samuel Holdheim - rabin Frankfurtu nad Odrą, urodzony w Kępnie
• Edward Lasker - szachista, urodzony w Kępnie
• Władysław Rabski - krytyk teatralny i literacki, poseł na Sejm II Rzeczypospolitej
• Krzysztof Szymoniak - polski poeta, krytyk literacki, wykładowca akademicki i pierwszy redaktor naczelny Nowego Nurtu
• Witold Tomczak - polityk, eurodeputowany
• Władysław Turowski - kompozytor, poeta, dyrygent, autor słów hymnu Kępna
• Gosia Baczyńska - projektantka mody
• Eugen Rehfisch, niemiecki lekarz
• Marcin Kowalczyk, reprezentant kraju w piłce nożnej
• Franciszek Olszówka, "żołnierz wyklęty"

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Kępnie
• gmina Kępno-Południe
• gmina Kępno-Północ