Lubiń (powiat kościański)

Lubiń – wieś w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Krzywiń.

W latach 1934-1938 istniała gmina Lubiń. W latach 1975-1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa leszczyńskiego.

Przez wieś przebiega Wielkopolska Droga św. Jakuba - odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Lubiń jest siedzibą klasztoru benedyktynów, jednego z najstarszych klasztorów w Polsce.

Historia klasztoru benedyktynów w Lubiniu

Początki klasztoru benedyktynów w Lubiniu sięgają XI w. Według starszej tradycji historiograficznej, wywodzącej się od Władysława Semkowicza, w 1070 roku komes Michał z Góry, sprowadził z Leodium (obecnie Liège w Belgii) zakon benedyktynów tworząc tu opactwo. Nowsze badania jednak skłaniają do uznania za fundatora Bolesława II Śmiałego, datę zaś według nich przesunąć należałoby na rok 1077. Podczas prac archeologicznych ujawniono fragmenty kościoła i fosy z XI w., z nieznanych przyczyn ta pierwsza budowa została jednak przerwana.

Druga fundacja miała miejsce za panowania Bolesława Krzywoustego w pierwszej połowie XII w. Według przekazów benedyktynów dobroczyńcą zakonu był możnowładca Skarbimir z rodu Awdańców, który sprowadził mnichów do Polski. W 1145 r. w nowo zbudowanym kościele pw. Najświętszej Marii Panny poświęcono ołtarz, 1 czerwca 1267 r. papież Klemens IV wydał bullę protekcyjną, na mocy której klasztor został objęty opieką stolicy apostolskiej.

Dzięki nadaniom i zakupom klasztor był właścicielem wielu wsi i osad w okolicy a także miast Święciechowa i Krzywiń. Do klasztoru w Lubiniu należało też ówczesne miasto Jeżów, obecnie wieś w województwie łódzkim.

W XIII w. klasztor rozbudowano, dobudowano m.in. kaplicę grobową księcia Władysława Laskonogiego. Kolejna przebudowa (w stylu gotyckim miała miejsce w XV w. (z tego okresu pochodzi szczyt kościoła od strony wschodniej). W XVII w. i pierwszej połowie XVIII w. kościół i klasztor przebudowano w stylu barokowym, zachowanym do dzisiaj.

Ciągła rozbudowa była możliwa pomimo faktu, że klasztor był wielokrotnie łupiony i niszczony w swojej historii, co było spowodowane m.in. jego bliskością śląskiej granicy. Według ustnych przekazów Lubiń w 1241 r. zniszczyli Tatarzy, w XIV w. padł ofiarą walk pomiędzy Nałęczami a Grzymalitami, w 1627 r. został ograbiony przez jedną band, które wyprawiły się tu ze Śląska podczas wojny trzydziestoletniej. W czasie potopu szwedzkiego opactwo zostało spustoszone przez Szwedów.

Od początku istnienia Lubiń był też znaczącym ośrodkiem kultury. Sprowadzeni tu benedyktyni, stosując się do wymagań reguły zakonu, w XII wieku utworzyli skryptorium, w którym przepisywano księgi liturgiczne, roczniki i dokumenty, a w późniejszym okresie przekłady fragmentów Pisma Świętego, zbiory kazań i kroniki zakonu. Biblioteka klasztorna według spisu z 1837 r. liczyła 5525 tomów.

Po II rozbiorze Polski w 1793 r., kiedy Lubiń znalazł się w granicach Prus, władze stopniowo ograniczały samodzielność klasztoru, wymagając np. zgody władz na przyjmowanie zakonników do nowicjatu. Ostatecznie kasata nastąpiła w 1836 r. Rok wcześniej władze pruskie przejęły bibliotekę klasztorną, archiwum i pieczęcie klasztoru (część zbiorów znajduje się obecnie w archiwach archidiecezjalnych w Gnieźnie i Poznaniu); skonfiskowano też prawie 40 tys. talarów z klasztornej kasy. Kościół klasztorny stał się nowym kościołem parafialnym parafii w Lubiniu, zarządzanym przez księży diecezjalnych, a dotychczasowy kościół parafialny św. Leonarda został przejęty przez ewangelików.

Benedyktyni powrócili do Lubinia w 1924 r., pierwszym przeorem został Czech Linus Prochaska. Zbudowano nowy dwupiętrowy gmach klasztorny, propagowano kult Bernarda z Wąbrzeźna i ustne tradycje pobytu Mickiewicza w Lubiniu (w krużganku klasztornym umieszczono tablicę upamiętniającą przypuszczalny pobyt Mickiewicza w Lubiniu, a w jednym z pomieszczeń urządzono „pokój Mickiewicza”).

Po wybuchu II wojny światowej w 1940 r. w klasztorze urządzono obóz internowania dla 101 księży i zakonników z Wielkopolski, 46 z nich zostało następnie wywiezionych do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie duża część księży zginęła. W latach 1941-1944 istniał tu dom starców dla Polaków, a następnie ośrodek szkoleniowy Hitlerjugend. Benedyktyni powrócili do Lubinia po wyzwoleniu 24 stycznia 1945 r.

Historycznie ukształtowany zespół opactwa Benedyktynów z kościołem klasztornym Narodzenia NMP, budynkami klasztornymi, kościołem św. Leonarda, parkiem, ogrodem, dwoma folwarkami, szkołą parafialną, cmentarzem, pastorówką, placem targowym oraz figurą św. Jana Nepomucena został uznany za Pomnik historii na mocy Rozporządzenia Prezydenta RP z dn. 9 grudnia 2009 r.

Historia klasztoru benedyktynów w Lubiniu */ Klasztor Benedyktynów w lubinu posiada również podziemny ciąg korytarzy w którym pochowani zastali władcy ziemscy jak i zakonnicy. Tunel ten ciągnie sie przeszło kilka kilometrów w kierunku miejscowości Bierzyń tam też na początku wsi ustawiona została figura pod którą znajduje się wejście do podziemi. Niestety ze względu na fakt iż nad tunelem biegnie droga, został on zamknięty i nie jest dostępny dla zwiedzających gdyż droga naruszyła strukturę podziemi i stwarzałaby zagrożenie dla zwiedzających. Korytarze ciągnące się od klasztoru najprawdopodobniej biegną aż do miejscowości Śrem oddalonej o około 20 km.

Postaci związane z Lubiniem

Zarówno wśród zakonników jak i odwiedzających klasztor nie brak słynnych postaci zasłużonych dla życia religijnego, kultury i historii Polski. Oto niektóre z nich (w kolejności chronologicznej):

Gall Anonim – pierwszy polski kronikarz, działający w XI/XII w., według pewnych hipotez był zakonnikiem z Lubinia, nie jest to jednak potwierdzone w żadnych źródłach.

Władysław III Laskonogi (zm. 1231) – książę wielkopolski, nadał klasztorowi liczne dobra, został pochowany w Lubiniu, w kościele zachowała się jego płyta nagrobna.

Maciej z Lubinia (zm. 1271) – benedyktyn z Lubinia, notariusz księcia Bolesława Pobożnego. W dokumencie z 15 czerwca 1257 r. po raz pierwszy użył nazwy Polonia Maior (Wielkopolska).

Bernard z Wąbrzeźna (1575-1673) – benedyktyn z Lubinia, zmarły w opinii świętości. Według legendy pobłogosławił wyschniętą studnię w Grodzisku Wlkp., z której trysnęła wtedy woda, na której zaczęto później warzyć słynne piwo grodziskie. W dowód wdzięczności od 1620 r. do kasaty klasztoru i później w latach międzywojennych mieszkańcy Grodziska Wlkp. corocznie ofiarowywali klasztorowi beczkę piwa.

Adam Mickiewicz (1798-1855) – podczas swojego pobytu w Wielkopolsce w latach 1831-1832 gościł m.in. w okolicznych majątkach w Bielewie, Kopaszewie i Choryni. Według ustnej tradycji przy tej okazji odwiedził też Lubiń, chociaż nie jest to poparte źródłami.

Józefat Ostrowski (1890-1939) – kapelan Wojska Polskiego, benedyktyn, od 1923 r. w Lubiniu, historyk, bibliofil, prowadził bibliotekę klasztorną i muzeum. Autor książek „Biblioteka klasztoru benedyktynów w Lubiniu” i „Mickiewicz w Wielkopolsce 1831/32”. Zginął podczas bombardowania Warszawy we wrześniu 1939 r.

Bernard Ptak (ur. 1954) - polityk, działacz rolniczy, poseł na sejm V kadencji, wieloletni mieszkaniec Lubinia.

Kościół klasztorny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny

Kościół św. Leonarda

XIII-wieczna świątynia romańska, wzniesiona z ciosów) granitowych jako kościół parafialny na wzgórzu sąsiadującym z klasztorem, przebudowana i rozbudowana z cegieł w stylu gotyckim w latach 1549–56. Barokowy szczyt fasady pochodzi z XVII w. Dawny kościół romański stanowi prezbiterium kościoła dzisiejszego, co wyraźnie widać po materiale, z którego wzniesione są mury. Jeden z najcenniejszych zabytków budownictwa romańskiego w Wielkopolsce.

Od początku istnienia do 1836 r. kościół św. Leonarda był kościołem parafialnym w Lubiniu. Następnie po kasacie klasztoru parafia została przeniesiona do kościoła klasztornego NMP, a w 1853 r. kościół św. Leonarda przekazano ewangelikom. Po II wojnie światowej kościół zwrócono benedyktynom

Wewnątrz m.in. obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z poł. XVIII.

Działalność benedyktynów lubińskich na rzecz wspólnoty chrześcijańskiej

Od początku istnienia benedyktyni nie byli zakonem kontemplacyjnym, lecz czynnie włączali się w życie otaczającej ich wspólnoty. Oprócz przepisywania ksiąg i pracy w kancelariach książęcych prowadzili szkoły w Lubiniu i Krzywiniu (w tym szkołę klasztorną wyższego rzędu i szkołę muzyczną), utrzymywali szpitale dla chorych i ubogich w Lubiniu, Gostyniu i Krzywiniu.

Obecnie benedyktyni prowadzą normalną działalność duszpasterską w parafii lubińskiej a także organizują rekolekcje i dni skupienia dla gości z zewnątrz.

W klasztorze Benedyktynów mieści się też Ośrodek Medytacji Chrześcijańskiej, założony przez o. Jana Berezę, obecnie kierowany przez o. Maksymiliana Nawarę. Ośrodek proponuje medytację według starochrześcijańskiej metody modlitwy monologicznej. Działalność Ośrodka koncentruje się przede wszystkim na nauczaniu praktyki medytacji podczas weekendowych sesji medytacyjnych otwartych dla wszystkich oraz sesji dla grup zrzeszonych w Lubińskiej Wspólnocie Grup Medytacji Chrześcijańskiej. Ośrodek otwarty jest także na dialog chrześcijańsko-buddyjski.

Klasztor prowadzi też szkółkę drzew oraz produkuje likier ziołowy Benedyktynka.

Turystyka

Przez wioskę przebiega Wielkopolska Droga św. Jakuba - odcinek szlaku pielgrzymkowego do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii.

Bibliografia

• Zenon Szymankiewicz, Lubiń, Poznań 1995
• Mateusz Skibniewski, Opactwo benedyktynow w Lubiniu – perła wśród niziny, Poznań 1988
• Zeszyty Lubińskie – periodyk wydawany w latach 1991-1997 przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Kościańskiej
• Słownik Krajoznawczy Wielkopolski
• Zwiedzamy Krzywiń i okolice
• Klasztor benedyktynów w Lubiniu. Gmina Krzywiń. Soplicowo.
• (fr) ss. 56
• Zbigniew Perzanowski, Opactwo benedyktyńskie w Lubiniu. Ossolineum, 1978.
• Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski. Seria nowa, zeszyt 1. Dokumenty opactwa benedyktynów w Lubiniu z XIII. - XV. wieku. Opracował i wydał Zbigniew Perzanowski. Warszawa - Poznań, PWN, 1975.
• H. Musielak, Związki Polski z krajem nadmozańskim (Leodium) i Północną Francją w Średniowieczu. Głos Katolicki. Paryż, nr 20 (1224), 19 maja 1985.
• (fr) J.-L.Kupper,Les deux fondations de l'abbaye de Lubiń en Grande-Pologne. Note complémentaire , Le Moyen Age 3/2002 (Tome CVIII), s. 593-596.