Wielki Buczek (powiat kępiński)

Wielki Buczek – (niem. Gross Butschkau, Hohenbusch) wieś w Polsce w województwie wielkopolskim, w powiecie kępińskim, w gminie Rychtal, położona 20 km od Kępna.

W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kaliskiego.

Miejscowość położona jest w otoczeniu pól, łąk, lasów oraz zagajników. Nieopodal wsi ma swoje źródło Wołczyński Strumień.

Historia

Nazwa miejscowości wywodzi się od drzewa bukowego. Wieś Wielki Buczek powstała w 1772 roku. Dawniejsze osady, których ludność wymarła na cholerę, zostały spalone i usytuowane w innych miejscach, gdyż ludność napływowa obawiała się w nich mieszkać. Ówczesna właścicielka tych terenów – Charlotta hr. Rauber (prawdopodobnie Francuska) pobudowała dwie nowe osady, które oddała w dzierżawę osadnikom, przybyłym z okolic Krakowa. Od 1845 r. właścicielem Wielkiego Buczku – Gross Butschkau był hr. Henryk von Strachwitz, a od roku 1873 Alexander Friedrich Constantin von Mischke – Collande. Rodzinny grobowiec rodu von Mischke – Collande znajduje się na cmentarzu przykościelnym w Wielkim Buczku. Do majętności tej należały także kolonie Charlottenthal (Szarlota) oraz Friedrichshuelf (Okrzyce). Pierwszą z nich zamieszkiwało 10 osadników, drugą natomiast 9 osadników. Wszystkie cztery osady (oprócz dworu) wciągnięto pod miano "Buczek" 1 kwietnia 1894 roku. W wiosce mieścił się młyn wodny oraz karczma. W 1928 roku Wielki Buczek zamieszkiwało 258 mieszkańców, z tego 228 osób było narodowości polskiej, a 30 osób narodowości niemieckiej.

Podczas II wojny światowej pierwsze oddziały niemieckie wkroczyły na teren Wielkiego Buczku i okolic już około trzeciej 1 września 1939 r. W końcowym okresie wojny na terenie Wielkiego Buczku działała brygada Franciszka Olszówki "Otta", która ze szczególnym okrucieństwem rozprawiała się z milicjantami, żołnierzami Ludowego Wojska Polskiego i członkami PPR. Z rąk partyzantów zginął mieszkaniec Wielkiego Buczku – p. Statkiewicz, który jako pierwszy z tej wioski zapisał się do PPR. Został on uprowadzony od niedawno poślubionej żony i zamordowany w pobliskim lesie szymonkowskim. Tereny okolic Wielkiego Buczku zostały przejęte przez wojska radzieckie wchodzące w skład I Frontu Ukraińskiego. Oddziały radzieckie wkroczyły 19 stycznia 1945 r. od strony wschodniej Wielkiego Buczku. W niedługim okresie od przejścia frontu, zorganizowana została edukacja dzieci w szkole. Zakwaterowania oddziałów wojsk radzieckich powracających z frontu powodowały przerwy w prowadzeniu zajęć szkolnych.

Kościół parafialny

Kościół parafialny z 1802 roku w Wielkim Buczku został ufundowany przez biskupa wrocławskiego Jana Maurycego Strachwitza. Położony jest on na zachodnim krańcu wsi, usytuowany na cmentarzu przykościelnym i ustawiony osią podłużną wzdłuż drogi prowadzącej przez wieś. Świątynia jest jednonawowa, orientowana, konstrukcji zrębowej. Dach dwuspadowy kryty gontem. Nad nawą od strony zachodniej znajduje się czworoboczna wieża konstrukcji słupowej zwieńczona ośmiobocznym cebulastym hełmem z latarnią. Prezbiterium jest zamknięte, wieloboczne, natomiast szersza i wyższa nawa na planie zbliżonym do kwadratu. Chór muzyczny jest drewniany, wsparty na profilowanych słupach. Klasycystyczne organy z początku XIX w. W nawie znajdują się drzwi klepkowe z okuciami. W skład wyposażenia kościoła wchodzą: ołtarz główny, krucyfiks ludowy, cztery rzeźby o charakterze późnobarokowym, rzeźba Chrystusa Zmartwychwstałego, kielich w stylu rokoko, neogotycka lampa wieczna, dzwonki ołtarzowe, tacka, kociołek na wodę oraz trzy świeczniki. Kościół był odnawiany w latach: 1954, 1967, 1979, 1987, 2001, 2002, 2004, 2005, 2006.

Wielki Buczek jako samodzielna parafia została powołana 1 lipca 2000 r. Do nowo powstałej parafii należą: Wielki Buczek, Mały Buczek, Buczek – Szarlota, Buczek – Okrzyce, Buczek – Stacja PKP, Buczek – Marysławin, co stanowiło w dniu ustanowienia parafii 609 wiernych. W roku 2003 do parafii przyłączono: Piotrówkę, Hanobry, Jelenią Głowę i Różyczkę (razem ok. 420 wiernych). Dziś parafia liczy ok. 1000 wiernych.

Edukacja

Szkoła w Wielkim Buczku została założona w 1790 roku i mieściła się w dwóch budynkach. Do 1802 r., w którym powstał pierwszy budynek szkolny, uczono w domach prywatnych. Drugi budynek, dawna szkoła ewangelicka, powstał w 1902 r. Pierwszym polskim nauczycielem był Jan Utech. Kolejnym nauczycielem, który prowadził zajęcia był p. Kidoń, p. Kukucz, a następnie Franciszek Mikołajczyk, który prowadził placówkę do 1939 r. Podczas wojny do szkoły mogły uczęszczać tylko dzieci niemieckie. Po zakończeniu wojny edukację dzieci prowadził Wacław Niechciał wraz z kierownikiem szkoły Julianem Gajewskim. 1 września 1950 r. stanowisko kierownika objął Antoni Janik. W latach 1968-76 placówką kierował Bogdan Świtała. Od 1976 roku funkcję dyrektora pełnił Henryk Wojtoniak. W latach 1987-2004 Szkołą Podstawową w Wielkim Buczku kierowała Janina Wojtoniak. Natomiast od 1 września 2004 r. do dnia dzisiejszego funkcję dyrektora pełni Zdzisław Mikołajczyk. W roku 1980 rozpoczęto energiczne działania mające na celu budowę nowej szkoły. W rezultacie wieloletnich starań wielu zaangażowanych ludzi, dnia 23 listopada 1998 roku oddano do użytku nowy budynek szkolny, który został poświęcony 19 września 2000 roku przez ks. biskupa Stanisława Napierałę.

Dworek

Dworek w Wielkim Buczku został wzniesiony w 2 poł. XIX w. Jest on położony w parku i zwrócony fasadą wejściową na południe. Fundamenty obiektu zostały wykonane z cegły ceramicznej pełnej. Strop dworu jest drewniany ze ślepym pułapem, w piwnicy natomiast znajduje się strop odcinkowy o różnej rozpiętości. Przed II wojną światową dwór Wielki Buczek posiadał 2279 mórg ziemi ornej, 681 lasu, 38 mórg łąk i 2 morgi wody. Tomasz Siciński był przedwojennym i ostatnim właścicielem majątku. Zamarł przed drugą wojną światową. Został pochowany w Poznaniu, gdzie przebywał na leczeniu. Miał dwóch synów – Leszka i Stanisława oraz córkę Marylę. Majątek prowadził urzędnik zatrudniony przez Sicińskiego. Ziemię którą posiadał uprawiali chłopi zatrudnieni w majątku. Robili to za pomocą wołów, koni oraz traktora "VALIS" napędzanego naftą. Tomasz Siciński rozszerzył park i założył w jego obrębie stawy hodowlane. Za Sicińskiego również dobrze rozwijało się gorzelnictwo, czynna była suszarnia płatków ziemniaczanych oraz została rozwinięta hodowla bydła czarno-białego rasy nizinnej. Co stało się z wyposażeniem dworku po 1 września 1939 r. tego nie wiadomo. Właściciele zostali wysiedleni nocą, a niemiecki urzędnik wszystko spisał i oplombował. Nikt nie ośmielił się tam zajrzeć. Po wojnie budynki oraz ziemie przejęły władze PRL i utworzono z nich PGR. W roku 1963 obiekt dworu przeszedł generalny remont. Otrzymał nowe pokrycie dachu, nowe otwory drzwiowe i okienne oraz białą podłogę. Wówczas w dworku mieściły się pomieszczenia socjalne, przedszkole, poczta oraz biura PGR-u. Obecnie bardzo zaniedbany dworek wraz z parkiem jest własnością Agencji Rolnej Skarbu Państwa w Poznaniu. Zespół dworsko-parkowy wraz z bramą wjazdową, w skład którego wchodzą dwór i park, decyzją z dnia 6 grudnia 2005 roku został wpisany do rejestru zabytków.

Dworzec PKP

Dworzec PKP w Wielkim Buczku pochodzi z 1912 r. Od 6 marca 1992 roku linia kolejowa Kępno – Namysłów nie funkcjonuje. Tego dnia ostatni raz przejechał pociąg osobowy. Węzeł został zamknięty z powodu nie rentowności. Linia ta została otwarta 1 października 1911 roku. Był to pierwszy odcinek relacji Kępno – Rychtal o długości 27,5 km. Natomiast cały odcinek Kępno – Namysłów o długości o długości 41,5 km został oddany 2 listopada 1912 roku. W 1988 r. została zamknięta kasa biletowa na stacji PKP w Wielkim Buczku. Pociąg z ludźmi i towarami jeździł przez 81 lat. Budynek dworca jest obecnie najbardziej zaniedbanym dworcem na całej linii 307. Dziś sięgająca 2 metrów wysokości bujna roślinność skutecznie kamufluje wszelkie pozostałości po dawnej stacji.

Zobacz też: rezerwat przyrody Studnica.