Lutom (województwo wielkopolskie)

Lutom – wieś sołecka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Sieraków. Wieś zlokalizowana jest 5 km od gminnego Sierakowa, na wschodnim brzegu największego i najdłuższego jeziora gminy - Jeziorem Lutomskiego. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego. Największe pod względem ludności sołectwo gminy.

Historia wsi

Nazwa wsi pochodzi od Lutoma lub Lutomira - staropolskiego imienia. Wieś Lutom wzmiankowana była po raz pierwszy w dokumencie z 1334 roku. Od XIV wieku należała do rodu Nałęczów. O XV w. władali tu Prawdzice. W 2 poł. XVIII wieku wieś znajdowała się w posiadaniu Brühlów – fundatorów istniejącego do dziś kościoła. W XIX wieku przeszła w ręce niemieckiej rodziny Rodatz i znajdowała się w ich posiadaniu do 1945 roku. Zespół folwarczny w obecnym rozplanowaniu powstał na pocz. XX wieku. W 1926 roku właścicielem majątku o powierzchni 660 ha był Erich Rodatz. Do gospodarstwa należała cegielnia. Przy pracach polowych do napędu pługów stosowano lokomobile. Po 1945 roku folwark należał do różnych uspołecznionych użytkowników. Od ok. 1970 roku teren folwarku rozdzielono pomiędzy Państwowe Gospodarstwo Rybne Zakład w Lutomiu oraz Kombinat PGR Kwilcz Zakład w Mościejewie. Zapewne już w XIV wieku istniał we wsi kościół katolicki, w 2 poł. XVI wieku przejściowo znajdował się w rękach innowierców.

Zabytki

Późnobarokowy kościół parafialny pw. św. Andrzeja i Najświętszej Marii Panny Wspomożycielki - Drewniany kościół we wsi wzmiankowany był już w 1725 roku. Obecny kościół zbudowano w latach 1753-1762, z fundacji ówczesnej właścicielki wsi Anny Marii z Kolovrathów Brühlowej., odrestaurowany po pożarze w roku 1862, staraniem proboszcza Stanisława Gintrowskiego (zniesiono loże przy prezbiterium, nowy dach i hełm wieży). Odnowiony w 1956 roku, restaurowany w końcu lat 70. i w latach 1982-83. Styl późnobarokowy z wyposażeniem barokowym i późnoklasycystycznym. We wnętrzu ciekawe obrazy: św. Rocha z ok. 1860 r. (J.Kopczyńskiego) i Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVIII w. Przy ołtarzu głównym - baldachim wzorowany na barokowym baldachimie z katedry gnieźnieńskiej. W 2009 r. odkryto, że konstrukcja ta, uznawana dotąd za konfesję jest w rzeczywistości jedynym zachowanym w Polsce Castrum Doloris (obozem męki) z przełomu XVII i XVIII wieku.

Dwór-willa został zbudowany w 1905 roku dla ówczesnego właściciela wsi – Emila Rodatza. Przetrwał do dziś w pierwotnej formie zewnętrznej, lecz ze znacznie przebudowanymi wnętrzami.

Turystyka

Szlaki piesze

Pieszy szlak czarny PTTK: Góra → Grobia → jez. Jaroszewskie - Sieraków → Lesionki → Lutom → Lutomek (19,3 km)

Szlaki rowerowe

Sierakowska sieć tras rowerowych, żółta: z Tucholi przez Lutom do Góry (21,7 km)

Agroturystyka

• Dom agroturystyczny Na Uboczu

Przyroda

Diabelski kamień

"Diableski Kamień" jest położony 1 km na południe od wsi w lesie. Jest największym głazem narzutowym w Sierakowskim Parku Krajobrazowym, o obwodzie 11 m.

Jeziora

• Jezioro Lutomskie - najdłuższe jezioro rynnowe Pojezierza Sierkowsko-Międzychodzkiego, o szerokości zaledwie 300 m, ale długości 5,8 km. Po zachodniej stronie jeziora, we wsi Grobia został utworzony Rezerwat przyrody Buki nad jeziorem Lutomskim;
• Jezioro Bragant - 14,16 ha, na południe od centrum wsi;
• Jezioro Gołeczewskie (Gołęszewo) - 6,82 ha, na południe od centrum wsi;
• Jezioro Godziszewskie (czasem nazywane Lesioneckim lub Lesionki) - 18,88 ha, na pograniczu z częścią wsi Kaczlin - Lesionkami. Znajduje się tam pole biwakowe i dzika plaża.

Demografia

Według danych Urzędu Gminy w Sierakowie, na dzień 1 października 2010 r. Lutom liczył 522 osoby. Powierzchnia wsi wynosi 12,72 km², co daje średnią gęstość zaludnienia rzędu 40,8 os. na km² w 2010 r. Lutom jest zatem największą pod względem liczby mieszkańców wsią gminy. Zajmuje również trzecie miejsce pod względem powierzchni.

Usługi

Szkoła podstawowa

Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego jest drugą w gminie Sieraków szkołą podstawową. Przy szkole działa także przedszkole. Uczęszczają do tych placówek dzieci z Lutomia, Kaczlina, Lutomka, Izdebna, Jabłonowa i Ryżyna (Gmina Chrzypsko Wielkie). Przedszkole przy szkole działa od 2000 r. i mieści się w zlikwidowanej Szkole Podstawowej w Kaczlinie. Przygotowuje dzieci przede wszystkim do gotowości szkolnej. Przedszkolaki przechodzą do SP w Lutomiu. Po skończeniu szkoły podstawowej uczniowie dojeżdżają do Gimnazjum w Sierakowie, które mieści się w Zespole Szkół.

Szkoła Podstawowa w Lutomiu powstała w 1899 r. Do roku 1919 w szkole realizowano program szkoły pruskiej, zajęcia odbywały się w języku niemieckim. Było to wynikiem przypadającego na ten okres nasilenia działań germanizacyjnych na terenach Wielkopolski. Polityka oświatowa władz pruskich skierowana była na dzieci i młodzież, jako na najbardziej podatne, jeszcze nie ukształtowane osobowości. W 1923 r. placówką kieruje dyrektor, który pełni nie tylko rolę nauczyciela, ale jest także organistą w tutejszym kościele parafialnym, inicjatorem utworzenia zespołu muzycznego składającego się z nauczycieli pracujących w okolicznych szkołach, oraz twórcą grupy teatralnej dającej przedstawienia dla mieszkańców wsi. Podczas wojny szkoła zostaje zamknięta, a budynek wykorzystany do potrzeb wojskowych jako, między innymi, miejsce kwaterunku armii niemieckiej. W 1945 r. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, ponownie "powitano szkołę polską". W latach 1967/68 następuje rozbudowa budynku szkolnego. Jak to zazwyczaj bywa w wiejskich społecznościach, pełniła ona i pełni nadal nie tylko ważną rolę oświatową, ale też kulturotwórczą. Odbywały się też na jej terenie powiatowe konferencje metodyczne. Zmiany organizacyjne spowodowane reformą oświaty w r.1975 sprowadziły szkołę w Lutomiu do roli punktu filialnego Zbiorczej Szkoły Gminnej w Sierakowie. W roku 1990 Szkoła Podstawowa w Lutomiu na wniosek rodziców i Rady Pedagogicznej, decyzja ówczesnego ministra oświaty, uzyskała status pełnej ośmioklasowej szkoły i tym samym stała się ponownie samodzielną placówką oświatową, aż do dnia dzisiejszego.

Parafia rzymskokatolicka

Parafia rzymskokatolicka pw. Św. Andrzeja Apostoła i Najświętszej Maryi Panny Wspomożenia Wiernych założona została w XIV wieku (po 1334 roku). Dziś należy do jednej z ośmiu parafii dekanatu wronieckiego leżącego w diecezji poznańskiej.

• Liczba wiernych: 1435 osób (wraz ze wsią Łężce);
• Wsie należące do parafii: Kaczlin, Lutom, Lutomek, część Ryżyna, przysiółek Sośnia.

Ciekawostki

• Lutom jest jedyną wsią w gminie Sieraków mającą więcej niż 500 mieszkańców.
• Lutom jest pierwszą wsią w gminie, w której ulicy nadano nazwę - ul. Słoneczna.
• Lutom jest jedyną wsią w gminie posiadającą własną parafię i szkołę podstawową.

Uwagi