Sieraków

Sieraków (niem. Zirke) – miasto w zachodniej Polsce, w woj. wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Sieraków. Położone nad Wartą, na skraju Puszczy Noteckiej, na pograniczu Kotliny Gorzowskiej i Pojezierza Poznańskiego, pomiędzy dwoma jeziorami: Jaroszewskim i Lutomskim. Miasto posiada rozbudowaną infrastrukturą wypoczynkową (kryta pływalnia, kręgielnia, liczne ośrodki wypoczynkowe) nad Jeziorem Jaroszewskim.

Według danych z 1 października 2010 miasto liczyło 6093 mieszkańców.

Położenie

Miasto jest położone nad Wartą i nad dwoma jeziorami: Jez. Jaroszewskim i Jez. Lutomskim.

Według danych z 1 stycznia 2010 powierzchnia miasta wynosi 14,08 km².

W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. poznańskiego.

Większa część miasta położona jest na lewym brzegu Warty, na prawym znajduje się dzielnica Piaski.

Historia

Znaleziska archeologiczne z prac wykopaliskowych prowadzonych w latach 1911 – 1914 wskazują na istnienie w tym miejscu osady już w epoce brązu. Pierwszy zapis informujący o istnieniu grodu przy brodzie Warty pochodzi z 1251 r. Gród został założony na szlaku handlowym prowadzącym z Poznania przez Drezdenko do Szczecina. Prawa miejskie zostały nadane przed 1388 przez Kazimierza Wielkiego. Nazwa miasta pochodzi od słowa Sierak oznaczającego biedaka (w zapisie z 1388 nazwa miała brzmienie Syrakowo, zapiski z 1397 informują o Sierakowie, obecne brzmienie Sieraków pojawia się w 1580 r.). Miasto było prywatną własnością rodziny Nałęczów, a ściślej gałęzi rodziny, która przyjęła nazwisko Sierakowskich. W 1416 r. Władysław Jagiełło odnowił przywilej lokacyjny Sierakowa na prawach magdeburskich. W 1450 właścicielem miasta został wojewoda poznański Łukasz I Górka. Jego syn, Uriel Górka wybudował w Sierakowie szpital i kościół pod wezwaniem św. Ducha. Rodzina Górków w 1591 r. odsprzedała miasto wraz z czternastoma okolicznymi wsiami Piotrowi Opalińskiemu. Okres, w którym ta rodzina była właścicielami miasta należy do najpomyślniejszych w jego historii. Nowy właściciel rozpoczął budowę kościoła bernardyńskiego. W mieście założono drukarnię i powstał teatr. W 1649 r. Krzysztof Opaliński wspólnie z czeskim nauczycielem Janem Amosem Komeńskim, założył w mieście świeckie gimnazjum. Ostatnia właścicielka Sierakowa z rodu Opalińskich, Maria Leszczyńska (córka Katarzyny z Opalińskich i Stanisława Leszczyńskiego) wniosła Sieraków w wianie królowi francuskiemu, Ludwikowi XV. Miasto kupił w 1752 r. minister króla Augusta III, Henryk Brühl. Pod koniec XVIII wieku właścicielem został Łukasz Bniński. Po II rozbiorze Polski przeszło pod panowanie pruskie. W 1793 wojska pruskie wkraczające do miasta spotkały się ze zbrojnym oporem stacjonujących tu jednostek polskich (podobny opór stawiły wojska jeszcze w drugim wielkopolskim mieście – w Kargowej). Pożar, który miał miejsce w 1817 r. prawie całkowicie zniszczył miasto. Podczas wiosny ludów, w 1848 mieszkańcy przyłączyli się do walk. Jednak powstanie zostało szybko stłumione.

Podczas powstania wielkopolskiego, w 1918 roku w mieście został uformowany oddział, który wspólnie z powstańcami z Pniew i Szamotuł usunął z Sierakowa administrację pruską, a następnie wziął udział w walkach pod Kolnem i Zatomiem. W 1920 r. Sieraków wraz z większością historycznej Wielkopolski ponownie wszedł w skład państwa polskiego.

Zabytki

Lista zabytków chronionych prawem w Sierakowie:

• Historyczne założenie urbanistyczne z okresu 1416–XX wiek,
• Zespół klasztorny bernardynów:
  • kościół NMP Niepokalanie Poczętej – zwany Perłą Sierakowa. Kościół parafialny zbudowany w latach 1624-39 z bogato zdobionym barokowym wnętrzem.
  • skrzydło klasztoru z 1819 roku, obecnie plebania,
• Kościół ewangelicki – gmina ewangelicka została założona w Sierakowie w roku 1750. Kościół konstrukcji szachulcowej wzniesiono w latach 1783-1985. Nieczynny obiekt, znajdujący się dawniej w zarządzie parafii sierakowskiej w listopadzie 2010 r. uległ katastrofie budowlanej (zawaliła się południowa część świątyni - wieża). Był on jednym z dwóch zachowanych w Wielkopolsce oryginalnych (nieprzebudowanych) kościołów ewangelickich konstrukcji szachulcowej..
• Synagoga - budowla z końca XIX wieku,
• pozostałość Zamku Opalińskich – odrestaurowane lewe skrzydło istniejącego od XIV wieku zamku, gdzie czerwcu 1995 roku w zamku zostało otwarte muzeum. Do piwnic zamkowych, zamienionych na kryptę z ołtarzem, przeniesiono odnalezione w 1991 r., w podziemiach kościoła pobernardyńskiego sarkofagi z prochami rodu Opalińskich.
• Zespół zabudowań stada ogierów z 1. połowy XIX–XX, obejmujący:
  • dom kierownika (tzw. pałac) z 1890,
  • ujeżdżalnię z 1829,
  • stajnię (z wozownią i szorownią),
  • 4 pawilony mieszkalne (narożne),
  • ambulatorium,
  • dom „Biały Domek”,
  • park dworski.
• dawny szpital św. Ducha - obecnie dom mieszkalny,
• dom z 1. połowy XIX wieku (ul. 8 Stycznia 7).

Transport i komunikacja

Drogi

Wewnętrzny układ drogowy na terenie miasta Sieraków ma charakter promienisty, dośrodkowy. Na rynku (plac Powstańców Wielkopolskich) krzyżują się 3 ciągi drogowe łączące Sieraków z drogami wojewódzkimi i pośrednio z przyległymi gminami. Przez miasto przebiegają 4 drogi wojewódzkie:

• 133 biegnąca do Chrzypska Wielkiego,
• 150 biegnąca przez Puszczę Notecką do Wronek,
• 182 biegnąca z Międzychodu do Wronek, mająca największe znaczenie i najbardziej ruchliwa z dróg wojewódzkich przebiegających przez miasto,
• 198 biegnąca południowym krańcem Puszczy Noteckiej do Radgoszczy w gm. Międzychód.

Najwygodniejszą opcją dojazdu do Sierakowa z Poznania, jest dojazd południową częścią miasta drogą powiatową nr 32101, która w Upartowie łączy się z drogą nr 186, bezpośrednio biegnącą do najbliższej drogi krajowej nr 24 w Kwilczu. Droga ta cechuje się bardzo dobrym stanem technicznym i stanowi główną arterię umożliwiającą połączenie Sierakowa ze stolicą województwa, Poznaniem.

Kolej

Przez Sieraków przebiega jednotorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa nr 368 drugorzędna łącząca Szamotuły i Międzychód. Dworzec kolejowy dysponuje bocznicą kolejową i rampami wyładowczymi. Z uwagi na małe zainteresowanie usługami świadczonymi przez PKP Linie Lokalne od roku 1995 ruch pociągów osobowych na trasie Szamotuły – Międzychód został zawieszony. Najbliższa stacja kolejowa obsługująca ruch osobowy znajduje się około 20 km od Sierakowa w mieście Wronki.
Linia ożyła ponownie 13 sierpnia 2011 roku za sprawą przyjazdu pociągu Pojezierze z Poznania. Zabytkowy parowóz przejechał nieczynny szlak z Międzychodu do Sierakowa.

Komunikacja PKS

W Sierakowie znajduje się 5 przystanków autobusów PKS. Autobusem z Sierakowa można dojechać między innymi do stolicy województwa (przez Pniewy lub Wronki) oraz do Międzychodu. Pojedyncze kursy wykonywane są również w relacjach do Szamotuł, Międzyrzecza, Sulęcina i Chrzypska Wielkiego. Na przystankach zatrzymują się autobusy PPKS Poznań oraz PKS Gorzów Wlkp..

Komunikacja LKM

Pojazdy Lokalnej Komunikacji Mikrobusowej zapewniają łączność okolicznych wiosek z Sierakowem i Międzychodem. Mikrobusy kursują kilka razy dziennie z Sierakowa do stolicy powiatu, Kwilcza, Pniew i Chrzypska Wielkiego (przez Lutom).

Komunikacja miejska

Jedyna linia miejska nr 50 została uruchomiona 13 sierpnia 2011 roku z okazji przyjazdu pociągu Pojezierze. Historyczny Autosan H9-35 kursował przez kilka godzin na trasie Dworzec Kolejowy - Zamek - Rynek - Plaża nad jeziorem.

Atrakcje turystyczne

• Kościół Parafialny z XVII w.
• Muzeum Zamek Opalińskich
• Stado Ogierów rasy wielkopolskiej, założone w 1829 r.
• kryta pływalnia
• kręgielnia w ośrodku PKP/Wrzos
• Synagoga w Sierakowie
• Stowarzyszenie Młodzieżowa Orkiestra Dęta "Vivat"
• Dziesięcioprzęsłowy most - Most biegnący przez Wartę powstały w latach 1908-1909. Jest jedną z najstarszych konstrukcji betonowych w Wielkopolsce. Łączy centrum Sierakowa z przedmieściem Piaski oraz umożliwia dojazd do Puszczy Noteckiej.

W Sierakowie nad Jeziorem Jaroszewskim wyznaczono 2 letnie kąpieliska:

• Plaża Miejska nad Jeziorem Jaroszewskim OSiR, (ul. Poznańska 26)
• Kąpielisko Centralnego Ośrodka Sportowo-Szkoleniowego TKKF, (ul. Poznańska 27)

Oświata

Miasto zapewnia nauczanie na poziomie podstawowym, gimnazjalnym i średnim.
Od niedawna w Sierakowie działają dwa przedszkola:

• Samorządowe "Przedszkole Przyjaciół Książki", ul. Przedszkolna 3,
• Prywatne "Przedszkole Kolorowe Nutki", ul. Daszyńskiego.
  

W mieście działa jedna szkoła podstawowa, imienia mjr Henryka Sucharskiego obejmująca również swoim zasięgiem pobliskie wioski (Bucharzewo, Chalin, Chorzępowo, Górę, Grobię, Kłosowice, Ławicę, sołectwo Marianowo, Przemyśl i Śrem).
Na poziomie gimnazjalnym i średnim kształci Zespół Szkół, w którym znajdują się gimnazjum, technika (zawodowe i profilowane) oraz liceum ogólnokształcące. Dodatkowo dla starszych osób w Sierakowskim Ośrodku Kultury odbywają się sesje Uniwersytetu Trzeciego Wieku.

• 

  Prywatne przedszkole "Kolorowe nutki" przy ul. Daszyńskiego i ul. bł. Narcyza Putza

• 

  Samorządowe przedszkole "Przyjaciół książki" przy ul. Przedszkolnej

• 

  Szkoła Podstawowa im. Henryka Sucharskiego przy ul. Bohaterów

• 

  Zespół Szkół im. Maksymiliana Siły Nowickiego przy ul. Wronkieckiej

Demografia

Miasto zalicza się do klasy miast małych. Liczba jego mieszkańców, na przestrzeni ostatnich 35 lat systematycznie rosła, aż do roku 1998, w którym to po raz pierwszy zaobserwowano spadek ludności. Najwyższą liczbę ludności Sieraków osiągnął w roku 1997, gdy liczba mieszkańców miejscowości liczyła prawe 6200 mieszkańców. Następnie obserwowany był dość znaczny spadek mieszkańców o około 200 osób. W chwili obecnej w Sierakowie obserwuje się stopniowy, lecz nieznaczny wzrost liczby mieszkańców. W przeciągu ostatnich 5 lat w mieście przybyło około 100 osób.

Sport

Na terenie Sierakowa działają liczne kluby sportowe m.in. SKS Warta Sieraków, Klub Kręglarski Wrzos, UKS Kormoran Sieraków. Funkcjonuje kilka obiektów sportowych m.in. automatyczna kręgielnia 4-torowa, kompleks boisk "Orlik", boiska przy OSiR Sieraków, ośrodek TKKF a w nim kryta pływalnia, hala sportowa, boiska, korty tenisowe, bieżnia; boiska do piłki plażowej, wypożyczalnie sprzętu wodnego.

Miasta partnerskie

miejscowość partnerska		rodzaj współpracy	źródło
	Vodňany	porozumienie o współpracy (2004); wymiana grup artystycznych
	Schönberg	stowarzyszenie; wymiana młodzieży
	kanton Bécherel	wymiana grup artystycznych
	gmina Soleczniki	umowa o partnerstwie (2009)
	Horné Srnie	wymiana grup artystycznych

Osoby związane z Sierakowem

• Ród Opalińskich
• Krzysztof Bonadura Starszy - budowniczy klasztoru bernardynów w XVII w., dzisiejszego kościoła parafialnego.
• Łukasz Balcer ur. 21 lipca 1935 w Sierakowie - prawnik, polityk.
• Florian Antoni Budniak - adiunkt w Nadleśnictwie Sieraków; Inżynier leśnik, żołnierz kampanii wrześniowej, od 1940 roku członek ZWZ, dowódca kampanii partyzanckiej na terenie Radomszczyzny.
• Zbigniew Drozdowski ur. 25 stycznia 1930 w Sierakowie - antropolog, doctor honoris causa, rektor Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu.
• Józef Goetz- praktyka leśna w Nadleśnictwie Sieraków; botanik polski, leśnik, wykładowca Uniwersytetu Poznańskiego.
• Marian Kozicki - sportowiec uprawiający jeździectwo, mistrz olimpijski z Moskwy trenujący jazdę konną w Stadzie Ogierów.
• Ireneusz Linde ur. 3 stycznia 1950 w Sierakowie - artysta fotografik, przez wiele lat instruktor fotografii w Technikum Rybackim i sierakowskim Ośrodku Kultury.
• Wojciech Matusiak ur. 2 czerwca 1945 w Sierakowie - kolarz szosowy i torowy, zwycięzca 26. Tour de Pologne w 1969 r., wielokrotny medalista mistrzostw Polski.
• Szymon Sawala ur. 25 września 1982 w Sierakowie - polski piłkarz grający na pozycji pomocnika. Aktualnie gra w Polonii Bytom.
• bł. Narcyz Putz ur. 28 października 1877 r. w Sierakowie - polski duchowny katolicki, błogosławiony kościoła katolickiego.

Zobacz też

• Sierakowski Park Krajobrazowy
• cmentarz żydowski w Sierakowie

Uwagi